Rekabetin Gölgesinde Kaybolan Takdir
M.Efsun Yüksel Tunç
Eğitmen ve Yönetim Danışmanı
Yaşam ve Yönetici Koçu
efsun@indus.com.tr
Satın alma dünyasında rekabet, çoğu zaman işin doğası olarak kabul edilir. Daha uygun fiyat, daha hızlı teslimat, daha iyi hizmet için hem şirket içinde hem de tedarikçi ilişkilerinde sürekli bir yarış söz konusudur. Rekabet, pazarlık gücünü artırır, verimliliği besler ve yenilikçi çözümleri teşvik eder. Ancak bir noktadan sonra bu yoğun rekabet, takdir kültürünü gölgede bırakmaya başlayabilir.
Gallup’un 2022 araştırmasına göre, çalışanların yalnızca %23’ü iş yerinde düzenli olarak takdir edildiğini hissediyor. Satın alma gibi yüksek stresli ve sonuç odaklı departmanlarda bu oran %15’in altına düşüyor. Yani maliyetleri düşürme ve tedarikçiyi “bir adım daha sıkıştırma” çabası içinde, birbirimizi destekleme ve değer verme kültürü zayıflayabiliyor.
Psikoloji literatüründe takdir, “pozitif pekiştirme” olarak ele alınır. B. F. Skinner’ın öğrenme teorisine göre, olumlu davranışların ardından verilen ödüller, bu davranışların tekrarını artırır. Deloitte’un 2019 raporu, takdir programı olan şirketlerde çalışan bağlılığının %31, üretkenliğin %22 daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor.
Satın alma profesyonelleri için bu ne anlama geliyor? Başarılı bir pazarlık, iyi yönetilen bir ihale ya da riskleri azaltan bir tedarikçi seçimi hem rakamsal sonuçlarla hem de takdir kültürüyle güçleniyor. Çalışan, emeğinin görünür olduğunu hissettiğinde daha fazla sorumluluk alıyor ve kurum adına risk yönetiminde daha proaktif davranıyor.
Harvard Business Review (2020) araştırmasına göre, sağlıklı rekabet çalışanlarda hedef odaklılığı %25 artırıyor. Ancak aynı ortamda yardımlaşma %18 azalıyor. Her departmanda olduğu gibi bazen satın alma departmanlarında da böyle durumlarla karşılaşabiliyoruz: Bir çalışan başarılı bir maliyet avantajı sağladığında, diğer ekip üyeleri bunu kıskanabiliyor. “Onun başarısı parlatılırsa benimki gölgede kalır” düşüncesi, takdirin bilinçli olarak esirgenmesine yol açabiliyor.
Oysa satın alma bir ekip sporudur. Tek bir başarılı pazarlık, arkasında finans, hukuk, operasyon ve lojistik desteği olmadan gerçekleşemez. Dolayısıyla bireysel rekabeti kolektif başarıya bağlamak, takdir kültürünün en kritik adımıdır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2023 raporuna göre, çalışanların %46’sı değer görmediğinde tükenmişlik belirtileri yaşıyor. Bu oran, satın alma gibi stresin yoğun olduğu departmanlarda daha da yüksek. Dahası, Gallup verilerine göre düzenli takdir edilen çalışanların iş değiştirme ihtimali %31 daha düşük. Yani takdir, sadece moral değil; aynı zamanda kurumsal istikrar demektir.
Rekabeti yok edemeyiz çünkü satın alma süreçlerinin doğal bir parçası. Ancak takdiri gölgelemesine izin vermemek elimizde. Bunun için:
- Düzenli geri bildirim: Başarılı sözleşmeler ve iyi yönetilen tedarikçi ilişkileri görünür kılınmalı.
- Ekip başarısını öne çıkarmak: “Bu anlaşmayı kim yaptı?” yerine “Bu başarıyı ekip olarak nasıl sağladık?” sorusu sorulmalı.
- Şeffaf kriterler: Takdirin kişisel ilişkilerle değil, ölçülebilir performans göstergeleriyle verildiği netleştirilmeli.
- Çeşitlilik: Teşekkür, kamuya açık övgü, kariyer fırsatları veya küçük jestler takdirin farklı biçimleri olabilir.
- Kıskançlık kültürünü kırmak: Başkasının başarısının bizi küçültmediğini, aksine ortak hedefi büyüttüğünü sürekli hatırlatmak.
Satın alma profesyonelleri için rekabet güçlü bir dinamiktir. Ancak rekabetin gölgesinde takdir kaybolursa, kazanan aslında kimse olmaz. İnsanlar yalnızca rakamlara değil, değer görmeye de ihtiyaç duyar. Adaletli, şeffaf ve takdir temelli bir kültür; satın alma departmanlarının hem performansını artırır hem de kurumların sürdürülebilir başarısını güçlendirir.
M.Efsun Yüksel Tunç
Eğitmen ve Yönetim Danışmanı
Yaşam ve Yönetici Koçu
efsun@indus.com.tr
https://www.linkedin.com/in/efsunyukseltunc/
Instagram @indusefsun