Küresel Isınmanın Buzları Erittiği Bir Dünya: Kuzey Arktik Deniz Rotasının Ticaretteki Yükselişi
Olgar ATASEVEN
Mevsim normalleri denen durum artık nedense işlemiyor! Kışları artık kış gibi değil. Bahardan yaza geçmiyoruz. Bir anda yaz oluyor. Klasik mevsim tanımlarımız bu tanımlar için belirlenen aylara uymuyor. Nedenini hepimiz biliyoruz. Küresel ısınma! Kitabım #BitersemBitersin’de uzun uzun anlattığım bir konuyu burada çok kısa bir paragraf ile geçeyim.
Küresel ısınmayı, atmosferdeki sera gazlarının artışıyla dünya yüzeyinin sıcaklığının yükselmesi olarak tanımlıyoruz. Fosil yakıtların kullanımı, ormansızlaşma ve endüstriyel faaliyetler sonucu karbondioksit (CO2), metan (CH4) ve azot oksitler (N2O) gibi gazların atmosferde birikmesi, güneşten gelen ısının Dünya yüzeyinden geri yansımasını engelliyor. Bu durum, gezegenin doğal sıcaklık dengesini bozuyor ve buzulların erimesine, deniz seviyelerinin yükselmesine ve ekstrem hava olaylarının artmasına neden oluyor. Bunun temel sebeplerine benim tek bir teşhisim var. Tüketim Çılgınlığı! Ama bunu yazının konusu yapmayalım ve devam edelim.
Küresel Isınmanın Etkileri ve Yeni Ulaşım İhtimalleri
Küresel ısınma, sadece çevresel değil, aynı zamanda ekonomik ve ticari dengeleri de dönüştürmeye devam ediyor. ABD’nin 2. kez şeçilen başkanı Trump’ın şimdiden Grönland ve Kanada için söyledikleri, burada nasıl bir agresif değişimin olacağının sinyallerini bize veriyor. Bunun gibi Arktik bölgesindeki buzulların hızla erimesi, geçmişte sadece hayal olan Kuzey Arktik Deniz Rotası’nın (NSR) ticaret dünyası için erişilebilir bir güzergâh haline gelmesine olanak tanıyor. Bu yeni ulaşım hattı, Asya ile Avrupa arasındaki ticareti kökten değiştirme potansiyeline sahip. Ancak NSR’nin uygulanabilirliği, mevcut deniz yolları ve kara köprüleriyle karşılaştırıldığında bazı zorluklar ve avantajlar sunuyor! Biz şimdilik konuyu sadece bu yeni rota doğrultusunda irdeleyelim.
NSR’nin Mevcut Durumu ve Potansiyel Avantajları
Günümüzde NSR, küresel ticaretin büyük bir kısmını yönlendiren Süveyş Kanalı gibi rotalara bir alternatif olarak değerlendiriliyor. Özellikle Ultra Büyük Konteyner gemileriyle (25.000 TEU) NSR üzerinde yapılan modellemeler, bu rotanın hem taşıma kapasitesi hem de zamansal avantajlar sunduğunu ortaya koyuyor. Daha az yakıt tüketimi, kısalan mesafeler ve potansiyel niş pazarlar, bu güzergâhın cazibesini artırıyor.
Özellikle 5.300 TEU kapasiteli ARC4 sınıfı gemilerin, NSR üzerinde haftalık bir hizmet sunarak toplam taşıma hacminin %42’sine ulaşabileceği hesaplanmıştır. Bu, kara köprüsüne kıyasla daha düşük bir gemi sayısıyla benzer taşıma kapasitelerinin elde edilebileceğini göstermektedir. Ayrıca, NSR’nin sağladığı %10’luk zaman tasarrufu, yüksek zaman değeri taşıyan kargolar için ideal bir çözüm sunmaktadır.
Zorluklar ve Geliştirme Gereksinimleri
Yukarıda yazdığım potansiyelle birlikte, NSR’nin ticarette geniş çaplı bir etki yaratabilmesi için çözülmesi gereken bazı önemli zorluklar bulunduğunu düşünüyorum. Örneğin:
- Buz Sınıfı Gemi Maliyetleri: Buz sınıfı gemiler için yüksek inşaat maliyetleri, ekonomik fizibiliteyi zorlaştırmaktadır. Ancak yapılan analizler, buz sınıfı inşaatı ile standart gemiler arasındaki maliyet farkının önceki çalışmaların tahminlerinden daha düşük olduğunu ortaya koymuş durumda.
