Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan 2022 yılı ilk altı aylık verilere ilişkin raporlar incelendiğinde, yılın ilk altı ayında 45.645 ihalenin yapıldığı görülmektedir. Bu ihalelerin elektronik ortamda yapılması koşulu getirilmiş ve ortam olarak Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) aracılığıyla bu işlemler gerçekleştirilmiştir.

İdareler tarafından gerçekleştirilen ihale sayıları ile bu ihaleler neticesinde imza altına alınan sözleşme bedellerinin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda kamu ihalelerinde, ihaleye katılabilme şartlarının yerine getirilmesi firmalar tarafından büyük bir önem arz etmektedir. 4734 sayılı Kanun’ un 10 uncu maddesinde ihaleye katılımda yeterlik kriterlerine ilişkin hükümler yer almakla ve yeterlik kriterleri genel anlamıyla “ekonomik ve mali” ve “mesleki ve teknik” yeterlikler olarak sınıflandırılmıştır. Kanunun 10 uncu maddesinin (a) bendin de, ekonomik ve malî yeterliğin belirlenmesi noktasında bankalardan temin edilecek belgeler, bilanço ve gelir tablosunun ilgili bölümleri ile isteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosunu gösteren belgelerden bahsedilmektedir.

Konunun kısıtı bakımından hem firmalar, hem de değerlendirmede bulunan İdareler tarafından önemli olduğunu düşündüğüm ekonomik ve mali yeterlilik ile ilgili özellikle bilanço ve eşdeğer belgelerin istenildiği ihalelerde, istekliler tarafından bilanço ve gelir tablosundaki veriler ile bu verilerin elektronik ihalelerde kullanılan yeterlilik bilgileri tablosuna ne şekilde aktarılması gerektiği, İdareler tarafından ise değerlendirme sürecinde dikkat edilmesi gereken birkaç hususa değinmeye çalışacağım.

Hizmet Alımları İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Bilanço ve Eşdeğer Belgeler” başlıklı 35 inci maddesinde firmaların bir nevi mali gücünü görmeye yönelik olarak, işin/hizmetin ifası esnasında nakit akışını sağlayabilmesi için gerekli likiditeye ve borç ödeme gücüne sahip olup olmadığı, aktif varlıkların ne kadarının öz kaynaklarından oluştuğu ve kısa vadeli banka borçlarının öz kaynakları içerisinde ki büyüklüğüne bakılmaktadır.

Bunlar kısaca;

• Dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar oranının en az 0,75 olması,
• Öz kaynaklar/toplam aktif oranının en az 0,15 olması,
• Kısa vadeli banka borçları/öz kaynaklara oranının 0,50’den küçük olmasıdır.

Aynı maddenin 4 üncü fıkrası “Yukarıda belirtilen kriterleri bir önceki yılda sağlayamayanlar, son iki yıla ait belgelerini sunabilirler. Bu takdirde, son iki yılın parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır.” olarak, 5 inci fıkrası ise “ İhale veya son başvuru tarihi yılın ilk dört ayında olan ihalelerde, bir önceki yıla ait belgelerini sunmayanlar, iki önceki yıla ait belgelerini sunabilirler. Bu belgelerde yeterlik kriterini sağlayamayanlar ise iki önceki yılın belgeleri ile üç önceki yılın belgelerini sunabilirler. Bu durumda, belgeleri sunulan yılların parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır.” olarak belirtilmiştir.

Yukarıda yer alan hükümler nezdinde, istekli firmalar tarafından yeterlilik bilgileri tablosunun Ekonomik ve Mali Yeterliğe İlişkin Bilgiler satırına öncelikle bir önceki yıl verilerini aktarması gerektiği, bir önceki yılda istenilen kriterleri sağlayamayanların son iki yıla verileri de aktarması gerekmektedir.

Firmaların ihalelerde değerlendirme dışı bırakılmalarına sebep olan önemli bir husus ise önceki yıl mali verilerin istenilen kriterleri karşılamaması halinde bu verilerin yeterlilik bilgileri tablosunda yer verilmeyerek sadece istenilen kriterleri karşılayan yıla ait verilen yeterlilik bilgileri tablosunda beyan edilmesidir.

