Meslek, insanların aldığı eğitimler ve yaptığı çalışmalar sonucunda kazandığı beceriler bütününe verilen unvanın adıdır. Meslek kodu ise çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna çalıştığı meslek dalında bildirilmesini ve mesleki tecrübesinin kayıt altına alınmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir sistemdir. Meslek kodları 2012 yılı itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama yürürlüğe girdikten sonra işverenler, tüm işçilerini meslek koduyla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlü hale gelmiştir. Bu düzenlemenin asıl amacı; işyerinde yapılan iş ve ücret çeşitliliğinin aynı zamanda işçi haklarının kayıt altına alınmasıdır. Meslek kodları tüm meslek grupları için farklı olarak belirlenmiştir, örnek olarak Argon Kaynakçısının meslek kodu 7212.14 iken Grafikerin meslek kodu ise 2166.01’dir.

Peki, meslek kodunun çalışma hayatında ki önemi nedir?

Meslek kodu, işçinin mesleğinde ki çalışma süresini dolayısıyla mesleki tecrübesini gösteren karinedir. Herhangi bir meslek ile ilgili sertifikasyon işlemlerinde işçinin meslekte ki çalışma süresine bakılarak karar verilmektedir. Yine, iş kazası olayında kusur oranının belirlenmesinde ve meslek hastalığı durumunun tespitinde işçinin o mesleği ne kadar süredir yaptığı önem arz etmektedir. Ayrıca, işçinin ücretinin tespitinde işçinin mesleği ve meslekteki çalışma süresi en önemli kriterlerden biridir. Bu nedenle, doğru bildirilen meslek kodu işçinin lehine yanlış bildirilen meslek kodu ise işçinin aleyhine sonuçlar doğuracaktır.

Şimdide, Meslek kodu seçerken nelere dikkat etmeliyiz ve meslek kodunun yanlış bildirilmesi halinde ne yapmalıyız? Sorularını cevaplayalım:

Meslek kodu seçilirken tek dikkat etmemiz gereken nokta, işçinin fiilen yaptığı işe karşılık gelen meslek kodunun seçilmesidir. Kimi zaman işverenler meslek kodunu seçerken işçinin diploma bilgisine uygun veya işyerinde genel yapılan işe uygun meslek kodu belirleme yoluna başvurmaktadır, bu durum ise işçinin meslek kodunun yanlış olarak bildirilmesine yol açmaktadır. Meslek kodu yanlış bildirilen işçi öncelikli olarak bu durumu işverenine bildirerek meslek kodunun düzeltmesini talep etmelidir. İşveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurularak meslek kodu düzeltme işlemi yaptırılması halinde işverene herhangi bir idari para cezası uygulanmayacaktır. İşverenin yanlış bildirilen meslek kodunu kendisi düzeltme yoluna gitmemesi halinde ise işçi bu durumu doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirerek konunun incelenmesi talebinde bulunabilecektir. Sosyal Güvenlik Kurumunca işçinin meslek kodunun yanlış bildirildiğinin tespiti halinde, sigortalı başına ve gerçeğe aykırı bildirim yapılan her ay için ayrı ayrı olmak üzere, işveren hakkında asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Meslek kodu uygulamasıyla ilgili kamuoyunda en çok merek edilen soru ise; Meslek koduna bağlı olarak ücret veya prime esas kazançlar belirlenip belirlenmeyeceğidir.

Mevcut sosyal güvenlik mevzuatımız uyarınca meslek kodu bazında belirlenmiş bir ücret veya prime esas kazanç tutarı bulunmaktadır ve mevcut durum itibariyle esas olan işçinin aldığı ücret üzerinden prime esas kazancının bildirilmesidir. İşçinin aldığı ücret üzerinden sigortalı bildirilmemesi işçiyi birçok hak kaybına uğratacağı gibi bu durumun tespit edilmesi halinde ise işverene daha büyük ölçüde idari yaptırım uygulanacaktır. Ayrıca her ne kadar meslek kodu bazında herhangi bir alt sınır ücreti belirlenmemiş ise de, nitelikli meslek kodunda düşük ücretlerle sigortalı bildirimi yapan işyerleri Sosyal Güvenlik Kurumunca riskli işyerleri kapsamına alınmakta ve bu işyerleri zaman zaman incelemeye tabii tutulmaktadır. Bu nedenle işçi ücreti ve prime esas kazanç bildirimi yapılırken işçinin aldığı ücret üzerinden sigortalı bildirilmesine dikkat edilmesi gerekmektedir.

Sonuç itibariye; meslek kodunun işçinin mesleki tecrübesinin karinesi olduğu, işçinin ücretinin belirlenmesinde de bu hususun önemli bir kriter oluşturduğu, her ne kadar sosyal güvenlik mevzuatında meslek kodu bazında belirlenmiş alt sınır ücret veya prime esas kazanç olmasa bile işçinin sigorta bildiriminin aldığı ücret üzerinden bildirilmesi gerektiği, işçinin meslek kodunun veya aldığı ücretin yanlış bildirilmesi halinde işçinin bir takım hak kayıplarına uğrayacağı, ayrıca gerçeğe aykırı bildirimi yapan işverenlerin bu durumun tespiti halinde idari yaptırıma maruz kalacağı hususları bilinmelidir.