Karışan Teslim Şekilleri

Ömer Haluk TURANLI

Değerli okuyucular, bu yazımda birbirlerine benzer şekilde işlem yapılması sebebiyle karışıklığa sebep olan teslim şekillerinden bahsedeceğim.

Aslında teslim şekilleri ICC’nin¹ 723 no’lu yayınında² oldukça açık ve net olarak, karışıklığa mahal vermeyecek şekilde anlatılmıştır. Bu kitapçık okunduğu zaman hata yapma ihtimalinin kalmayacağını düşünüyorum.

Fakat bazı teslim şekillerinde 723 no’lu yayında yazılanlar gerçekte uygulanamayabiliyor. Bu da arada çok ufak farklılıklar olan benzer uygulamaların birbirine karışmasına sebep olabiliyor. Gözlemlerim doğrultusunda en çok karışıklık yaşanan teslim şekillerinin DAP³ ile DDP⁴ olduğunu söyleyebilirim. DAP ile ilgili daha önce bir yazı yazmıştım ama bilgiyi tekrarlamak akılda kalıcılık sağlar o yüzden burada tekrar kısaca değinmekte zarar görmüyorum.

Incoterms 2020’ye göre DAP’ta teslim, satıcının eşyayı belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracının üzerinde boşaltılmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakmasıyla gerçekleşmiş olur. Yine Incoterms 2020’ye göre satıcının, ithalat veya teslim sonrası üçüncü ülkelerden transit geçiş için gümrüklenmesi, ithalat harçlarının ödenmesi veya ithalat için gereken gümrük işlemlerinin yerine getirilmesine ilişkin herhangi bir yükümlülüğü yoktur. Dolayısıyla da kapıya teslim için elverişli değildir. Çünkü eşyanın kapıya teslim edilebilmesi ithal edilmesi (resmi tanımıyla serbest dolaşıma girmesi) gerekmektedir.

Yine Incoterms 2020’de açıkça belirtildiği üzere satıcının malları ithalat için gümrüklemesi, ithalat harçlarını veya vergilerini ödemesi ve ithalat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmesi tercih ediliyorsa o zaman teslim şekli olarak DDP seçilmelidir. Çünkü bir eşyanın kapıya teslim edilebilmesi için yukarıda da belirttiğim gibi ithal edilmesi gerekmekte olup bunu satıcının yapabildiği yegâne teslim şekli DDP’dir.

Gelelim karışıklığın sebebine, birçok ülkenin gümrük mevzuatı gümrükte beyan sahibi kimse onun işlem yapmasına müsaade etmektedir. Diğer bir deyişle, satıcının, alıcının ülkesinde ithalat işlemlerini gerçekleştirmesi mümkün olmamaktadır. Bu durumda teslim şekli DDP olsa bile, ithalat işlemlerini, mevzuat gereklilikleri yüzünden üzerine vazife olmadığı halde alıcı tamamlar ve ilgili vergi ve harçları da alıcı öder. DAP teslim şeklinde de süreç aynı şekilde işlemekte yani bu teslim şeklinde de ithalat işlemlerini alıcı yaptığı için iki teslim şekli arasındaki fark uygulamada ortadan kalkmaktadır.

Karışıklığın bir diğer sebebi de C tipi antrepo uygulamasıdır. Bazı firmaların kendi yerleşkelerinde kendi işlettikleri antrepoları bulunmaktadır. İlgili eşya DAP teslim şekli ile bu tip antrepolara teslim edilebilir çünkü antrepodaki eşya serbest dolaşımda olmayan yani ithal edilmemiş eşyadır. Fakat fiziksel olarak kapıya teslim edilmiş olduğu için sanki DAP teslim şekli de kapıya teslime imkân veriyormuş gibi yorumlanmaktadır. Oysa bu şekilde antrepoya alınmış bir eşyanın antrepodan çekilerek ithal edilmesi alıcının sorumluluğundadır. Dolayısıyla resmi olarak kapı teslim gerçekleşmemiş olacaktır.

