Laboratuvar Hizmet Alım İhalesinde Teklifler Emsal Fiyatların Çok Üzerinde Olduğu Gerekçesiyle İptal Edilebilir mi?

İtirazen Şikayet Konusu; Başvuru sahibinin dilekçesinde özetle; 17.09.2024 tarihinde gerçekleştirilen “Müdürlüğümüze Bağlı Sağlık tesislerine ait 20 ay Süreli 7 Kısım Sonuç Karşılığı Laboratuvar (Mikrobiyoloji) Hizmet Alımı” ihalesine yaptıkları itiraz sonucunda alınan KİK kararında itirazlarının haklı bulunduğu, ……… A.Ş’nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılarak ihale sürecinin kaldığı yerden devamına karar verildiği, ancak alınmış olan bu karara rağmen idarenin yaklaşık maliyetin altında olan ve ikinci avantajlı durumda bulunan tekliflerini kabul etmeyerek ihaleyi iptal kararı aldığı, bu iptal kararının mevzuata aykırı olmasının yanı sıra kamu zararına da sebebiyet vereceği, idarenin ihaleyi iptal gerekçesi olarak sunduğu ……… Üniversitesi, ……….İl sağlık Müdürlüğü, ………. İl Sağlık Müdürlüğü ve ……..İl Sağlık Müdürlüğü ihalelerinin Teknik Şartname’lerinin bu ihaleden tamamen farklı olduğu iddia edilmektedir.

Emsal Kamu İhale Kurulu Kararına Göre;

Yapılan inceleme ve tespitler neticesinde; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur…” hükmü,

“Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali” başlıklı 39’uncu maddesinde “İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir” hükmü,

“İhalenin karara bağlanması ve onaylanması” başlıklı 40’ıncı maddesinde “… İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder. İhale; kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır. İhale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan önce idareler, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığını teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır. İki isteklinin de yasaklı çıkması durumunda ihale iptal edilir.” hükmü,

“Kesinleşen ihale kararlarının bildirilmesi” başlıklı 41’inci maddesinde “İhale sonucu, ihale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç üç gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil olmak üzere, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. İhale sonucunun bildiriminde, tekliflerin değerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir.

İhale kararının ihale yetkilisi tarafından iptal edilmesi durumunda da isteklilere gerekçeleri belirtilmek suretiyle bildirim yapılır…” hükmü,

“Kuruma itirazen şikayet başvurusu” başlıklı 56’ncı maddesinde “…Kurum itirazen şikayet başvurularını başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından inceler. İdare tarafından şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir…” hükmü yer almaktadır.

Anılan maddenin gerekçesinde ise “Kanunun muhtelif maddeleriyle idareye verilen iptal yetkisinin itirazen şikayet incelemesine tabi tutulması idareyi ihale yapmaya zorlamak anlamına geleceğinden ve esasen iptal edilen ihaleden sonra aynı amaçla açılan ihalelerin de idari başvuruya konu edilmesi zaten mümkün olduğundan, idarenin ihalenin iptali işlemlerinin itirazen şikayete konu edilemeyeceği öngörülmekte, ancak idareye yapılan şikayet üzerine Kanunun 54 üncü maddesi uyarınca idare tarafından ihalenin iptaline karar verilmesi durumunda veya 56 ncı maddesi uyarınca Kurul tarafından verilen kararların uygulanmasından kaçınmak için ihalenin iptaline karar verilmesi durumunda ise bu kararlara karşı doğrudan itirazen şikâyet başvurusunda bulunulabilmesi öngörülmektedir.” ifadelerine yer verilmiştir.

İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in “Kurum tarafından inceleme” başlıklı 18’inci maddesinde “… (3) Şikayet veya itirazen şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir. …” hükmü yer almaktadır.

