Koronavirüs nedeniyle alınan önlemler kapsamında, üretimi duran veya azalan işletmeler için çalışanlara yüzde 60’a kadar ücret desteği verilmesini sağlayan kısa çalışma ödeneği başvuruları başladı. KPMG Türkiye’den İsmail Sevinç, kısa çalışma ödeneği ile ilgili en çok merak edilen soruları yanıtladı
Kısa çalışma nedir?
‘Kısa çalışma’ ve ‘kısa çalışma ödeneği’ İşsizlik Sigortası Kanunu’nda düzenlenen bir hükümdür. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması halinde kısa çalışma düzenine geçilebilir.
Genel ekonomik, bölgesel veya sektörel krizler; ekonomide ortaya çıkan olayların iş yerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları ifade eder. Zorlayıcı sebepler ise işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.
Kısa çalışmadan söz edebilmek için iş yerinde uygulanan çalışma süresinin, iş yerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması gerekmektedir.
Kısa çalışmaya nasıl başvurulur?
Kısa çalışma talebi işveren tarafından, gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumu’na, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya yazı ile bildirilir. Başvurular elektronik ortamda da yapılabilir.
İşveren bildiriminde kısa çalışmaya başvurmasında etkili sebebin ne olduğunu, iş yerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, iş yeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik iş yeri sicil numarasını belirtmelidir.
Ayrıca İŞKUR’a, manyetik ve yazılı ortamda belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren liste teslim edilmek zorundadır.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartları nelerdir?
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için işverenin bu yöndeki başvurusunun uygun bulunması gerekir.
Kısa çalışma yapılmasında işçi onayının aranması yönünde bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır.
Kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan kısa çalışma ödeneği ödenir. Çalışanların kısa çalışma ödeneği alabilmeleri için işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmeleri gerekmektedir. İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle adına işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şartı aranır.
İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekmektedir.
Başvurular nasıl değerlendirilir?
Kısa çalışma talepleri sebep ve şekil yönünden İŞKUR ilgili birimi tarafından değerlendirilir, İŞKUR Yönetim Kurulu’nca karara bağlanır. Yönetim Kurulunun aldığı bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular İŞKUR tarafından reddedilir. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için ise Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.
Kısa çalışma talepleri uygunluk tespiti yapılması amacıyla iş müfettişlerine gönderilir. Uygunluk tespiti sonucu İŞKUR ilgili birimine, birim aracılığıyla da işverene iletilir.
Cumhurbaşkanı başkanlığında 18.03.2020 tarihli Koronavirüs Değerlendirme Toplantısında; kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak için gereken süreçlerin kolaylaştırılacağı ve hızlandırılacağı açıklanmıştır.
Kısa çalışma ödeneğinin miktarı nedir ve ne kadar süre ile ödenir?
Mücbir sebep ile kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği zorlayıcı sebepler için İş Kanunu’nda öngörülmüş bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık sürede çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.
Günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancın yüzde 60’ıdır. Ancak bu tutar asgari ücretin 1,5 katını geçemez. Aylık olarak hesaplanan kısa çalışma ödeneği, her ayın 5’inde ödenir.
2020 yılı için günlük kısa çalışma ödeneği sınırları aşağıdaki gibidir. Tabloda damga vergisi ihmal edilmiştir.
Günlük en düşük ödenek
98,10 TL x %60 = 58,86 TL
Günlük en yüksek ödenek
98,10 TL x %150 = 147,15 TL
Örnek:
İş yerinde 3 ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilmektedir. Cumhurbaşkanlığı bu süreyi 6 aya kadar uzatmaya yetkilidir.
Kısa çalışma ödeneği, iş yerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır.
Kısa çalışma ödeneği, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi üzerinden verilir.
Kısa çalışma ödeneği alanların SGK bildirimleri nasıl yapılır?
Kısa çalışma nedeniyle çalışanlar normalden önemli ölçüde az çalışırlar. Çalışanların fiilen çalışma yaptıkları günler ve bu çalışmaları karşılığı elde ettikleri kazançlar, aylık prim ve hizmet belgesi ile normal olarak bildirilir. Kısa çalışma ödeneği alınan günler için ise SGK’ya gün ve kazanç bildirilmeyip, bu günler için “18-Kısa çalışma ödeneği” kodu ile eksik gün bildirilir.
Kısa çalışma ödeneği ile ilgili işverenlerin dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir?
Kısa çalışmaya ilişkin uygunluk tespiti sonuçları, iş yerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan edilir. Varsa toplu iş sözleşmesi taraf işçi sendikasına da durum bildirilir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır.
Hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Kısa çalışma uygulaması devam eden iş yerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin ödenek alan işçilerin çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve iş müfettişinin yazılı talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen işçi sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur.
Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.
Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.
Kısa çalışmanın ilan edilen süreden önce sona ermesi halinde işveren bu durumu 6 işgünü önce İŞKUR’a, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere yazılı olarak bildirmelidir. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erecektir. Geç bildirimler nedeniyle oluşan yersiz ödemeler faiziyle birlikte işverenden geri alınır.
