Dış Satınalmada Peşin Ödeme Nedir? Riskleri Nasıl Yönetebiliriz?

Turan AKIN

Peşin Ödeme (Advance Payment, Downpayment, Prepayment)

Peşin ödeme, ithalatçının ihracat gerçekleşmeden önce mal bedelini ihracatçıya ödemesidir. İhracatçı mal bedelini tahsil ettikten sonra malları sevk eder. Bu ödeme şeklinde ithalatçı risk altındadır, ihracatçının ise hiçbir riski yoktur. Peşin ödeme ihracatçı açısından en ideal ödeme şeklidir.

Peşin ödeme genellikle birbirlerini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcı arasında yapılmaktadır. Tam anlamıyla güvene dayanan bu ödeme şekli, ihracatçı açısından en elverişli ödeme yöntemi olmasına rağmen, uygulamada az rastlanılmaktadır. Burada bütün risk alıcı üzerindedir çünkü mallar gönderilmeden parasını ödemektedir ve nasıl bir ürün geleceği bilinmez, ne zaman yükleme yapılacağı bilinmez. Öte yandan kısmi peşinat ödemeleri ile riskler düşürülebilir.

Avantajlar

Satıcı mal sattığı ülkenin riskini üstlenmez.
Satıcı mal sattığı alıcının riskini almaz.
Satıcının malı hazırlayıp sevk etmesi için fonları yeterli olmadığı, paraya ihtiyacı olduğu, faizlerin yüksek olduğu durumlarda satıcıya avantaj sağlar.

Dezavantajlar

Alıcı için risk yüksektir.
Alıcının (ithalatçının) mal bedelini malın sevkiyatından önce satıcıya (ihracatçıya) ödediği ödeme şeklidir. Bu ödeme yönteminin her hangi bir garantisi yoktur, tümüyle itibar ve iyi niyete dayalıdır.

Peki küçük bir işlemde peşin ödeme güvenli hale getirilebilir mi?

İthalatçının yapacağı Peşin Ödemeler bazen İhracatçı tarafından verilecek “Peşin Ödeme Garantisi” (Teminat Mektubu/Advance Payment Guarantee) ile güvence altına alınabilir. Sözleşme bedeli üstünden verilecek % 2-3-5 vb. orandaki peşin ödeme garantisi ile riskler azaltılmış olur. Özellikle ilk işlerde ihracatçı ithalatçıya karşı güven ve itibar oluşturmak ve peşinatı alabilmek için önce mektubu gönderir ama geçerli olmaz, ne zaman peşin ödeme gelir mektup karşı ülkede geçerli hale gelir. Bu; tutara, iş yapma isteğine, tarafların anlaşmasına bağlıdır. Daha çok ihracat için yeni işlemlerde ikna yolu olarak kullanılabilir. Bu direk garanti model mektubunda ihracatçının bankası, ithalatçıya hitaben “düzenlenen sözleşme koşullarına uygun olarak malın zamanında teslimi ve niteliğinin sözleşme koşulları ile uyum göstermemesi durumunda, mektubun kendisine iletilmesine aracılık eden bankanın talebi üzerine mektup tutarının tazmin edileceğini” ifade eden içerikte olacaktır. Bankacılık maliyeti gerektirir ve Satıcı için kredi limitine ihtiyaç duyulur.

Ayrıca kontr-garanti model garantilerde; ithalatçı kendi bankasından bir garanti alır. Direkt garantilerde ithalatçının bankasının bir taahhüt ve sorumluluğu yoktur, itibarlı bir kurum olarak kendilerine ulaşan teminat mektubunu ithalatçıya teslim eder ancak kontr-garantilerde ithalatçının bankanın sorumluluğu bulunmaktadır.

Peşin Ödeme ile İlgili Örnek Olaylar ve Çözüm Önerileri

Niğde’li bir firma ithalatta Çin’den ürün alırken önce % 70 peşinat istendi, en son pazarlık sonrası % 50 peşinat gönderen Alıcı hem Ürünü alamadı hem 25 bin USD kaybetti.  Oysaki çok az peşinat veya tümü için akreditif tercih edilebilirdi ancak her Satıcı ile dilediğiniz şartlarda anlaşmak zordur. Özellikle ilk işlemlerde peşinat isteyen Satıcılar için ticari istihbarat kaynaklarından, müşavirliklerimizden, referans istenerek çapraz sorgu ile veya tümü için akreditif açma konusunda ısrarcı olunabilir.

Yenilerde metal hurda ithalatı için bir danışanım için araştırma yapıyorum, çeşitli uluslararası platformlara ödeme yöntemi olarak akreditifi uygun bunlar tercihimdir diye yazarak satıcı sayısını sadeleştiriyorum, konuya hakim olanları süzüyorum. Her açıdan pozitif olan firmalara yüzde 10/15 peşinat göndeririz ama öncesinde stok kontrolü için uluslararası kabul gören gözetim firmasını göndeririz diyerek küçük, stoğu kendisine ait olmayan, bizim peşinat ile sağdan soldan hurda tedarik etmeye çalışıp başarısız olma ihtimali yüksek satıcıları elemeye devam ediyoruz. Sonuç nasıl olacak göreceğiz.

Satınalmada ön hazırlık, Know Your Seller (KYS) kritik önemdedir, uluslararası ödeme yöntemlerine hakimiyet sizi güçlü kılar.

Turan AKIN