- Transit Süreleri: NSR üzerindeki buz kalınlığı ve hava koşullarına bağlı olarak transit süreleri Süveyş Kanalı gibi rotalara kıyasla %150 ila %200 arasında daha uzun olabiliyor. Ama bu durum şimdilik bir zorluk. 5 – 10 sene içinde buz kalınlıklarının etkisi çok daha düşük bir seviyeye gelebilir hatta bazı bilim adamlarına bakılırsa buzlar bu rotada hiç olmayabilir.
- Mevsimsel Kullanım: NSR, mevcut durumda sadece yaz aylarında kullanılabilirken, kış aylarında ekonomik olmaktan uzaklaşmaktadır. Ama diğer taraftan Kuzey’deki ülkelerin ki buna Rusya’yı da dahil ederek söylüyorum, şimdiden buz kırma gemi siparişlerini artırdığını duyuyoruz. Bu o bölge için yeni bir hizmet kalemi olarak öne çıkabilir ve hattın kullanım mevsimini artırabilir.
Bu görünen zorluklara rağmen Kuzey Arktik Deniz Rotası, Rusya ve kuzey ülkeleri için ticaret yollarını çeşitlendirerek ekonomik gelirlerini artırabilir ve bölgedeki liman altyapısına yapılan yatırımları teşvik ederek stratejik önemlerini artırabilir. Ayrıca, enerji ve mineral kaynaklarının taşınmasında daha kısa ve maliyet etkin bir rota sunarak bu ülkelerin küresel pazardaki rekabetçiliğini güçlendirebilir. Tabi bir de Çin’in dünya ticaretindeki etkisini perçinlemesine bir çivi daha çakabilir.
Politika Yapıcılar İçin Stratejik Çıkarımlar
NSR’nin gelecekte ticarette daha güçlü bir rol oynayabilmesi, hem altyapı yatırımlarına hem de uluslararası iş birliğine bağlıdır. Özellikle buz kalınlığının daha da azalması ve transit geçiş ücretlerinin düşürülmesi, bu rotanın rekabet gücünü artırabilir. Çin ve Avrupa arasında taşınan yüksek teknoloji ürünleri gibi niş kargolar için NSR, kara köprüsüne kıyasla %20 daha düşük maliyetlerle taşımayı mümkün kılabilir.
NSR’nin Ticaretteki Yeri ve Gelecek Öngörüleri
NSR, günümüzde mevcut kara köprüsü ve Süveyş Kanalı gibi ulaşım koridorlarına doğrudan bir alternatif olmasa da, potansiyel bir yedek güzergâh olarak dikkate alınmalıdır. Buzulların erimesi ve kara köprüsünde meydana gelebilecek jeopolitik sorunlar, bu rotanın stratejik önemini artırabilir. Uzun vadede NSR, dünya ticaretinin daha sürdürülebilir ve esnek bir sistem geliştirmesine katkı sağlayabilir.
Tedarik zinciri yöneticileri, bu rotayı kullanmadan önce lojistik planlamayı esnek hale getirmeli, maliyet analizlerini detaylı yapmalı ve hava koşullarına bağlı olarak ortaya çıkabilecek gecikmeleri yönetmek için acil durum senaryoları geliştirmelidir. Ayrıca, bu rotanın sürdürülebilirlik hedeflerine nasıl katkı sağlayacağını değerlendirmek de stratejik bir öncelik olmalıdır.
Küresel ısınmanın oluşturduğu bu yeni ticaret fırsatı, dünya ekonomisinin dengelerini değiştirmeye aday. NSR’nin daha etkin bir şekilde değerlendirilmesi, küresel lojistik sektörünün gelecekteki yönünü belirleyebilir. Tüm bunların ne kadar sürede hayatımıza gireceğini şimdiden kestirmek çok mümkün değil ama geldiğini görmemiz şart. En azından ben bu rotanın emisyonları azaltması ihtimalini düşünerek konuya pozitif bakıyorum. Türkiye’nin bu rotalardan nasıl etkilenebileceği konusunun araştırılması ve ekonomik anlamda tedbirler için harekete geçilmesi önemlidir. Devlet büyüklerimize, bürokratlarımıza ve ilgili odalarımıza buradan duyurulur.
Olgar ATASEVEN
Girişimci, İş İnsanı, Yazar, Konuşmacı