Yapılan incelemede başvuruya konu ihalenin ……. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından açık ihale usulüyle elektronik ortamda gerçekleştirilen “Müdürlüğümüze Bağlı Sağlık tesislerine ait 20 ay Süreli 7 Kısım Sonuç Karşılığı Laboratuvar (Mikrobiyoloji) Hizmet Alımı” işi olduğu, söz konusu ihalede 15 adet ihale dokümanı edinildiği, 17.09.2024 tarihinde gerçekleştirilen ihalenin şikayete konu 4’üncü kısmına 3 isteklinin teklif sunduğu, ihalenin ……….. A.Ş.’nin uhdesinde bırakıldığı, ancak başvuru sahibi tarafından Kuruma yapılan itirazen şikayet başvurusunda ………… A.Ş’nin teklif etmiş olduğu sistemin Teknik Şartname’ye uygun olmadığının belirtildiği ve yaklaşık maliyetin altında en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak ihalenin kendilerine verilmesi talebinde bulunulması üzerine Kurumun kararında itirazın haklı bulunduğu ve ………. A.Ş’nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılmak suretiyle ihale sürecinin kaldığı yerden devamına karar verildiği, ancak idarece, her ne kadar başvuru sahibi olan ………Hizm.Tic.Ltd.Şti.’nin teklif fiyatının yaklaşık maliyetin altında olduğu görülmüş olsa da, ihale komisyonu kararının tebliğ tarihinden sonra sonuç formu yayınlanan bazı ihalelerde emsal fiyatların çok üzerinde olduğu ve iki teklif arasında 7.000.000 TL fiyat farkı bulunduğu tespit edildiğinden kamu yararı gözetilmek suretiyle teklifinin değerlendirme dışı bırakılmasına ve bu durumda geçerli teklif de kalmadığından ihalenin 29.01.2025 tarihinde şikayete konu 4’üncü kısmının iptal edilmesine karar verildiği anlaşılmıştır.

Başvuru sahibi tarafından 31.01.2025 tarihinde ihalenin iptaline ilişkin şikayette bulunulması üzerine idarece verilen 10.02.2025 tarihli cevap yazısında “…Müdürlüğümüz tarafından 17.09.2024 tarihinde …….. ihale kayıt numarası ile yapılan “…işine ait ilgi sayılı dilekçeniz ile yapmış olduğunuz bütün itirazlarınız değerlendirilmiş olup uygun görülmeyerek reddedilmiştir. Bu mektubun EKAP ile bildirilmesi halinde bildirim tarihi tarafınıza tebliğ edildiği tarihi sayılacaktır. Bu mektubun tarafınıza bildirildiği tarihi izleyen günden itibaren 10 gün içinde Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir” şeklinde ve başvuru sahibince yapılan ek itiraza verilen cevap yazısında da “…2. avantajlı teklifi sunan ……….Hizm.San.Tic.Ltd.Şti. firmasının teklifinin 1.avantajlı teklifi sunan …….. A.Ş firmasının teklifi ile arasında 7.000.000 TL fiyat farkı olduğu görülmüş ve bu durumun kamu zararına yol açabileceği göz önünde bulundurularak söz konusu kısmın iptaline karar verilmiştir…Emsal fiyat araştırması, aynı hizmeti alan eşdeğer iller arasında ve sözleşmesi imzalanarak yürürlüğe giren kurumlar baz alınarak yapılmıştır. Bu nedenle tamamen objektif bir değerlendirmedir…”şeklinde ifadelere yer verilerek şikayet reddedilmiştir.