İdareler tarafından EKAP üzerinden yapılan sorgulamalarda, istekli firmaların kayıtlı tüm yıllara ait belgelerine ve bu belgelerde ki verilerine ulaşılabilmesine rağmen bu durum istekli firmaların önceki yıl mali verileri yeterlilik bilgileri tablosunun ilgili satırında beyan etmemesi nedeniyle ihalede değerlendirme dışı bırakılma sonucunu değiştirmemektedir.

Konuya ilişkin, Kamu İhale Kurulunun 2021/UH.I-1857 sayılı kararında “Başvuru sahibi istekli tarafından yeterlik bilgileri tablosunda 2018 yılı gelir tablosuna ilişkin bilgiler beyan edilmiş, 2020 ve 2019 yıllarına ait herhangi bir bilgi beyan edilmemiştir. İhale tarihi dikkate alındığında, isteklilerce 2020 yılına ait iş hacmine ilişkin bilgilerin yeterlik bilgileri tablosunda beyan edilmesi ancak 2020 yılına ait bilgilerinin idarece aranan kriterleri sağlamaması durumunda 2020 yılı ile birlikte 2019 yılı gelir tablosuna ilişkin bilgilerin beyan edilmesi gerekirken, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından 2018 yılına ait gelir tablosu bilgilerinin beyan edildiği görüldüğünden, İdari Şartname’nin 7.4.3’üncü maddesinde belirtilen yeterlik kriterinin sağlanmadığı anlaşılmıştır.

 Ayrıca yeterlik bilgileri tablosunda yer alan bilgilerin istekliler tarafından doldurulduğu, istekliler hangi yılın verilerini kullanmak istiyorlarsa o yılın verilerinin tabloya işlendiği, sistem tarafından otomatik olarak 2018 yılına ait iş hacmine ilişkin verilerin girilmesinin mümkün olmadığı, söz konusu yeterlik bilgileri tablosunun doldurulması hususunda sorumluluğun isteklilere ait olduğu, aynı zamanda söz konusu ihalenin elektronik ortamda e-teklif alınmak suretiyle gerçekleştiği göz önüne alındığında, tamamlanması ve idareye sunulması gereken bir belge bulunmadığı, idarelerce, yeterlik bilgileri tablosunda verilen bilgiler çerçevesinde tekliflerin değerlendirmesinin yapıldığı anlaşıldığından başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı, idare tarafından yapılan işlemin yerinde olduğu sonucuna varılmıştır.” açıkça belirtildiği üzere yıllara ait verilerin sıralı bir şekilde beyan edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte istekli firmalar tarafından yeterlik bilgileri tablosunda verilen bilgiler çerçevesinde İdareler tarafından tekliflerin değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir.

Son olarak, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 36.2 maddesinde “Bilanço rasyolarına ilişkin kriterleri ihalenin yapıldığı yıldan önceki yılda sağlayamayan aday ve istekliler, son üç yıla kadar olan yılların belgelerini sunmak suretiyle kriterleri sağladıklarını tevsik edebileceklerdir. Ancak bu durumda, ihalenin yapıldığı yıldan bir önceki yıldan itibaren geriye doğru olan yıllara ait belgelerin sunulması zorunludur. Örneğin; 2011 yılının Eylül ayında yapılan bir ihalede, 2010 yılı bilançosunda bilanço rasyolarına ilişkin kriterleri sağlayamayan bir istekli, 2009-2010 yıllarına veya 2008-2009-2010 yıllarına ilişkin belgeleri sunmak suretiyle kriterleri sağladığını tevsik edebilecek olup, 2010 yılında kriterleri sağlayamayan isteklinin sadece 2009 yılına ait veya 2008 yılına ait yahut 2008-2010 veya 2008-2009 yıllarına ait bilançolarını sunmak suretiyle bu kriterleri sağladığını tevsik etmesi mümkün değildir.” belirtildiği üzere ihalenin yapıldığı yıldan bir önceki yıldan itibaren geriye doğru olan yıllara ait belgelerde yer alan verilerin yeterlilik bilgileri tablosunda beyan edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

İhalelere katılım sağlayan firmaların yukarıda bahsedilen konu başta olmak üzere birçok hususu göz önünde bulundurmaları ihalelerden elenmeme adına, İdareler tarafından yapılacak değerlendirmelerde ise bu tür hususlara dikkat edilerek hak kayıplarının önüne geçilmesi adına çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Yusuf YOGUN

Teknik Öğretmen