Sürdürülebilir Finans: Kavram ve Uygulamalar

Burcu USLULAR

Son dönemlerde sosyal medyada, resmî kurumlarda, pek çok sektörde sıklıkla duyduğumuz, bazı kesimler için zorunluluk haline gelen “Sürdürülebilirlik” kavramı beraberinde farklı kavramları da gündeme kazandırmaktadır. Bu kavramlardan birisi olan “Sürdürülebilir Finans” kavramı ve uygulamaları hızlıca hayatımızda yerini almaya başlamıştır.

Sürdürülebilir finans kavramının tüm dünyada benimsenmesine yönelik tarihçeyi şöyle özetleyebiliriz:

1970’lerde başlayan çevresel hareketler ve Ekim 1987’de Birleşmiş Milletler tarafından Oxford University Press aracılığıyla yayınlanan Brundtland Raporu (“Ortak Geleceğimiz”), sürdürülebilir kalkınma kavramını tüm dünyaya tanıtmıştır. Bu rapor, ekonomik büyümenin çevresel ve sosyal etkilerle uyumlu bir şekilde gerçekleştirilmesi gerektiğini savunmuştur.

1990’lı yıllarda çevresel ve sosyal konuların finansal sistem üzerindeki etkilerinin fark edilmeye başlanmasıyla Sürdürülebilir Finans kavramı ortaya çıkmış, sosyal sorumluluk yatırımları (SRI) ve yeşil finansman kavramlarının gelişmesiyle daha fazla önem kazanmıştır. 2000’li yıllarda ise Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ÇSY) (Environmental, Social and Governance (ESG)) faktörleri daha fazla kabul görmeye başlamış ve büyük finans kuruluşları bu kriterleri yatırım kararlarına entegre etmeye başlamıştır.

Paris İklim Anlaşması (2015) ve Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (2015) gibi uluslararası anlaşmalar ve girişimler, sürdürülebilir finansın gelişiminde önemli dönüm noktaları olmuştur. Bu süreçler, sürdürülebilir finansın küresel bir hareket olarak kabul edilmesini hızlandırmıştır.

2018 yılında Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan aksiyon planı ile finansal sistemin sürdürülebilirlikle bağlantılı bir şekilde gelişmesi için çalışmalara başlanmıştır.

Bu kapsamda, 2019 yılında Uluslararası Sürdürülebilir Finans Platformu (International Platform on Sustainable Finance (IPSF)) ile sürdürülebilir finans alanında uluslararası iş birliğinin sağlanması amacıyla kurulmuştur. Sürdürülebilir yatırımları yaygınlaştırma amacıyla Avrupa Birliği (AB) tarafından 2020 yılında kabul edilen “the EU Taxonomy Regulation” (AB Taksonomisi), ekonomik faaliyetlerin yeşil olarak sınıflandırılmasına olanak sağlamıştır.

Kavram Olarak Sürdürülebilir Finans:

Uluslararası Finans Kuruluşu (International Finance Cooperation)’na göre sürdürülebilir finans “sosyal ve çevresel faktörlerin banka ve finans kuruluşlarının faaliyetlerine entegre edilerek bu kapsamda oluşan risklerin daha iyi yönetilmesi ve bu alanlarda ortaya çıkan fırsatların değerlendirilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan hareketle, sürdürülebilir finansın sadece risklerden kaçınma strateji olmadığı, aynı zamanda ortaya çıkan yeni iş sahaları sayesinde oluşan fırsatların değerlendirilmesini de kapsadığı ifade edilebilir. (Kaynaklar/3)

Avrupa Komisyonu’na göre sürdürülebilir finans, finansal sistem içerisinde daha sürdürülebilir ekonomik aktiviteleri hayata geçirmek için çevresel, sosyal ve yönetişim (ÇSY) kriterlerinin yatırım kararlarının alınma sürecine dahil edilmesidir.  (Kaynaklar/3)

Avrupa Birliği politikaları çerçevesinde sürdürülebilir finans ise bir taraftan ekonomik büyüme desteklenirken, diğer taraftan çevre üzerindeki baskının azaltılması ve sosyo-ekonomik faktörlerin de dikkate alınmasıdır. (Kaynaklar/3)

Sürdürülebilir finansın temel amacı çevresel kaynakların korunması, sosyal adaletin sağlanması ve toplumsal refahın artırılmasıdır. Böylece finansal yatırımların kârlılık ile birlikte uzun vadeli sürdürülebilirlik ve topluma katkı sağlamasını hedefini de sağlar. Bu bağlamda hayati bir araçtır.

Sürdürülebilir finansın araçları arasında yeşil finansman, sosyal yatırım, etik yatırım, mikro finans ve karbon azaltımı gibi alanlar bulunur. Bu yöntemler hem finansal getiri sağlamak hem de çevresel ve toplumsal fayda yaratmak amacıyla tasarlanmıştır.

Sürdürülebilir finansman kavramı genellikle büyük ölçekli şirketler ile ilişkilendirilse de diğer kurum ve kurulular ile şahıs şirketleri ve bireyler için de uygulanabilir hale gelmekte ve giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Özellikle küçük ölçekli işletmeler ve bireyler, sürdürülebilir finansman uygulamalarını hayata geçirerek hem çevreyi koruma hem de uzun vadeli tasarruf sağlama açısından önemli fırsatlar yakalayabilmektedirler.

Dünya Genelindeki Uygulamalar

Sürdürülebilir finansman iklim değişikliği, sosyal adalet gibi önemli sorunlarla ilişkili olarak giderek önem kazanmaktadır. Bu durum, yatırımcılar ve şirketler için yeni fırsatlar yaratmakta ve daha sürdürülebilir bir ekonomik sistemi beraberinde getirmektedir.

