Dövizli İşlemde Kur Belirlenmesindeki Kıstaslar

Her hafta satın alma ve tedarik yöneticileri için önemli mali, vergisel veya finansal konulara dokunuyoruz. Bu haftaki yazıda, dövizle yapılan ticari işlemlerde hangi kurun baz alınması gerektiğiyle ilgili bilgiler vermek istiyorum. Bu konuda, muhasebe, operasyon ve satış birimleri arasında bazen iletişim eksikliği olabiliyor.

Yurtiçi ve yurtdışı firmalarla yapılan dövizli işlemlerde döviz kurları ve kayıtların, firmaların mali tablosuna zarar vermemesi ve vergisel riske neden olmaması adına dikkatle uygulanması gerekir.

Dövizli alım ve satımı bolca olan firmaların çokça ziyaret ettiği, istatistik ve verileri sağlıklı bir şekilde çektiği TCMB’nin bir internet sitesi bulunmaktadır. Verileri, çok sade ve güzel bir ara yüzle, doğru şekilde, bizlere sunan bu sitede tüm kurların günlük bazda, alış ve satışlarını bulabilirsiniz.

Aynı zamanda Maliye Bakanlığı her yıl, biri efektif diğeri de döviz alış olmak üzere iki kur ilan etmektedir. Peki nedir bu kavramlar? Gelin, kısaca inceleyelim;

• Efektif alış kuru:
  • Efektif alış kurları, mükelleflerin nakit yabancı paraları için uygulanmaktadır.
  • Banka hesaplarında fiziki olarak tutulan yabancı paralar da efektif alış kuru ile değerlenmektedir.

• Döviz alış kuru:
  • Döviz alış kurları ise nakit olmayan yabancı paralar için uygulanmaktadır.
  • Bu şekilde değerlenen yabancı paralara, yabancı para cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer kıymetli evraklar örnek gösterilebilir.

Genel olarak kur belirlemesindeki kıstaslar şu şekildedir;

• Yurtiçi firmalardan yapacağınız dövize endeksli mal alımlarına istinaden düzenlenen sözleşmede döviz kurunun taraflarca belirlenmesi halinde, (avans olarak yapılan ödemeler de dahil) düzenlenecek satış faturalarında Türk lirası karşılığının gösterilmesi şartıyla, sözleşmede belirlenen döviz kuru üzerinden ilgili bedelin Türk lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,
• Mal ithalatında, mal bedeli ile mal bedeli üzerinden Gümrük Makbuzu üzerinde hesaplanan Gümrük Vergisi ve KDV’nin hesaplanmasında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 30. maddesinde belirtilen T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru geçerli olacağından, mal bedeli ve söz konusu vergilerin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi gerekir.
• KDV’de en önemli ihtilaf konularından biri olan kur farklarında KDV konusu da diğer önemli bir konudur. En son Maliye Kanun’u değiştirerek kur farklarının da KDV’ye tabi olduğunu Kanun’a işlettirmiştir.
• Buna göre firmalardan yapacağınız dövize endeksli mal alımlarına istinaden taraflarca mal alım sözleşmesinde döviz kurunun belirlenmemiş olması ve satış faturasında mal bedelinin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden hesaplanması durumlarında, ödeme için taraflarca döviz kuru belirlenmediğinden düzenlenecek satış faturalarındaki bedelin T.C. Merkez Bankası döviz alış kuruüzerinden Türk Lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi, ayrıca fatura düzenleme tarihinden, ödemenin gerçekleştiği tarihe kadar lehinize oluşan kur farkları için şirketinizce satıcıya, aleyhinize oluşan kur farkları için ise satıcı tarafından adınıza fatura düzenlenerek, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
• Son olarak dövizli kağıtlarda damga vergisi tarafına bakalım. 35 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Tebliğinde, vergiye tabi kâğıdın yabancı para cinsinden düzenlenmesi halinde kâğıt üzerinde yer alan dövizin, kağıdın düzenlendiği tarihtekiC. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan cari döviz satış kuruna göre bulunacak Türk Lirası karşılığı üzerinden damga vergisinin hesaplanacağı, damga vergisi miktarının “azami tutarı” aşıp aşmadığı hususunun buna göre dikkate alınacağı belirtilmiştir.

Ticari hayatımızın her alanında kendine yer bulan dövize nasıl muamele edilmesi gerektiğini ve buna bağlı olarak nasıl bir aksiyon alınması gerektiğini çok iyi kavramamız gerekmektedir.

Konu, sadece mali işler ve denetim elemanlarını değil, alım-satım yapan, sözleşme düzenleyen, yoğun bir şekilde dövizli işlem yapan operasyon ve saha ekiplerini de ilgilendirmektedir.