Dövizin Fiyatlamasındaki Etkenler – 1  

Reşat BAĞCIOĞLU

Dövizin Fiyatı

Dövizin fiyatlamasını teknik tanım ile anlatmak yerine size dövizin hangi piyasa koşullarında hangi fiyatlardan alınıp satıldığını anlatmak istiyorum;

Şöyle bir örnek versem nasıl olur sizce?

Balık mevsimin açıldığı ilk günlerde doğal olarak bazı balık çeşitleri az olduğundan, balığın fiyatı da oldukça yüksek olur. Balık mevsiminin ilk günlerinde hamsi ve istavrit balığı yok denecek kadar az olduğundan dolayı fiyatları da oldukça yüksek seyretti:

Öyle ki; hamsi balığının kilosu TRL.300 – 400, istavrit balığının kilosu ise keza TRL.400.- ve üzeri fiyattan satılıyordu İstinye semtinde.

İstavrit balığı..  Diyeceksiniz ki sadece iki adet istavrit balığının resmi olur mu? Ne bekliyordunuz ki. İstavrit balığının pahalı olduğunu söylemiştim. Doyumluk yerine sadece göz zevkinizi okşasın. Sonuçta balığın az olduğunu ve fiyatının bu yüzden pahalı olduğunu anlatmaya çalışıyorduk değil mi?

Dövizin fiyatının nasıl oluştuğunu anlatayım derken konu nasıl hamsi ve istavrit balığına ve fiyatlarına takıldı ya?

Dövizin Piyasa Fiyatı

Döviz ve efektifin fiyatları TCMB tarafından sadece gösterge niteliğinde yayımlanır. Ancak TCMB’nin gösterge niteliğindeki bu fiyatları;

• Resmi dairelerde, noter ve gümrüklerde kullanılmakla birlikte yolu dövizden geçen tüm kuruluşlar;
• Bankalar,
• Döviz büfeleri
• Turistik tesisler ve acenteler
• Kuyumcular
• Havaalanı esnafı
• Dış ticaret tacirleri vs

Kendilerinin yarattığı piyasa koşullarına göre;

• Arz ve talep
• Piyasa beklentileri
• Döviz işi yapan kuruluşların aynı ve dar lokasyonda sıkı bir rekabet içinde olmaları
• Döviz işi yapan kuruluşların ellerindeki Türk Lirası’nın çok fazla veya çok az oluşu,
• İş günü veya hafta sonu veya uzun bayram tatili olup olmaması,
• TCMB’nin aldığı çeşitli kararlar ile faiz oranlarının hangi seviyede olduğu

Hususları dövizin serbest piyasadaki fiyatının oluşmasında önemli etkendir.

Çokça rastladığımız bir örnek;

TCMB’nin gösterge niteliğindeki 15 Kasım 2024 döviz kurlarından;

USD efektif alış kuru    : TRL.34.30

USD efektif satış kuru  : TRL.34.44

görülmektedir.

İşte bu TCMB gösterge niteliğindeki döviz fiyatları Türkiye’nin her tarafında, her semtte, her şehirde, her kurumda aynı değildir.

Kapalıçarşı’da dip dibe döviz büfeleri ve efektif alım satımı yapan kuyumcu ve kuruluşlar bulunduğundan, döviz fiyatları da oldukça rekabetçidir. Bu rekabetçi fiyatları Kapalıçarşı’daki ortalama 10-15 farklı yerdeki döviz büfeleri veya kuyumculardaki fiyatları incelediğinizde, fiyatlar birbirine oldukça çakın. Hatta aynısıdır diyebilirim.

TCMB’nin gösterge niteliğindeki kurlarından;

USD efektif alış kuru    : TRL.34.30

USD efektif satış kuru  : TRL.34.44

olduğu piyasada döviz ile iştigal eden kuruluşların Kapalıçarşı piyasasında oldukça fazla ve sıkı bir rekabet olmasından dolayı aşağı yukarı piyasa şu şekildedir;

USD Efektif alış kuru   : TRL.34.20

USD efektif satış kuru  : TRL.34.25

Fiyatlar oldukça rekabetçi olup TCMB’nin döviz kurları ile bire bir aynı olmasa da, fiyatlar benzerlik göstermektedir. Tabir yerinde ise döviz piyasalarında her şey sakin, anormallik yok, hava da “güneşli”.

Ancak yukarıda verdiğim örnek rekabetin sıkı olduğu Kapalıçarşı piyasasından. Ya diğer semtlerde fiyat aynı mıdır? Kesinlikle öyle değil.

Farklı semtlerdeki döviz büfelerinin fiyatlarından da söz edelim isterseniz;

Mecidiyeköy semti. Kapalıçarşı piyasası ile kıyaslandığında döviz büfeleri biraz daha az sayıda olup, dip dibe değil de biraz daha uzak mesafelerde konuşlanmışlar ve rekabetten biraz daha uzak döviz fiyatlaması yapmaktadırlar;

USD Efektif alış kuru   : TRL.33.50

USD efektif satış kuru  : TRL.35.00

Rekabet olmayınca döviz büfeleri daha fazla kazanç peşine düşüp, efektifin alış fiyatını aşağı, satış fiyatını ise yukarı çıkartmaktadır.

İstanbul’un çeşitli semtlerinden örnekler vermek gerektiğinde döviz büfelerinin oldukça az olduğu Sarıyer semtine de göz atmakta yarar var;

İş günü fiyatlaması:

USD Efektif alış kuru   : TRL.33.00

USD efektif satış kuru  : TRL.35.50

Hafta sonu fiyatlaması:

USD Efektif alış kuru   : TRL.32.00

USD efektif satış kuru  : TRL.36.00

Hani nerede TCMB’nin gösterge fiyatının alış USD TRL.34.30, satış USD TRL.34.44 olduğu dövizler? Sarıyer’de efektif bozdurmak isteyen bir kişi ya bu fiyatları kabul edecek, ya da Kapalıçarşı’da gidecek ki hem masraf, hem de zaman kaybı demektir. Semtten semte arz ve talebe bağlı fiyatlar oluşuyor.

İstanbul Havaalanında Döviz Fiyatları Nasıldır Acep?

Bence kaynak için linki tıklamak yerine, İstanbul Havaalanı’na bizzat gidip döviz fiyatlarından yiyecek fiyatlarına kadar fiyatları bizzat kendi gözlerimizle görmenizi öneriyorum

Döviz büfeleri ve bankaların döviz fiyatlaması konusunda dedikodu yapmak yerine İstanbul Havaalanı’ndaki fiyatlara bakıp ne kadar insafsızca fiyatlama yapıldığını aklımızdan çıkartmayalım.

Değil İstanbul Havaalanı’ndan döviz bozdurmak, bence su dahi alınmaz.

Dövizin fiyatını anlatırken balıktan ve havaalanı su fiyatına kadar geldik. Sözümde ısrar ediyorum: bence siz su da almayın havaalanından.

Dövizin Fiyatlamasındaki Etkenler Sadece Bunlar Mı?

Elbette bu kadar değil. Haftaya anlatayım devamını.

Reşat BAĞCIOĞLU

ICC Uluslararası Ticaret Odaları

Türkiye Milli Komitesi

Türkiye Bankacılık Komite Başkanlığı Üyesi