AB’de Mal (Ürün) ve Hizmet Ticareti

Doç. Dr. Duygu HIDIROĞLU

Günümüzde ürün satışlarını arttırmak, ürün satışı ile birlikte müşteriye sunulan hizmetlerin kalitesini arttırmakla doğrudan ilintili hale geldi. Hizmetlerin niteliklerinin arttırılması, satın alınan ürüne karşı müşteri memnuniyeti ve sadakatini arttırıyor. Nitelikli hizmetlerin ticareti denilince ise ilk akla gelen hizmetler lojistik, iletişim, finans, hukuk, danışmanlık, ulaşım, perakende ve dağıtım, oluyor. Çevre, turizm, konaklama, yeme ve içme hizmetleri ise diğer popüler hizmetler. Özetle son dönemde çok çeşitli sektörleri kapsayan birbirinden farklı hizmetler var.

AB, dünyanın en büyük mal (ürün) ihracatçısı ve yüksek kaliteli ürünlerde küresel pazarın lideri. Üstelik AB ekonomisi küresel ticarete en açık ekonomilerden biri. AB’nin endüstriyel ürünlerde belirlediği ithalat tarifeleri ise global ölçekte en düşük tarifelerden. AB’ye endüstriyel ürün tedarik eden tedarikçilerden yapılan ithalat ise ikili sözleşmeler ile ithalat vergisi askıya alınan indirimli satışları kapsıyor.

AB için ihale edilen mal alımlarında dikkat edilen koşullar arasında hizmet alımlarına yönelik koşullar da var. İhale edilen ürüne ait özellikler kadar sunulan hizmetlerin kalitesi AB için çok önemli. AB ihale şartlarına hizmet ticaretini kapsayan yükümlülükler ekleyerek tedarikçileriyle yaptığı ticaretin her aşamasında kendini güvence altına almayı hedefliyor.

AB’nin hizmet ticaretinde sergilemiş olduğu hassasiyetler sadece ürün kullanıcılarının haklarını gözetmez. AB hizmet ticaretinde sahip olduğu hassasiyetlerle, hizmet sağlayıcıların da kendilerine uzak uluslararası pazarlarda rahatça baskı altında kalmadan hizmet sunmalarını hedefler. AB, tedarikçisinin aynı pazar ve sektörde rakip olduğu ulusal sağlayıcılar tarafından ayrımcılığa uğramaması için tedarikçisini ürün tedariki ve hizmet sunumları sürecinde koruyacak tüm tedbirleri ticari faaliyetler başlamadan önce alır.

Hizmetler, AB’de ekonomik büyümeye ve istihdam oluşturulmasına diğer sektörlerden daha fazla katkıda bulunur. Hizmetler, AB’nin GSYİH’nın %75’ini ve istihdamın ise %70’ini kapsar. AB ayrıca dünyanın en büyük hizmet ihracatçısıdır. Hizmetler, AB’nin doğrudan yabancı yatırımının %85’inden fazlasını ve dolaylı yabancı yatırımının ise %65’ini oluşturur. Karşılıklı Tanıma Anlaşmaları (MRA’lar) ile AB mal ticaretinde ürün sertifikasyonunu zorunlu hale getirir. Ürün sertifikasyonu tamam olan ticaret ile AB aslında ilişkili maliyetler ve zaman optimizasyonu sağlamayı hedefler.

Öte yandan, AB’de son dönemde yabancı tedarikçinin pazar erişimini zorlaştıran ticarete yönelik teknik engeller veya sağlık ve bitki sağlığı önlemleri gibi tarife dışı engeller artış gösteriyor. Bu artışın nedeni ise, dünya çapında artan sağlık, güvenlik veya çevresel endişeler neticesinde belirlenen yeni düzenleyici yaptırımlar. Bir ürün ithalatında ürünün kalitesi menşe ülkesiyle değerlendirilir. Ancak küreselleşme ile ürün üretiminde birçok farklı ülkenin menşei söz konusudur. Dolayısıyla ürünün niteliklerini ve kalitesini gerçekçi olarak belirlemek, her bir parçanın nereden geldiğini belirlemekle ve o ülkeye ait menşe kurallarını bilmekle mümkündür. Ürün menşe ile ilgili bu gibi karmaşıklıklar ve çevresel yönelimler neticesinde AB’de günden güne tarifeler artmakta ve mal ticareti önünde yeni öngörülemeyen engeller ortaya çıkmaktadır.

AB, malların üreticileri ve dış ticaretini yapan firmaların, finansal sistemler, telekomünikasyon ve lojistik sistemler olmadan etkin şekilde ihtiyaç olan pazarlarda tüketicilere gönderilemeyeceğini bildiğinden ürünün satın alınması sürecinde genellikle söz konusu bu hizmetleri de belirli standartlar çerçevesinde satın alır. Bunu ya ürünün üreticisi veya dış ticaretini yapan firmayı yüklenici konumuna getirdiği bir dizi koşullar çerçevesinde yapar ya da bu hizmetleri belirli standartları sağlamak koşuluyla satın alma gerçekleştirebilmesi için üretici veya dış ticaret firmasına hak tanır.

AB ayrıca ihale duyurusunda tedarikçilerinin kapasitelerini de kontrol eder. Örneğin, tedarikçilerinin AB uzmanları tarafından yeterli bulut bilişim altyapısına sahip olup olmadıklarının, teknik altyapılarının var olup olmadığının, bilişim hizmetlerinde yeterli düzeyde olup olmadıklarının kontrol edilmesini sağlar.

Bu denetleme süreçlerinden geçen tedarikçiler süreç içinde bir sonraki üretim ve yükleme aşamasına geçerler. Bu denetleme sürecinin en kritik noktası hizmetlerle ilgili olandır. Günümüzde artık AB hizmet sağlayıcıları ister tedarikçinin kendisi ister dışarıdan satın alınan farklı bir firma olsun; sınır ötesi hizmeti en kaliteli şekilde kesintisiz sunabilmeleri mecburidir .Bunun için AB artık tedarikçilerinin tesislerine kendi donanımını gönderip sistem kurmak yerine, hizmetlerini bulut bilişim altyapısı üzerinden uzakta, kesintisiz ve sınır ötesi sunan tedarikçilere şans verir. AB’nin bu yeni yaklaşımıyla hizmetler mallardan daha önemli hale geldi ve hatta günümüzde belirli durumlarda artık hizmetlerin malların yerini alabileceğini söylemek dahi mümkün.

Doç. Dr. Duygu HIDIROĞLU