Hükümetler ve şirketler, çevresel projelere finansman sağlamak için yeşil tahviller ihraç etmeye başlamıştır. Yatırımcılar, sosyal etkisi olan projelere ve şirketlere yatırım yapmayı tercih etmeye başlamıştır. Global şirketler, sürdürülebilirlik performanslarını değerlendirmek için ÇSY kriterlerini raporlamakta ve değerlendirmektedir. Global bankalar, sürdürülebilir projelere finansman sağlamak için özel ürünler geliştirmekte ve hangi projelerin destekleneceğine dair ÇSY kriterlerine dayalı kararlar almaktadır. Birçok ülke, vergi teşvikleri, yeşil krediler ve sürdürülebilir projelere yönelik kamu yatırımları sürdürülebilir finansmanı teşvik eden politikalar geliştirmektedir. Birçok uluslararası kuruluş, sürdürülebilir finansmanı teşvik etmek için standartlar ve rehberlik sağlamaktadır.

Avrupa Birliği’nin (AB) 2050 yılına kadar iklim nötr bir kıta olma hedefini gerçekleştirmek için geliştirdiği Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) stratejisi sürdürülebilir finans ile doğrudan ilişkilidir. Bu mutabakat hem çevresel sürdürülebilirliği geliştirmek hem de ekonomik büyümeyi desteklemek amacıyla kapsamlı bir strateji sunmaktadır. Avrupa Birliği (AB) tarafından geliştirilen AB Taksonomisi, sürdürülebilirlikle ilgili ekonomik faaliyetlerin tanımlanması ve değerlendirilmesi için global anlamda ortak bir dil ve standart oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu taksonomi, çevresel sürdürülebilirlik kriterlerine dayanarak ekonomik faaliyetlerin yeşil veya sürdürülebilir olarak sınıflandırılmasına yardımcı olmaktadır.

Türkiye’de Sürdürülebilir Finans Kavramı ve Uygulamalar

Sürdürülebilir finans, Türkiye’de özellikle 2010’lu yılların başlarından itibaren gündeme gelmeye başlamış; bu dönemde, küresel sürdürülebilirlik ve iklim değişikliği konularına artan ilgi, Türkiye’deki finans sektörünü de bu alanda adımlar atmaya yöneltmiştir. Özellikle bankalar, çevresel ve sosyal sorumluluk projelerine daha fazla önem vermeye başladılar. Yine bu dönemde bazı özel bankalar, yeşil kredi ve çevre dostu projelere finansman sağlama konusunda inisiyatifler geliştirmeye başlamışlardır.

Bir diğer önemli adımlardan birisi 2014 yılında Borsa İstanbul (BIST) tarafından “Sürdürülebilirlik Endeksi”nin başlatılması olmuştur. Bu endeks, çevresel, sosyal ve yönetişim (ÇSY) kriterlerine uyum sağlayan şirketleri bir araya getirmiş ve yatırımcıların bu alanlardaki performansları dikkate almalarını teşvik ederek, Türkiye’nin sürdürülebilir finans alanındaki gelişimini hızlandırmıştır.

Türkiye’nin de imzaladığı Paris İklim Anlaşması’nın 2021 yılında onaylanması ile birlikte Türkiye’de sürdürülebilir finans ve iklim finansmanı konusu daha da önem kazanmaya başlamıştır.

Son yıllarda, Türkiye’de bazı bankalar ve şirketler yeşil tahvil ve sürdürülebilirlik temalı tahvil ihraç etmeye başlamışlardır. Sürdürülebilir finansman konusunda adımlar atarak, yeşil kredi, çevre dostu projelere yatırım ve yenilenebilir enerji gibi alanlara odaklanan finansman paketleri sunmaktadırlar. Ayrıca, ÇSY kriterlerine dayalı yatırım stratejilerini de benimsemeye başladılar. Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Türkiye’de de kamu ve özel sektör tarafından benimsenmeye başlandı. Türkiye’deki kamu kurumları, özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) bu hedefler doğrultusunda stratejiler geliştirdi ve bu stratejiler sürdürülebilir finansın gündemde daha fazla yer almasını sağlamaya devam etmektedirler.

Türkiye’de sürdürülebilir finansla ilgili düzenlemeler henüz geniş kapsamlı zorunluluklar getirmemiş olsa da; belirli sektörler, büyük şirketler, bankalar, finansal kuruluşlar ve kamu projeleri giderek artan bir şekilde bu kriterlere uyum sağlamak durumunda kalmaktadır. İlerleyen yıllarda Paris İklim Anlaşması ve AB düzenlemelerine paralel olarak daha fazla sektör için sürdürülebilirlik ve ÇSY kriterlerinin zorunlu hale gelmesi beklenmektedir.

Türkiye’de sürdürülebilir finans alanında çeşitli devlet teşvikleri ve destekleri mevcuttur. Devlet kurumları, bankalar ve uluslararası fonlar aracılığıyla sağlanan bu destekler, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmasını hızlandırmaktadır.

Burcu USLULAR

Kaynaklar

• “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu” https://www.sbb.gov.tr/
• İstanbul Sanayi Odası – Sürdürülebilir Finans Raporu (2021) https://www.iso.org.tr/
• “Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Sürdürülebilir Finans” Blog yazısı https://yesilbuyume.org/
• https://www.casem.com.tr/
• https://tr.wikipedia.org/
• “Yeşil Dönüşümün Finansmanı” https://www.ab.gov.tr/
• https://www.borsaistanbul.com
• “Yeşil Finansman Uygulamalarının Sürdürülebilir Kalkınma Üzerindeki Rolü: Türkiye Projeksiyonu * Onur ŞİMŞEKa & Halil TUNALIb” https://dergipark.org.tr/