Kıbrıs’ta En Çok Yetişen Bitkiler ve Öne Çıkan İçecekler
Ali Rıza DÖLKELEŞ
Mutfak Yöneticisi / Food EDITOR
En yaygın ağaç türleri çam, servi, meşe, ardıç ve sonradan Ada’da yetiştirilen okaliptüstür. Portakal, turunç, limon, mandalina, greyfurt gibi narenciye ürünleri yanında, çeşitli sebzeler ile meyveler, zeytin ve harnup ağaçları yetişiyor.
Yaygın orman tipi ağaç türleri çam, servi, meşe ve sonradan adada yetiştirilen okaliptüstür. Kıbrıs’ta Gramineae otu da dâhil 150’ye yakın değişik türde, doğal olarak yetişen tahmini 1900 çeşit çiçekli bitki bulunmaktadır. Dünyada bilinen orkide türlerinden 30 kadarı Kıbrıs’ta yetişmektedir.
Kıbrıs gerek adada yaşayan, gerekse kıtalar arasında göç eden hayvanları barındırması özelliğiyle zengin hayvan türüne sahip bir adadır. Kuzey Kıbrıs coğrafik konumundan dolayı Afrika ve Doğu Avrupa arasında kuşların konaklama ve yumurtlama merkezidir. Adadaki 350 türden 7’si endemiktir, yani salt bu adada bulunur. Ayrıca 26 farklı çeşit sürüngen ve amfibyum da yaşamaktadır.
Kıbrıs’ın eşsiz sahilleri ayrıca Akdeniz‘de nesli tükenmekte olan caretta caretta ve chelonia mydas kaplumbağaları için uygun yumurtlama merkezleridir.
Karpaz Millî Parkı‘nda 250 civarında yabani eşek bulunmaktadır.
Kıbrıs köylüsü beyaz şarabı bilmekle birlikte, kırmızı şarabı tercih etmekte ve onu üretmekteydi. Şarap kabaklarıyla alınan şaraplar şişelere aktarılıp içilirdi.
Kıbrıs köylülerine göre yeni çıkan şarap daha çocuk olduğu için içilmezdi, eskimesi gerekirdi. Şarap eskidikçe kalitesi artardı ve bu durum şarkılara bile konu olmuştur. Yıllanmış şarap gibi… Yıllanmış kırmızı şaraba Kumandarya denirdi.
Bazı köylerde 100 yıllık Kumandarya olduğu bilinmektedir
(Kaynak Yorgancıoğlu, 1980, s. 41).
Kıbrısın İçkisi Zivaniya!!!
Chef’in Notu: Zivaniya, Xynisteri ve Mavro üzümlerinden yapılan yerel sek şaraplar ile üzüm cibresi karışımının damıtılmasından üretilen bir Kıbrıs cibre brendisidir. Zivaniya adı Kıbrıs’ın Rumca lehçesinde cibre anlamına gelen zivana kelimesinden türemiştir.
Meyhaneler, Kıbrıs Türkü’nün yeme-içme ve eğlence kültürünün önemli bir yansımasıdır. Alkollü içeceklerin ve özellikle şarap ile boğma rakının (zivaniya) tüketildiği bu mekânlar Kıbrıs Türkleri tarafından dinlenme ve zaman geçirme yerleri olarak görülmüş, bu içeceklere özel mezeler ve müzikler de bütün bir eğlence kültürünü meydana getirmiştir. Dünya’da bundan daha ağır ve bundan daha güzel bir içki yoktur! Markaların fabrika üretimleri %45 Alkol oranına sahipken, geleneksel yöntemlerle köylerde üretilen versiyonu %70’lik bir alkole sahiptir!
Kıbrıslıların sadece muhabbet için değil, şifa niyetine de kullandıkları efsane içki! Kıbrıs adasında yetişen Üzüm ve diğer meyvelerden üretilen bu içkinin, 14yüzyıldan beri ada’da üretildiği biliniyor.
Kıbrıs’ta içki üretiminde (şarap, commandaria diye bilinen tatlı şarap ve zivaniya) kilisenin de önemli payı vardır. Şarap köyleri diye adlandırılan dağlık Trodos bölgesinde sahip olduğu bağlar nedeni ile kilise önemli miktarda içki üretmektedir.
Sadece Üzüm’den değil, çeşitli meyvelerden de üretilebiliyor Zivaniya… En meşhurlarından biri İncir Zivaniyasıdır…
Rengi kırmızı ve pembe tonlardadır… Deluxe ve Premium denilen sınıfa girer…
Zivaniya’ya da ki en eski üretim yöntemi; Kocaman çömlekler içine konulan üzüm posası, harlı bir odun ateşi üzerine konulur… Çömleklerin dibine yakın yerlerinde birer delik ve o deliğe bağlı bir marpuç vardır…
Çömleğin ağzı yine topraktan yapılma kapağı ile kapanır ve etrafı hamur ile sıvanır… Hamur kısa bir süre sonra sertleşir ve çömlek hiç basınç kaçırmaz… Uzunca bir süre kaynamaya bırakılırdı.. Bu işlem günlerce sürerdi ve ara ara ateş tazelenirdi… Bu esnada Zivaniya çömleğin altındaki marpuçtan damla damla gelmeye başlardı… Kıbrısmanşet…
Hiç bir katkı maddesi yok! Shot diye tabir edilen küçük bardaklarda içilen Zivaniya’yı, sanılanın aksine bir dikişte değil de yudum yudum içer Kıbrıslı… Öyle tüketilmek için üretilmiştir. Son derece saf içki…
‘’ Sevdiğim Sözler ‘’
Zamanın birinde, herkesi kandırdığını sanan bir uyanık yaşarmış. Günlerden bir gün, elindeki kuyuyu bir adama satmış.
“Ancak iki gün sonra, yeni sahibinin kapısını çalmış ve şöyle demiş:
“Efendim, kuyuyu size sattım ama içindeki suyu satmadım. Eğer suyu kullanmak istiyorsanız, ayrıca ödeme yapmanız gerekecek.”
“Yeni sahibi, hafif bir tebessümle cevap vermiş:
“Aslında ben de size uğrayacaktım. Kuyudan suyunuzu almanızı, yoksa yarından itibaren kuyu için kira ödemeniz gerektiğini söyleyecektim.”
“Bu sözleri duyan sözde uyanık, bir anda terlemiş, mahcup bir ifadeyle, “Şey… Ben zaten şaka yapıyordum,” demiş.
“Adam ise gülümseyerek eklemiş:
“Başkalarını tuzağa düşürmeye çalışan, sonunda kendi tuzağına yakalanır.”
“Ve o günden sonra herkes bilmiş ki:
- Doğru duvar asla yıkılmaz.
- Ava giderken avlanmak da vardır.
- Kurnazlık geçicidir, dürüstlük ise sonsuzdur.
Doğruluk Her Zaman Kazanır!
“Allah sizi kalbi doğru, niyeti temiz insanlarla karşılaştırsın.’’
İyilikle kalın.
Ali Rıza DÖLKELEŞ
Mutfak Yöneticisi / Food EDITOR
Limak Cyprus Deluxe Hotel – Bafra/ KIBRIS