İdare tarafından başvuru sahibine EKAP üzerinden 29.01.2025 tarihinde iletilen “Bütün tekliflerin Reddedilmesi Sebebiyle İhalenin İptali” konulu yazıda da “Müdürlüğümüz tarafından 17.09.2024 tarihinde ….ihalesi yapılmıştır. İhaleye ilişkin 13.11.2024 tarih 97 nolu ihale komisyonu kararı isteklilere tebliğ edilmiştir. İstekli ………… Hizm. Tic. Ltd.Şti.’nin Kamu İhale Kurumuna yapmış olduğu itirazen şikayet başvurusu üzerine alınan lu Kamu İhale Kurulu kararı ile ‘…………. A.Ş’ ünvanlı isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılmıştır. İhale komisyonu kararımızın tebliğ edildiği tarihinden sonra sonuç formu yayınlanan ihalelerde 04.12.204 tarihinde ………. Üniversitesi tarafından birim fiyat olarak 0,56 TL, ……… İl Sağlık Müdürlüğü tarafından birim fiyat olarak 0,73 TL, ……… İl Sağlık Müdürlüğü tarafından 0,789 TL ve ………İl Sağlık Müdürlüğü tarafından birim fiyat olarak 0,88 TL’ye alındığı tespit edilmiştir. ………Hizm.Tic.Ltd.Şti.’nin teklifi her ne kadar yaklaşık maliyet altında olsa da komisyonumuz tarafından tekrar yapılan incelemede yukarıda belirtilen emsal fiyatların çok üzerinde olduğu ve iki teklif arasında yaklaşık 7.000.000 TL fiyat farkı da bulunduğundan kamu yararı gözetilerek teklif değerlendirme dışı bırakılmıştır. İhalede geçerli teklif kalmadığından kısmın iptal edilmesine oy birliği ile karar verilmiş olup..” şeklindeki ifadelerle bildirimde bulunulmuştur.

4734 sayılı Kanun’un 39’uncu maddesinde, ihale komisyonu kararı üzerine idarenin, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbest olduğu, ihalenin iptal edilmesi halinde bu durumun bütün isteklilere derhal bildirileceği, idarenin bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmeyeceği ancak talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerinin talep eden isteklilere bildirileceği hüküm altına alınmış olup bu çerçevede ihaleyi yapan idarelere ihaleyi iptal etme konusunda takdir yetkisinin tanındığı ancak bu yetkinin mutlak ve sınırsız olmadığı, kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda usule ve amaca uygun olarak kullanılması ve bu hususların değerlendirilmesinde somut olaya ilişkin koşulların dikkate alınarak Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkeler çerçevesinde karar verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Diğer taraftan, ihalenin iptal edilmesine ilişkin işlemlerin gerçekleştirilmesinde takdir yetkisinin, gerekçe belirtilmek suretiyle kullanımı bu işlemin hukuka uygunluğu noktasında önem arz etmekte olup, anılan Kanun’da ihalenin iptal edilmesi durumunda isteklilere gerekçeleri belirtilmek suretiyle bildirim yapılması gerektiğine işaret edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile somut olay birlikte değerlendirilerek idarenin iptal gerekçesi ile sınırlı olarak yapılan incelemede, ihalede 15 istekli tarafından doküman alındığı ve ihalenin şikayete konu 4’üncü kısmında 3 isteklinin teklif verdiği, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin teklifinin Kurul kararıyla ve ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklifi sahibinin ise geçici teminatının uygun olmaması sebebiyle değerlendirme dışı bırakıldığı, üçüncü isteklinin ise başvuru sahibi olduğu, başvuru sahibi istekli tarafından ihalede idarece hesaplanan yaklaşık maliyetin altında teklif sunulduğu, idarenin iptal gerekçesinin başvuru sahibinin teklif tutarına ilişkin “her ne kadar yaklaşık maliyet altında olsa da komisyonumuz tarafından tekrar yapılan incelemede yukarıda belirtilen emsal fiyatların çok üzerinde olduğu ve iki teklif arasında yaklaşık 7.000.000 TL fiyat farkı da bulunduğu” tespit, yapılarak kamu yararının gözetildiği ve teklifin değerlendirme dışı bırakıldığı belirtilmek suretiyle “İhalede geçerli teklif kalmadığından kısmın iptal edilmesine” karar verildiği görülmüştür.

Tüm bu açıklamalar doğrultusunda ihaleyi yapan idarelere ihaleyi iptal etme konusunda takdir yetkisinin tanındığı, ancak bu yetkinin mutlak ve sınırsız olmadığı, somut olaya ilişkin koşulların dikkate alınarak 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkeler çerçevesinde karar verilmesi gerektiği hususları dikkate alındığında,

