Dr. Öğr. Üyesi Gözde MERT

Nişantaşı Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi

İşletme Bölüm Başkanı & Gözde Araştırma Şirketi Kurucusu

“Çeşitlendirme ve küreselleşme geleceğin anahtarlarıdır.” Fujio Mitarai

Küreselleşme, son yirmi yılda; politik, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda etkin bir rol oynamış ve sermaye, iş gücü ve malların serbest dolaşımına, büyük katkıda bulunmuştur. İletişim, taşımacılık, üretim teknolojisi ve politik gelişmeler, küreselleşmenin etki alanını artırmıştır.

Küreselleşme ile sağlanan hızlı teknolojik değişimler; finans piyasalarının bütünleşmesi, düşük işlem ve bilgi maliyetleri, optimal kaynak dağılımı, verimlilik ve yatırım artışı ve tam istihdamın sağlanmasına yardım ederek, ülkelerin büyüme hızlarını artırmaktadır.

Ekonomik bütünleşme ve uluslararası oluşumlar, 20. yüzyıl dünya ekonomisi içinde oldukça önemli olmuştur. Bölgesel entegrasyon; devlet sınırları, kişiler, mallar ve üretimler üzerindeki getirdiği kısıtlamaları kaldırmıştır. Bölgesel ekonomik entegrasyon, dış ticareti artırması ve kaynak dağılımını etkinleştirmesi ile üye ülkelerdeki refah seviyesini yükseltmiştir.

Uluslararası işletmecilik yalnızca gelişmekle kalmamış, aynı zamanda çok daha çeşitli ve karmaşık bir duruma gelmiştir. Bu gelişmelerin sonunda ulusal ekonomiler global ekonomiye katılmakta ve yeni bir ekonomik düzen ortaya çıkmaktadır. Küreselleşme; dünya mal ve hizmet üretiminin birbirine entegre olduğu dinamik bir süreç hâlini almıştır. Hükümetler globalleşmenin, yararlarını maksimize etmek için, ortak önlemler alma yeteneğine sahip olmak istemektedir. Birlikte hareket etmenin getireceği faydalardan yararlanmak isteyen ülkeler, üçüncü ülke ekonomilerine karşı güç elde etmek amacıyla, ekonomik bütünleşmeye başlamışlardır.

Ülkeleri, ekonomik bütünleşmeye iten nedenler:

• Genişleyen Piyasa: Genişleyen piyasa sonunda işletmeler, yeni üretim teknikleri için ar-ge’yi arttırmaktadır. Ar-Ge’ye bağlı olarak, üretim gücünde etki eden faktörlerden en önemlisi, teknolojik gelişmelerdir. Teknolojik gelişmeler, ölçek büyümelerine ve ürün maliyetlerini azaltmaya olanak sağlamaktadır.
• İçsel ve Dışsal Ekonomiler: Maliyetlerde değişiklik, içsel ve dışsal unsurlardan meydana gelmektedir. İçsel ve dışsal ekonomiler, noksan kapasiteyle çalışan sanayinin, tam kapasiteyle çalışmasını sağlamış ve üretimin artışını gerekli kılmıştır.
• Üretim Faktörlerinin Dağılımı: Ekonomik bütünleşmeler ortak pazar ve üye ülkeler arasında, üretim faktörlerinin serbestçe dolaşımını sağlar. Ulusal ekonomiden, entegrasyona geçilmesiyle, üretim faktörleri coğrafi olarak dağılım gösterir. Entegrasyon tesisi ile üretimin coğrafi konumu hakkında, iki görüş mevcuttur. Birinci görüş; üretim faktörlerinin entegrasyon ile toplanma etkisi görüşüdür. Üretim unsurlarının serbestçe dolaşımı ile teknolojik değişim daha hızlı gerçekleşmekte; sermaye ve emeğin daha verimli olduğu gelişmiş ülkelerde ve bölgelerde toplanması; üretim faktörlerinin toplanma etkisini meydana getirmektedir. İkinci görüş; üretim faktörlerinin, entegrasyon ile yayılma etkisinin olmasıdır. Ekonomik bütünleşmelerde; toplanma etkisi yanında bir de yayılma etkisi vardır. Bütünleşme sonunda ülkeler, mobil üretim faktörlerinden faydalanmak isterler.
• Rekabet Artışı: Büyük piyasada sınırlayıcı şartlar, az olduğundan dolayı, işletmelerin daha etkin çalışması söz konusudur. Küçük piyasalar, işletmelerin optimum seviyede çalışmasına imkân vermez. Büyük piyasalarda ise optimum ölçeğe ulaşılabilmektedir.
• Politik Nedenler: Ekonomik bütünleşmeler, zaman içinde politik bütünleşmelere yol açmaktadır. Ekonomik bütünleşme ileri aşamasında, ülkeler arası ekonomik ve sosyal politikaların uyumlaştırılması, ülkeler arası politik yakınlaşmayı ortaya çıkarmaktadır.
• Diğer Nedenler: Ekonomik bütünleşme ana nedeni olmakla birlikte, ülkelerin ekonomik bütünleşmesinde başka faktörler de mevcuttur. Bu faktörler; ekonomik gelişme düzeylerinin yakınlığı, siyasi ve askeri konularda yakınlık, coğrafi yakınlık, tarihi, dini ve kültürel bağların bulunması ve uluslararası anlaşmalardan doğan zorunluluklardır.

Detaylı bilgiler için aşağıdaki eseri okuyabilirsiniz:

Mert, G. (2019). Uluslararası İşletmecilik Teori, Kavram ve Örnek Olaylar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.