Kadın adayla yapılan mülakatta ayrımcılık içeren cinsel tercih ve yaşamına ilişkin sorular sorulması hukuka uygun değildir. Çünkü, “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz” (AY.m.20/1).
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununa göre, “İşveren veya işveren tarafından yetkilendirilmiş kişi, istihdam başvurusunu gebelik, annelik ve çocuk bakımı gerekçeleriyle reddedemez (m.6/3). Ayrımcılık yasağı bakımından sorumluluk altında olan gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri, ayrımcılığın tespiti, ortadan kaldırılması ve eşitliğin sağlanması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür” (m.3/4). Aksi halde haklarında bin dokuz yüz altmış üç Türk lirasından yirmi dokuz bin beş bin Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanır (m.25/1). Ayrıca insan hakları veya ayrımcılık yasağı ihlallerinin tespit edilmesi halinde, bunlarla ilgili C. Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulur (m.18/5)[1].
Ancak, yapılacak işin konusu veya niteliği gereği işverenin adaya hamile olup olmadığını sorması haklılaştırılabilir. Öğretide, yapılacak işin niteliğinin hamilelikle bağdaşmadığı durumlarda, örneğin mankenlik, spor öğretmenliği gibi, adayın kendiliğinden hamile olduğunu açıklamak zorunda olduğu ifade edilmektedir. Öte yandan radyasyon tehlikesi bulunan işlerde kadın adaya hamile olup olmadığının sorulması cinsiyete dayalı bir ayrımcılık sayılmayacaktır. Bununla birlikte, işveren yapılacak işin niteliği gereği belirli süreli iş sözleşmesi yapmak istiyorsa, bu durumda da kadın adaya hamile olup olmadığını sorması ayrımcılık oluşturmayacaktır[2].
Sonuç olarak, öğretide baskın görüşe göre, hukukumuz açısından çalışma yeri veya işin özelliği haklı göstermiyorsa, işe alım sürecinde kadın adaya hamile olup olmadığının sorulması cinsiyet ayrımcılığını oluşturur. Bu kapsamda, kadın adayın böyle bir soruya doğru cevap vermemesi kural olarak İş Kanunu m.25/II anlamında bir yanılma sayılmaz. Ancak, kadın aday hamileliği nedeniyle üstleneceği görevleri yerine getiremeyecek durumda ise, hamileliğini işverene kendiliğinden açıklamak zorundadır.
[1] İNCİROĞLU, Lütfi , Sorunlu Cevaplı İş Hukuku Uygulaması, 4. Baskı, İstanbul 2019, s.335.
[2] Gaye Burcu Yıldız: İş Sözleşmesinin Feshinde Eşit İşlem Yapma Borcu Ve Ayrımcılık Yasağı, Prof. Dr. Ali GÜZEL’e Armağan 2020, s.199; SÜMER, Haluk Hadi, İş Hukuku Uygulamaları, 7. Baskı, Ankara 2019, s.402.
