İş Sözleşmeleri
Cavit SOY
Çalışma hayatım boyunca önüme gelen her iş sözleşmesini okumadan, fazlaca irdelemeden imzaladım. Hatta bazılarını imzalarken içimden gülmek de geldiği oldu. Ötesini hiç düşünmedim. Kimse bana sözleşmeye dayalı olarak dava açamadı. Ben de hiç korkmadım zaten. Hatta boş senede imza atmam istenirse onu da gözüm kapalı imzaladım. Tabi senedin arkasına imzalanma sebebini ve geçerli olabileceği durumu yazarak. Neden mi böyle yaptım?
Sözleşme hukuki bir metindir, ancak; kanun, yönetmelik, genelge ve tebliğlerden sonra gelir. Hiçbir kanun anayasaya aykırı olmayacağı gibi, sözleşmeler de kanuna ve yönetmeliklere aykırı olamaz. Kanunların da yetersiz kaldığı durumlarda Yargıtay’ın içtihatları devreye girer. Yani mahkemelerin aldıkları eski kararlar emsal teşkil eder. Öte yandan arkasında geçerli olacağı durum yazan senet başka amaçla ve üçüncü kişilerce kullanılamaz.
Örneklerle açıklamak gerekirse;
Kanunda haftalık çalışma saati 45 saat olarak belirtilmişken, işveren sözleşmeye seni 50 saat çalıştırabilirim diye yazamaz ki. Sana yıllık izin kullandırmayacağım, parasını vereceğim diyemez ki. Yazarsa kendini suçlu durumuna sokar.
Sözleşmeye iş kanunlarına ve yönetmeliklerine aykırı hiçbir madde yazılamaz. Çalışanın lehine maddeler konabilir ama aleyhine maddeler konamaz. Ancak işverenler yine de çalışanın gözünü korkutmak için üşenmeden sayfalarca sözleşme hazırlarlar.
Sözleşmelerde karşıma çıkan ilginç bir konu da şu oldu: “İşten ayrılınca aynı sektörde, aynı il sınırları içinde, rakip firmalarda çalışamazsın, kendi işini kurup bana rakip olamazsın.” 😊 İnsan haklarına, anayasaya açıkça aykırı bence. 20 yıldır kaynakçılık yapan bir usta ne yapsın, ustalığı bir tarafa bırakıp tornacı çırağı mı olsun, pazarda limon mu satsın?
Çalışanın tecrübesi, bilgi birikimi, ustalığı aynı sektörde çalışmaya devam ettiği ve aynı işi yaptığı sürece değerlidir. Başka sektöre, konuma veya mesleğe geçince otomatik olarak tecrübesiz konuma düşer insan ve ücret skalası olumsuz yönde değişir.
Sonuç olarak;
Ahlaka, kamu düzenine, kanunun emredici hükümlerine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan iş sözleşmeleri kesin olarak hükümsüzdür.
Sözleşmedeki cezai şartlar da tek taraflı olamaz ve miktarı ne yazılırsa yazılsın ispat edilmesi ve gerçekten ödenip ödenmeyeceği ancak mahkemede ortaya çıkar.
İşin önemli bir yanı da iş mahkemeleri işçiden taraf olmaya meyilli olarak yapılanmış olmalarıdır.
Çalışma Bakanlığı’nın yapması gereken iş kanunlarındaki her şeyi netleştirmesidir. Hala ortada kalmış, muğlak, işçi ve işvereni karşı karşıya getiren, işçinin veya işverenin inisiyatifine bırakılmış konular vardır. Bu da çalışanların her işyerinde farklı uygulamalara karşılaşmalarına yol açmaktadır.
Cavit SOY
