Aşılar ve Soğuk Zincirin Önemi
Prof. Dr. Serap İNCAZ
Kırklareli Üniversitesi
Uygulamalı Bilimler Fakültesi
Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümü
Kızamuk Ağıdı’dan
…………………………………………..
Ben gördüm bu köyü, damlarının altında,
Çocukları kızamuk döküyor,
Gözleri, göğüsleri, yüzleri, ah bırakılmış tarla,
Gelincikler arasından öyle masum bakıyor.
Habersiz hepsi, kızamuktan ve ölümden,
Kirli yüzlerinde açan ölümden habersiz,
Ve, düşmüş bir gül oluyorlar birden,
Bebekler ölüyor, ölümden habersiz…
………………………………………….
Şair ve Hekim Ceyhun Atuf Kansu
Aşı, bireyin sağlık hakkının temel bir bileşenidir. Tüm dünyada aşı ile önlenebilir hastalıklar rutin aşı programları ile büyük ölçüde azaltılmış olup aşılama yoluyla her yıl yaklaşık 2-3 milyon ölüm önlenmektedir. Aşıların insanların hayatındaki önemi kadar; soğuk zincirinde aşılar için önemi o kadar çoktur.
Soğuk zincir, soğuk ortamda korunması gereken gıda, ilaç vb. ürünlerin üretim noktasından tüketim noktasına kadar devam eden süreçte gereken soğuk muhafaza şartlarının sürekli bir şekilde sağlanmasına denir.
Soğuk zincir aşamalarını maddeler halinde temel olarak üç aşamada sıralayabiliriz.
- Hasadı veya üretimi yapılan ürünlerin, ön soğutmasının yapıldığı, depolamasının gerçekleştiği ve paketlemesinin yapılarak pazara sevk edildiği “Soğuk Depolama Tesisleri”
- Ürünlerin soğuk depodan satış noktalarına ulaştırıldığı “Soğutmalı Taşıma Araçları”
- Ürünlerin son tüketiciye ulaştığı satış noktalarındaki “Soğuk Teşhir Reyonları”
Soğuk zincir yönetiminde sıcaklık izleme, raf ömrü görünürlüğü ve stok stratejisi, kaliteyi arttırıp, ekonomik kayıpları azaltmak için hem soğuk zincir yöneticileri hem de çalışanlar için önemli konulardır. Bu amaçla soğuk zincirin her aşaması için sensörler ile sıcaklığın devamlı olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Soğuk zincir süreci boyunca ısı takibinin sağlanması gereklidir. Soğuk zincir de iki temel belirleyiciden biri personel ikincisi de donanımdır. Personel aşıların depolanması, taşınması, dağıtımından sorumlu kişiler ile bu süreçte kullanılan araç ve gereçlerdir.
Soğuk zincirin en başta gelen örneklerinden biri Pandemi süresince de yaşandığı gibi aşılardır.
Soğuk zincir, üretim tesisindeki soğuk depo birimi ile başlar, aşının taşınması, sağlayıcı ve sağlık birimi tarafından doğru depolanması ile devam eder ve aşının hastaya uygulanmasıyla sona erer.
Aşıların temel soğuk zincir ekipmanları; aşıları saklamak için bir buzdolabı, günlük sıcaklık okumasını kaydetmek için dijital, elektronik veya civalı termometre, aşıları taşımak ve saklamak için soğuk kutular ve aşıları serin tutmak için buz paketleridir. Ayrıca soğuk kutuları kullanırken buz paketlerini aşılardan ayıran malzemelerde kullanılmaktadır. Aşılar da ısı rejimi içine yerleştirildikleri ekipmanlar ile kontrol altında tutulmaktadır. Bu ekipmanlar standart bir taşıma aracı ile varış noktasına taşınmaktadırlar. Aşı veya ilacın ısı rejiminin bozulmaması için yapılması planlanan taşımanın süresi doğru hesaplanmalı ve ekipmanların seçimi bu süreye göre gerçekleştirilmelidir. Genellikle +2/+8 dereceleri arasında tutulmaları önerilse de her aşının kendine has saklama koşulları mevcuttur. Isının kümülatif etkisinden dolayı bütün aşılar ısıya hassastır. Bir kerede yüksek derece ısıda kalmakta da birçok kez daha az sıcaklıklar da aşıya zarar verebilir
Aşının yolculuk serüvenine; aşı üretimi, uçak transferi, birincil depo, araç transferi, ülke deposu, araç transferi, il deposu, depodan araç transferi, hastane deposu, ilçe içi depolama ve taşıma, sağlık ocağı ve hasta ile buluşma şeklinde gerçekleşmesi örnek olarak verilebilir.
Soğuk zincirin kırılması; ekonomik kayıplara, bozuk aşıların zehirlenmelere ve dolayısıyla insan kaybı ve işgücü kaybına ve şirket itibarının zedelenmesine neden olabilmektedir. En kötüsü de zincirin kırıldığı andan itibaren aşılar ve ilaçlar üzerinde geri dönülemez hasarlar oluşabilmesidir. Başarılı bir aşı ile bağışıklama sistemi, soğuk zinciri kırılmamış aşılarla mümkün olacaktır. Bir defa aşının etkinliği kaybolur/azalırsa, aşılar eski haline döndürülemez, bu nedenle soğuk zincir süreklilik gerektirir. Aşıların etkin olması için soğuk zincirin gerektirdiği istenilen özel koşullarda muhafaza edilmeli, nakledilmeli ve uygulanmalıdır.
Prof. Dr. Serap İNCAZ
Kırklareli Üniversitesi
Uygulamalı Bilimler Fakültesi
Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümü
Kaynakça
- https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-sayi-editorunden-66969.html
- https://www.researchgate.net/publication/354934935_ASILARDA_SOGUK_ZINCIR
- https://ohsadkurultayi.org/files/downloads/presentations/2017/Hakan-evsine-saglikta-soguk-zincir-lojistigi.pdf
- https://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/mised/kasim04/9.pdf
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1728053
- https://webdosya.csb.gov.tr/db/ozonturkiye/haberler/soguk-z-nc-r-sunumu_leventaydin_tobb-20211201095407.pdf
- https://dergi.tebeczane.net/public_html/kitaplar/eczacinin_asi_rehberi/resources/_pdfs_/eczacinin_asi_rehberi_12.pdf
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/940717
- https://hastane.ankara.edu.tr/2020/03/05/asilamanin-onemi-ve-asi-karsitligi/#:~:text=A%C5%9F%C4%B1lama%20ve%20%C3%B6nemi%3A%20A%C5%9F%C4%B1%2C%20bireyin,2%2D3%20milyon%20%C3%B6l%C3%BCm%20%C3%B6nlenmektedir.