Bu konuyla ilgili olarak DPU⁵’dan da bahsetmek isterim. Keza anladığım kadarıyla üvey evlat muamelesi görüyor. Çünkü DPU, DAP ile hemen hemen aynı koşulları içermekte olup aradaki tek fark DAP’ta eşyalar varış noktasında gelen araçtan boşaltılmaksızın teslim gerçekleşirken DPU’da teslim eşyalar gelen vasıtadan boşaltılarak gerçekleşmiş oluyor. Bu iki teslim şekli birbirlerine bu kadar yakınlarken birbirleriyle karıştırılmıyorlar ayrıca DPU, DDP ile de karıştırılmıyor (dikkati çekmeyecek derecede örnek olaylar olabilir elbet) ama DAP ile DDP aradaki çok büyük farka rağmen karıştırılabiliyor.

Karıştırılan bir başka teslim şekli ikilisi de FCA⁶ ve EXW⁷’dür. Incoterms 2020’ye göre ihracat transit geçiş ve ithalat ülkeleri tarafından talep edilen ihracat/transit geçiş/ithalat için gereken bütün gümrük işlemlerini yerine getirmek ve bunların masraflarını ödemek alıcıya aittir. Bu işlemlerin alıcı için zorluk çıkaracağı ya da tamamen imkânsız olacağı belli ise ihracat için gereken gümrük iznini alma ve masraflarına katlanma yükümlülüğünün satıcıya ait olduğu FCA kuralı tercih edilmelidir. EXW’de karışıklığın temel sebebi bu durumdur. Fakat burada karışıklık çift taraflı çalışmaktadır. Yani bazen gerçekten de şartlar müsait olduğundan işlemler EXW kuralına göre yapılır ama ilgili evraklarda teslim şekli FCA olarak belirtilir. Bazen de işlem FCA olarak tamamlandığı halde evraklarda teslim şekli olarak EXW belirtilmektedir. İkisinin arasındaki temel farkı, yani ihracat işlemlerinin alıcı tarafından yapılması gerekliliğini bilmeyen çok fazla kişi vardır.

FCA ile EXW arasındaki dikkat çeken tek fark EXW’de ihracat gümrük prosedürlerinin alıcı tarafından gerçekleştirilmesi değildir. Önemli bir fark daha vardır. Bu da teslim yeridir.

EXW’de tek bir teslim yeri vardır ve bu da satıcının iş yeri ya da genel tanımıyla satıcının kontrolünde olan bir meskendir. Ayrıca satıcının alıcıya karşı taşıma sözleşmesi yapmak yükümlülüğü yoktur. Yani herhangi bir iç nakliyeden sorumlu değildir. Ayrıca eşyanın tesiise gelen vasıtaya yüklenmesinden de satıcı değil alıcı sorumludur.

FCA’da ise teslim için iki alternatif vardır. Bunlardan ilki EXW ile aynı şekilde satıcının tesisinde gerçekleşen teslimdir. Ama bu defa gelen vasıtanın yüklenmesinden (EXW’ün tersine) satıcı sorumludur.

Diğer alternatifte ise alıcı, satıcıdan eşyayı üzerinde anlaşılan, satıcının kontrolünde olmayan başka bir yere getirmesini isteyebilir. Bu alternatifte devreye bir de iç nakliye girer ve bundan da satıcı sorumludur.

Görüldüğü üzere FCA ile EXW arasında sadece tek bir fark değil, tersine dikkat çekici birden çok fark vardır. Bu yönüyle de bu ikisinin karıştırılması da bana şaşırtıcı gelmektedir.

Dış ticaret yapan ve teslim şekillerinin önemine inanan herkese Incoterms 2020’yi okumalarını tavsiye ederim.

Ömer Haluk TURANLI

¹ICC: International Chamber Of Commerce (Uluslararası Ticaret Odası)

²723 no’lu yayın: Incoterms 2020

³DAP: Delivered At Place (Belirlenen Yerde teslim)

⁴DDP: Delivered Duty Paid (Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim)

⁵DPU: Delivered At Place Unloaded (Belirlenen Yerde Boşaltılmış Olarak Teslim)

⁶FCA: Free Carrier (Taşıyıcıya Masrafsız)

⁷EXW: Ex Works (İşyerinde Teslim)