Güvenle Başlayan Mutluluk: Psikolojik Güvenlik ve Çalışanların İyi Oluş Hali

Karen KALUSTYAN

İş dünyası artık sadece hedeflerle, bütçelerle ve başarı tablosuyla yönetilmiyor. Bugünün iş yerlerinde, üretkenliği artıran, bağlılığı güçlendiren ve yaratıcılığı tetikleyen başka bir faktör daha var: Güven. Daha doğrusu, psikolojik güvenlik. İşte tam da bu noktada, çalışan mutluluğu kavramı anlam kazanıyor. Çünkü bir çalışan kendini güvende hissetmeden ne üretken olabilir ne yaratıcı ne de kurumuna aidiyet hissedebilir.

Psikolojik güvenlik, Harvard Business School’dan Prof. Amy Edmondson tarafından tanımlandığı haliyle, bireylerin cezalandırılma, dışlanma veya küçümsenme korkusu olmadan fikirlerini ifade edebildiği, hata yapmaktan çekinmediği ve açık iletişim kurabildiği bir ortamı ifade eder. Bu tür bir atmosferde çalışanlar, sadece görevlerini yerine getirmekle kalmaz, sürece katkı sunmak için inisiyatif alır, soru sorar, risk alır, yani gelişir. Psikolojik güvenliğin düşük olduğu ortamlarda ise kişiler genellikle fikirlerini saklar, hata yapmamak için yaratıcı düşünmekten kaçınır ve var olan potansiyelini ortaya koyamaz.

Çalışan mutluluğu uzun süre sosyal haklar ve fiziksel çalışma koşullarıyla açıklanmaya çalışılsa da, günümüz verileri çok daha fazlasını ortaya koyuyor. Gallup’un 2023 tarihli “State of the Global Workplace” raporu, çalışanların yalnızca yüzde 23’ünün işine bağlı hissettiğini gösteriyor. Oysa psikolojik güvenliğin sağlandığı kurumlarda bu oranlar ciddi şekilde yükseliyor. Çünkü bir çalışanın fikirlerinin önemsendiğini, hata yapabileceğini ve yine de değerli olduğunu hissettiği bir ortam, sadece üretkenliği değil, aidiyeti de besliyor. Dolayısıyla mutluluk, bir yan hak değil; psikolojik bir iklim meselesi haline geliyor.

Bu noktada farklı sektörlerde yapılan uygulamalara bakmak, konuyu somutlaştırmak açısından oldukça öğretici. Örneğin teknoloji devi Google’ın yaptığı “Project Aristotle” adlı araştırma, yüksek performanslı ekiplerin en belirgin ortak noktasının psikolojik güvenlik olduğunu ortaya koydu. Ekip içi iletişimde açıklık, fikirlerin rahatça dile getirilebilmesi ve hata yapma hakkı; başarıyı belirleyen temel unsurlar olarak öne çıktı. Benzer şekilde sağlık sektöründe, özellikle hastane ve ameliyathane ekiplerinde, çalışanların yaşanabilecek riskleri dile getirme özgürlüğüne sahip olmaları, sadece ekip dinamiğini değil, hasta güvenliğini de doğrudan etkiliyor. Bir hemşirenin ya da teknisyenin, karar verici pozisyondaki bir profesyonele fikir sunabilmesi, o kurumda psikolojik güvenliğin sağlandığını gösteriyor. Perakende sektöründe ise çalışanların müşterilerle doğrudan iletişim kurduğu göz önüne alındığında, fikirlerinin dikkate alınmadığı veya hatalarının ağır eleştirildiği ortamlarda motivasyonun düştüğü, dolayısıyla hizmet kalitesinin de olumsuz etkilendiği sıkça görülüyor.

Elbette psikolojik güvenlik bir kültür meselesi ve bu kültürü yaratmak bir liderlik sorumluluğu. Çalışanlara fikir beyan etme hakkı tanıyan, hataları cezalandırmayan, süreci öğrenme fırsatına dönüştüren liderler; ekiplerinde güven ortamını inşa eden isimler oluyor. Bir liderin “Bilmiyorum, sen ne düşünüyorsun?” diyebilmesi, sadece bir tevazu göstergesi değil, aynı zamanda çalışanı sürece ortak eden, onun uzmanlığına değer veren bir yaklaşımı temsil ediyor. Psikolojik güvenlik karşılıklıdır; verildiğinde çoğalır, yok sayıldığında kaybolur.

Kurumlar için bu konu yalnızca iç iletişim stratejilerinin ya da insan kaynakları politikalarının bir parçası değil; aynı zamanda yetenek yönetimi, işveren markası ve sürdürülebilir başarı açısından da kritik bir yatırımdır. Pandemi sonrası değişen çalışma modelleri, özellikle hibrit ve uzaktan çalışmanın getirdiği yeni dinamikler, psikolojik güvenliği daha da stratejik hale getirmiş durumda. Fiziksel olarak bir arada olunmayan ortamlarda duygusal bağ kurmak ve güven inşa etmek artık eskisinden daha çok çaba gerektiriyor.

Bir İnsan Kaynakları uzmanı olarak gözlemim şu: Psikolojik güvenliğin sağlandığı ortamlarda çalışanlar yalnızca daha üretken değil; daha yaratıcı, daha ilgili ve daha huzurlu oluyor. Fikirlerin paylaşıldığı, hataların cezalandırılmadığı ve başarının birlikte kutlandığı kurumlarda mutluluk bir yan sonuç değil, doğal bir akış haline geliyor. Bu yüzden çalışan deneyimini iyileştirmek, iş yerinde mutluluğu artırmak isteyen her kurum için ilk adım, “Bu ekipte insanlar kendilerini ne kadar güvende hissediyor?” sorusunu sormak olmalı. Çünkü çalışanların gerçekten geliştiği yer, kendilerini saklamadan var olabildikleri yerdir.

Karen KALUSTYAN