Raylardaki Yeşil Devrim: Demiryolu Lojistiğinin Küresel Oyuncuları ve Sürdürülebilir Ulaşım Mücadelesi!

Olgar ATASEVEN

Son iki makalemde dünya üstündeki deniz ve karayolu lojistiği şirketlerini ve bunların çevresel etkisi üzerine yazmıştım. Genelde Türkiye’de atladığımız ama dünyanın birçok gelişmiş ülkesinden olmaz ise olmaz demiryollarını atlar ve hakkında yazmazsam kabul edilemez. Dolayısı ile sırada raylar var! Küresel yük taşımacılığının %17’sini üstlenen demiryolları, karayoluna kıyasla %75 daha az karbon salımıyla iklim kriziyle mücadelede en etkili silahlarımızdan biri. Ancak bu sektörde faaliyet gösteren DB Cargo, Union Pacific, RZD gibi devler sadece raylar üzerinde değil, aynı zamanda politika masalarında da büyük mücadeleler veriyor. Bu makalede, dünya genelindeki 1.3 milyon kilometrelik demiryolu ağına hükmeden şirketleri, teknoloji yatırımlarını ve 2050 karbon nötr hedeflerine giden yolu mercek altına alıyoruz.

1. Demiryolu Lojistik Devlerinin Küresel Hakimiyeti: Pazar Dinamikleri ve Stratejik Hamleler

2024 yılı itibarıyla küresel demiryolu lojistik pazarı 1.3 trilyon dolar değerine ulaşmış olup, özellikle Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya-Pasifik bölgelerinde yoğunlaşan güçlü bir büyüme trendi sergilemektedir. Sektörün lider oyuncuları, sadece altyapı yatırımlarıyla değil, aynı zamanda dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik odaklı stratejileriyle de dikkat çekiyorlar.

Başlıca küresel oyuncular ve operasyonel performanslarına bakacak olursak:

DB Cargo (Almanya):

• 33 ülkede doğrudan operasyonel varlık
• 5.800 lokomotif ve 72.000 vagonluk filo büyüklüğü
• 2023 yılında 415 milyon ton gerçekleşen yük taşımacılığı
• %86 elektrikli, %14 dizel enerji kullanım oranı
• 2025 hedefi: Tamamen karbonsuz operasyonlar için 2.3 milyar Euro yatırım planı

Union Pacific (ABD):

• 32.200 km’lik hat uzunluğu ile Kuzey Amerika’nın en büyük demiryolu ağı
• 8.500 lokomotif ve 55.000 vagonluk filo
• 2023 geliri: 24.1 milyar dolar (net kar: 7.2 milyar dolar)
• Akıllı raylı sistemler için yıllık 1.2 milyar dolar AR-GE bütçesi
• 2030 hedefi: Yakıt verimliliğinde %30 artış

RZD (Rusya):

• 85.500 km’lik hat uzunluğu ile dünyanın en geniş üçüncü demiryolu ağı. Burada hazır yeri gelmiş iken, bir parantez açıp diğer ülkelerin hat uzunluklarına bakalım. ABD 250,000 km ile birinci sırada. Arkasından 156,000 km ile Çin geliyor ve tabi sonra da Rusya. Merak edenler için söyleyelim, Hindistan ise 65,000 km lik uzunluk ile 4. sırada. Şimdi verileri okurken daha rahat karşılaştırabilme şansınız olacak.
• Trans-Sibirya Demiryolu’nda günlük ortalama 1.200 konteyner taşıma kapasitesi
• 2023 Çin-Avrupa taşımalarında %18 büyüme
• Batı yaptırımlarına rağmen 2023’te 16.9 milyar dolar gelir elde etti

Türkiye’nin Büyüyen Yıldızı! TCDD

• Orta Koridor’da 2023’te %40 artışla 1.2 milyon ton yük taşıdı
• 12.000 km’lik hat uzunluğu ve 1.050 lokomotiflik filomuz mevcut
• 2023 yılında 4.2 milyar TL gelir (yaklaşık 250 milyon dolar)
• 2025 hedefi: Transit süreleri 7 günden 5 güne düşürme planı

Şirketlerin genel olarak pazar payları ile büyüme oranlarına bakalım. Neden TCDD’ye büyüyen yıldız dediğimi görelim

2. Çevresel Etki Analizi: Demiryollarının Sürdürülebilirlik Avantajı

Ulaştırma sektörü küresel karbon emisyonlarının %24’ünden sorumlu olup, demiryolu taşımacılığı bu alanda en çevreci alternatif olarak öne çıkıyor. Gelin detaylı karşılaştırmalı analize bakalım:

Enerji Verimliliği Karşılaştırması (1 ton yükün 1 km taşınması):

Rakamlarla konuşunca konu daha net gözüküyor. Neden demiryolu dendiğni bir kez daha görüyoruz. Bir de sektör liderlerinin çevresel performanslarına kısaca bakalım.

DB Cargo’nun Karbon Ayak İzi:

• 2023’te 1.8 milyon ton CO2 tasarrufu sağladı
• Yenilenebilir enerji kullanım oranı: %68
• 2030 hedefi: %100 yeşil enerji kullanımı

Union Pacific’in Sürdürülebilirlik Hamleleri:

• Biyodizel kullanımıyla 2023’te 350.000 ton CO2 azalttı
• Lokomotiflerde %12 yakıt verimliliği artışı
• 2030 hedefi: Emisyonlarda %30 mutlak azalma

TCDD Taşımacılık’ın Çevresel Katkısı:

• Orta Koridor’da karayoluna kıyasla %65 daha az emisyon
• 2023’te 420.000 ton CO2 tasarrufu sağladı
• 2025 hedefi: Elektrikli tren oranını %45’e çıkarma

Demiryolu lojistiği, sürdürülebilir kalkınmanın anahtarı konumunda. TCDD Taşımacılık eski kurucu Genel Müdürü Hasan Pezük’ün ifadesiyle: “Orta Koridor, küresel tedarik zincirlerinde yeni bir denge oluşturma potansiyeline sahip.” Ancak bu potansiyelin gerçeğe dönüşmesi için altyapı yatırımlarının hızlandırılması ve teknoloji adaptasyonunun sağlanması gerekiyor. Raylarda görüşmek üzere,

Olgar ATASEVEN

Girişimci, İş İnsanı, Yazar, Konuşmacı

olgar.ataseven@profesia.com.tr