Söz konusu iptal kararına dayanak olarak her ne kadar ihale komisyonu kararının tebliğ tarihinden sonra sonuç formu yayınlanan bazı örnek ihalelerin birim fiyatları dikkate alınmak suretiyle başvuru sahibinin teklif fiyatının bu birim fiyatlarla karşılaştırılması sonucunda yüksek olduğunun tespit edilmesi ve ayrıca ihalenin 4’üncü kısmında ekonomik açıdan birinci isteklinin teklifi fiyatı ile başvuru sahibi olan ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin teklif fiyatı arasında yüksek fark bulunması gerekçelerinin öne sürüldüğü görülmüş olsa da, yaklaşık maliyetin belirlenmesinde piyasa araştırmasının yapılmış ve fiyatların ona göre belirlenmiş olduğu kabulüyle idarelerin ihtiyaçlarını karşılama noktasında ihalenin niteliği çerçevesinde hareket edeceği ve önceliklerini belirleyebileceği,

Öte yandan kamu ihale mevzuatı uyarınca ihalenin ilanına ilişkin sürelerden, ihalenin yapılma usulüne, ihaleye katılımda sunulması istenilebilecek belgelerden, ihaleye yabancı isteklilerin katılıp katılamayacağına, aşırı düşük teklif sınır değerinden, aşırı düşük teklif açıklamalarının değerlendirilmesine vb. birçok konuda yaklaşık maliyete göre hareket edilmesi gerektiği dikkate alındığında,

Yukarıda yer verilen hususlar çerçevesinde, ihale öncesinde yaklaşık maliyet hesaplanmasının ve hesaplanan yaklaşık maliyetten aşırı düşük tekliflerin tespiti, yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin reddi gibi teklif değerlendirmesine ilişkin konularda dahi faydalanılmasının, “rekabetin, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasının ve kamu kaynaklarının verimli kullanılmasının sağlanması” gibi temel ilkelerin gözetilmesi noktasında ortaya konulan bir kriter olarak görülebileceği, bu kapsamda idarece yaklaşık maliyet dikkate alınarak ihalenin bütün aşamalarının gerçekleştirildiği ve teklifler değerlendirildiği aşamada başvuru sahibi ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenirken ilgili isteklinin teklif fiyatının yaklaşık maliyetin altında olması durumu bir diğer deyişle yaklaşık maliyet dikkate alınmışken, ihalenin iptali kararında aynı isteklinin teklif fiyatının başka ihalelerde oluşan teklif fiyatı ile karşılaştırılıp uygun görülmemesi ve dolayısıyla bu aşamada yaklaşık maliyetin dikkate alınmamasının tutarsızlık taşıdığı, böylesi bir yaklaşımın ise 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerinden “saydamlığın, güvenirliğin ve eşit muamelenin sağlanması” ilkelerine uygun olmayacağı anlaşılmıştır.

Netice itibarıyla, idarenin bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte takdir yetkisi bulunmakla birlikte, bu yetki “saydamlığın, güvenirliğin ve eşit muamelenin sağlanması” gibi temel ilkelerden bağımsız ve sınırsız olamayacağından, iptal gerekçesinde “her ne kadar yaklaşık maliyet altında olsa da komisyonumuz tarafından tekrar yapılan incelemede yukarıda belirtilen emsal fiyatların çok üzerinde olduğu ve iki teklif arasında yaklaşık 7.000.000 TL fiyat farkı da bulunduğu” tespiti, yapılarak kamu yararının gözetildiği ve teklifin değerlendirme dışı bırakıldığı belirtilmek suretiyle “İhalede geçerli teklif kalmadığından kısmın iptal edilmesine” karar verilmesinin “teklif yaklaşık maliyetin altında olmasına ve ekonomik açıdan ikinci en avantajlı teklif sahibi olarak da belirlenmiş olmasına rağmen ihalenin iptal edilmesi kararının idarenin ihaleyi iptal etme konusundaki takdir yetkisi içerisinde bulunmadığı ve dolayısıyla idarece iptale ilişkin gerekçenin somut ve bilgi/belgeye dayalı bir biçimde ortaya konulmadığı ve dolayısıyla idarenin ihalenin 4’üncü kısmının iptali kararının iptal edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Mehmet ATASEVER

Simdata Danışmanlık Y.K. Başkanı

Sağlık Bak. SGB E. Bşk./KİK E. Üyesi

Mhatasever@gmail.com

Mehmetatasever.org