Mobbing Uygulayan Kişilerin Ortak Özellikleri Nelerdir?

Lütfi İNCİROĞLU

İş yerinde Mobbing kavramı ilk kez Alman Çalışma Psikoloğu Heinz Leymann tarafından 1980’li yıllarda ortaya atılmıştır. Leymann’ın, İsveç ve Almanya’da yaptığı araştırmalar sonucunda taciz ve yıldırma olaylarının iş dünyasında da geniş boyutta yer aldığı ortaya çıkmıştır. Leymann’a göre Mobbing, çalışanlar ile işveren/işveren vekili arasında ya da çalışanların kendi aralarındaki psikolojik şiddeti ifade eden bir kavramdır[1].

İş kaynaklı psiko-sosyal bir risk olarak kabul edilen ve kişinin iş arkadaşları veya yönetim tarafından sistematik bir şekilde damgalanarak başkalarının yanındayken haksızlıklara uğratılması olarak tanımlanan mobbing, çalışma yaşamında bir meslek hastalığı olarak kabul görmektedir.

Uygulamada işyerinde mobbing, işveren veya işveren vekillerinin işçilere, işçilerin diğer işçilere veya işçilerin işverenlere karşı sistematik bir biçimde, psikolojik, duygusal ve sosyal saldırı gerçekleştirdikleri yaygın olarak bilinen bir gerçektir. Elbette ki her olay mobbing olarak nitelendirilemez. Bir olayın mobbing olarak nitelendirilebilmesi için süreklilik göstermesi ve belli aralıklarla sık sık tekrarlanması gerekir. Aksi halde, ara sıra münferit olarak meydana gelmiş birkaç haksız, kaba, nezaketsiz veya etik dışı davranış mobbing olarak nitelendirilemez. İşyerinde mobbing uygulaması genellikle, işveren veya işveren vekillerinin işçiyi işyerinden uzaklaştırmaya yönelik özel bir kast içeren davranışlar sergileyerek haksız eylemleriyle gerçekleşmektedir. İşçiler de çoğu zaman maruz kaldıkları bu tür davranışları ispat etmekte güçlük çekmektedirler.

Psikolojik taciz (mobbing) özellikle işyerlerinde işçisini tazminatsız işten çıkarmayı planlayan bazı işverenlerce sıkça başvurulan bir yöntemdir. Örneğin işçiyi iş arkadaşları yanında küçük düşürücü sözlerle azarlamak, yal­nızlaştırmak, dışlamak, diğer işçilere verilen haklarda eşit davranmamak, iş vermemek ya da aşırı iş vermek gibi söz, hal ve davranışlar işçiyi yıldırarak işten kendisinin ayrılması için uygulanan politikalardan bazılarıdır. Ancak psikolojik tacize uğrayan kişinin sistematik olarak bu duruma maruz kalması gerekir. Başka bir anlatımla işvereninden bir kez azar işiten kişiden ziyade, sürekli tekrarlanan hakaretler, sistematik bir biçimde devam eden baskılar, işçiyi görmezlikten gelme, onu yok sayma gibi davranışların sürekli işçi üze­rinde yinelenmesi hali psikolojik tacizi oluşturur[2].

Yapılan bilimsel araştırmalarda, göre, mobbing davranışlarını uygulayanların temel kişilik özellikleri şunlardır; Sosyal becerileri azdır. Küçük çıkarları için politik oyunlarla mobbing uygulamaktadırlar. Mobbing uygulayıcıları aynı zamanda narsist kişilik özelliği de taşımaktadırlar. Kendilerini yüceltmek, kendilerini daha üstün görmek ve göstermek için başkalarını kullanırlar. Başkalarının duygu ve düşüncelerine, gereksinimlerine empati göstermezler. Diğer bir patolojik kişilik özelliği de paranoid kişilik özelliğidir. Paranoid kişilikler; kuşkuculuk, aşırı kıskançlık, alınganlık, aşırı gururluluk, geçimsizlik, kindarlık, kendini üstün görme gibi paranoid eğilimleri taşırlar.

Mobbing davranışlarını uygulayan kişi aynı zamanda sosyopat olarak nitelendirilmektedir. Sosyopatın temel amacı, karşısındaki kişinin moralini sabote etmek, üretkenliğini ve örgütsel bağlılığını azaltmak ve kişinin kendisini yetenekli bir çalışan olarak görmesini engellemektir.

Yapılan araştırmalarda, mobbing uygulayan kişilerdeki ilgi eksikliği, övgüye muhtaçlık nedeniyle kendi eksikliklerini gidermek için başkalarını ezmeye çalıştıkları tespit edilmiştir. Taciz edenlerin güçsüz, özgüveni düşük ve korkak kişilikli insan oldukları, çatışmacı, sevgisiz, otoriter ve fiziksel cezalandırmayla yetiştirilen kişiliğe sahip oldukları tespit edilmiştir[3].

Lütfi İNCİROĞLU

Kaynakça:

[1] YILMAZ, Abdullah/ERGUN ÖZLER, Derya/MERCAN, Nuray, Mobbing Ve Örgüt İklimi İle İlişkisine Yönelik Ampirik Bir Araştırma, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70075 Erişim tarihi: 20.05.2025.

[2] İNCİROĞLU, Lütfi, İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Konusunda İşverenle­rin Sorumluluk ve Yükümlülükleri, Kamu-İş-(İş Hukuku ve İktisat Dergisi), Nisan 2013, C:13; KUTSAL SAVAŞ, Burcu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Hükümleri Doğrultusunda İşyerinde Psikolojik Taciz, İş Hukukunda Yeni Yaklaşımlar I, İstanbul 2017, s.260 vd; Y22HD.16.01.2019 T., E.2016/3654, K.2019/1020 Legalbank.

[3] YILMAZ/ERGUN ÖZLER/MERCAN, Mobbing Ve Örgüt İklimi İle İlişkisine Yönelik Ampirik Bir Araştırma, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70075 Erişim tarihi: 20.05.2025.