Faizler Neden Yüksek Seyrediyor – Bölüm 7
Reşat BAĞCIOĞLU
Faiz
Faiz nedir sorusu ile başlayalım dilerseniz.
Banka ve benzeri bir yere ya da bir kimseye belli bir süre işletilmek üzere ödünç verilen paranın kullanımına karşılık olarak alınan kâr; başkasının parasını belli bir süre kullanmak, işletmek için ödenen para.
Bankalara verdiğimiz paranın adı mevduat olup, bankalara verdiğimiz paranın bankalarca işletilmesi karşılığında bankalar mevduat sahibine faiz öder, bankalardan parayı alıp kullanan ihtiyaç sahipleri de bankalara faiz öder; bunun da adı kredidir.
Çok genel anlamda faizi iki şekilde adlandırabiliriz;
- Bankaların mevduata verdikleri faizler,
- Bankaların verdikleri kredi karşılığında aldıkları faizler
Faizsiz Finans Piyasası Olur mu?
Söylediklerimi hiçbir tarafa eğip, bükmeden ifade edecek olursam, faizsiz bir finans piyasası olmaz. Adına ne derseniz deyiniz, dünya finans piyasası faiz üzerine kuruludur.
Faizin olmadığı bir finans piyasası zaten düşünülemez. Finans dünyasındaki kazanç faize dayalı kazançtır.
Mevduat ve krediye ödenen faizlerin dışında özel ve kamu alacaklarının zamanında ödenmemesi durumunda da “gecikme faizi” işletilmektedir.
O halde bankaların dışında kamu ve özel sektör alacaklarının zamanında ödenmemesinden dolayısı da faiz ödenmektedir. Ve adı yine faizdir.
Faizin Yüksekliği veya Düşük Kalması
Faiz gerçeğinin varlığından sonra, faizlerin yüksekliği veya düşüklüğünün ülkemiz ekonomisine getirdikleri ve götürdüklerine bakalım.
Yüksek Faiz
Yüksek faiz, ilk bakışta parası olan için yüksek kazanç ve yüksek getiri gibi görünse de, madalyonun öteki yüzüne bakıldığında yüksek faizin bir risk göstergesi olduğunu bilmekte yarar vardır. Ülke riski dediğimiz CDS (Credit Dafault Swap – bir borçlunun (genellikle bir hükümet veya şirket) borcunu ödeyememesi durumuna karşı koruma sağlayan bir tür finansal türev aracıdır) puanının yüksek oluşu, o ülkenin piyasaya verdiği güven konusunda alacak epey yolu olduğunu gösterir).
Yukarıdaki listede yer alan Türkiye ve İsviçre’nin verdiği faiz oranları mevcuttur. Ülkemiz yüksek faiz vermek sureti ile piyasaya güven vermeye, daha fazla likid yatırımı ülkemize çekmeye çalışmakta ise de İsviçre’nin aynı konuda tuzu kuru. Yüksek faiz vermeye ihtiyacı olmayan bir ülke konumundadır. İsviçre sıfır (0) faiz vermesine karşılık adeta dünyanın kasası konumundadır.
Yüksek Faiz Oranı ve Ekonomimiz
Yüksek faiz oranı vermek tasarruf sahipleri için bir fırsat gibi görünse de, ülkemizin gelişimi ve yatırımlar açısından kesinlikle bir dezavantajdır.
Yüksek faizin;
- Ülkemiz gelirlerinin bir kısmını faiz ödemeleri için kullanıldığı,
- Yatırım maliyetlerinin artmasına sebep olacağı,
- Yeni yatırımların kısıtlı olması veya mevcut yatırımların daralmaya gitmesinden dolayı istihdamda azalma yaşanacağı
- Yatırımların azalması, bazı projelerin iptaline sebep olur, bunun sonucunda da işletmeler küçülmeye giderek çalışan sayısını azaltma yoluna gider,
- Üretim maliyetlerini olumsuz etkileyeceğinden dolayı üretici / ihracatçı firmaların yurt dışına verdikleri fiyatlamalardan olumlu sonuç alınması azalacak veya pazar kaybedilecek,
- Tüketim harcamaları göreceli olarak azalır bu da ekonomide durgunluğa sebep olur,
- Döviz kurlarının düşüşüne ve yerel para biriminin de değer kazanmasına sebep olur. Döviz kurlarının düşmesi özellikle ithalatı ucuz hale getireceğinden kısa vade de ekonomik olarak etkileri görülebilir. Yüksek faiz dolayısıyla düşük seyreden döviz kurları, ithalatçıya avantaj, ihracatçıya ise dezavantaj olarak görülür.
- Yüksek faiz oranları tahvil ve hisse senetlerinin getirilerini azaltacağından dolayı, bu alanda paralarını değerlendiren yatırımcılar tahvil ve hisse senedi piyasasından çıkarak faiz piyasasına yönelir. Borsa düşer veya yerinde sayar.
Yükselen Döviz Piyasası
Geçmiş yıllara göz attığınızda tansiyonu yükselen döviz piyasasının ateşini almak için yüksek faiz politikası ile birlikte diğer döviz politikaları uygulanır.
Faizin tanımından başlayıp, konuyu nerelere getirdim değil mi?
Reşat BAĞCIOĞLU
ICC Uluslararası Ticaret Odaları
Türkiye Milli Komitesi
Türkiye Bankacılık Komite Başkanlığı Üyesi