50’den Az Çalışanı Bulunan ve Az Tehlikeli Sınıfında Yer Alan İşyerlerinde, İşyeri Hekimi Ve İş Sağlığı Güvenliği Uzmanı Bulundurma Zorunluluğu İle Zorunluluğa Uymamanın Cezaları
Avukat & Arabulucu
Baran ÇAĞDAVUL – av.barancagdavul@gmail.com
Bilindiği üzere 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanunu 20.06.2012 yılında kabul edilmiş, 30.06.2012 yılında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması ile iyileştirilmesi, uyulacak esasların belirlenmesi ve gerek işverenin gerek çalışanların görev, yükümlülük ve haklarının düzenlenmesidir. Yasa düzenleyici bu kanunun -2. maddede yazılı istisnalar dışında- kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren tüm iş ve işyerlerinde uygulanacağını, söz edilen işyerlerinde çalışan işverenler, işveren vekilleri, çıraklar ve stajyerler de dahil olmak üzere, bütün çalışanlar yönünden uygulanacağını belirlemiş durumdadır. Peki her işyerinde aynı kurallara mı riayet edilecektir?
Binlerce farklı sektör ve alanda faaliyet gösteren her şirketin, tabi olarak aynı kurallara uyması beklenemeyecektir. Çünkü her işyerinde; çalışılan yer, çalışma süresi, çalışan sayısı, çalışmanın fikri emek ile mi yoksa fiziki emek ile mi gerçekleştirildiği, çalışılan alanın riskleri, çalışma araçları vb. onlarca farklılık mevcuttur. Bu nedenle Bakanlık yayınladığı “İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği” ile işyerlerini tehlike riskleri yönünden Az Tehlikeli, Tehlikeli ve Çok Tehlikeli olmak üzere 3 derecede sınıflandırmıştır. (İşyerinin tehlike sınıfı, NACE kodundan öğrenilebilmektedir.)
Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, yine kanunda yazılı başlangıç tarihlerine uygun biçimde çok tehlikeli, tehlikeli ve 50’den fazla çalışanı olan az tehlikeli olarak sınıflandırılmış işyerlerinde, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma uygulaması başlamış, yükümlülüğünü yerine getirmeyen işyerlerine ilgili cezalar kesilmiştir. Ancak 50’den daha az sayıda çalışanı olan ve az tehlikeli sınıf kapsamında kalan işyerlerinde, 31.12.2024 tarihine değin işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma zorunluluğu düzenlemesinin yürürlük tarihi sürekli ertelenmiştir. Ne var ki erteleme yönünde bir karar daha verilmemiş, 31.12.2024 tarihi itibarıyla 50’den daha az sayıda çalışanı olan ve az tehlikeli sınıf kapsamında kalan işyerlerinde de artık işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma zorunluluğu başlamıştır.
Bu kapsamda en az 1 çalışanı olan her işyerinde (kanunun 2. maddesinde yazılı işyerleri hariç olmak üzere), işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurulması zaruridir. İşveren sözü edilen hizmetlerin bir kısmını ya da tamamını, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden veya ÇASMER’lerden hizmet alarak da yerine getirebileceği gibi 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri ya da işveren vekilleri, Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak suretiyle de iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini bizzat kendileri yürütebilir. Ancak işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkikler, bu durumdan istisna tutulmuştur. Başka bir deyişle işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkikler için işveren ya da işveren vekili dışında bir uzmandan hizmet alınması zorunluluğu devam etmektedir. Peki 50’den az sayıda çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri işverenlerinin, sözü edilen yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde karşılaşacağı idari cezalar nelerdir?
2025 yılında yapılan % 43,93 oranındaki artışla beraber, 50’den az sayıda çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş güvenliği uzmanı görevlendirilmemesinin ya da bulundurulmamasının cezası, her ay için ayrı ayrı 88.663,00 TL idari para cezasıdır. Aynı biçimde işyeri hekimi bulundurulmamasının ya da görevlendirilmemesinin cezası da her ay için ayrı ayrı 88.663,00 TL idari para cezasıdır. Ancak burada gözetilmesi gereken husus, yalnızca bulundurma zorunluluğuna uyulmasının yeterli olmadığı hem iş güvenliği uzmanının hem de işyeri hekiminin kanunda belirlenen niteliklere haiz olması gerektiğidir.
İşyerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurulması zorunluluğuna ek olarak, işyerinde iş güvenliğinin sağlanması ve iyileştirilmesi kapsamında kanun ve yönetmenlikle işverenlere yüklenen başkaca bir dizi sorumluluk vardır. Bunlardan bazıları; işyerinde olası tehlike ve ihtimallerin tespit edilebilmesi amacıyla risk değerlendirmesi yapılması, çalışanlara yönelik bilgilendirmede bulunması ile eğitim vermesi, acil hallerde uygulanmak üzere acil durum planları hazırlaması, tatbikatlar gerçekleştirmesi, periyodik denetimlerde bulunması, dışarıdan denetime izin vermesi, iş güvenliğinin sağlanmasına yönelik bildirimlere uygun davranması vb. hallerdir.
Sözü edilen yükümlülüklerin eksik ya da hiç yerine getirilmemesi halinde ise işveren 2025 yılı için;
-Risk değerlendirilmesi yapılmaması yönünden 53.172,00 TL, aykırılığın devam ettiği her ay için ayrı ayrı 79.783,00 TL,
-Çalışanların maruz kaldığı risklerin tespit edilmesine yönelik rutin ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmaması yönünden 26.557,00 TL,
-Acil durum planları yapılmaması ve tedbir alınmaması yönünden 17.686,00 TL,
-Çalışanlara eğitim verilmemesi yönünden her bir çalışan için ayrı ayrı 7.156,00 TL,
idari para cezası ile karşılaşacaktır.
Bununla birlikte yükümlülüklerin yerine getirilmediğinden bahisle işin durdurulmasına karar verilmesi halinde, durdurma idari para cezasına oranla çok daha ağır bir yaptırım olduğundan, isabetli biçimde kanunun 26/4. maddesinde, durdurmaya sebep olan fiilden dolayı ilgili idari para cezasının uygulanmayacağını düzenlemiştir.
Avukat & Arabulucu
Baran ÇAĞDAVUL
