Sorumlu yatırım, finansal beklentilerin yanı sıra çevresel, sosyal ve yönetişim faktörlerinin bir bütün olarak değerlendirildiği bir yatırım yaklaşımıdır. Bu yatırım modelinde piyasanın uzun vadeli sağlığı ve istikrarının yatırımcıyla olan ilişkisi açıkça kabul edilmektedir. Sorumlu yatırımcılık, uzun vadeli sürdürülebilir ürün ve hizmet üretiminin istikrarlı, iyi işleyen ve iyi yönetilen sosyal, çevresel ve ekonomik sistemlere bağlı olduğunu kabul etmektedir. Bu yaklaşım, bir yatırımın finansal çıktılar kadar sosyal ve çevresel değer yaratmasını da talep eder ve bu bağlamda sosyal, çevresel ve ekonomik riskleri doğru şekilde fiyatlamayı öngörür. Sorumlu yatırım, geleneksel finansal analiz ve portföy oluşturma tekniklerini tamamlayan ve günümüzde sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmada kritik bir rol oynayan yatırım modelidir.
Yatırımlarını finansal getirilerin yanı sıra çevresel, sosyal ve iyi yönetişim (ESG) ilkeleriyle uyumlu bir şekilde planlayan yatırımcıların farklı hedefleri olabilmektedir. Bir kısım yatırımcılar sadece finansal kârlılığa odaklanmakta ve bu kârlılığı etkileyebilecek ESG konularını dikkate almaktadır. Bazıları ise finansal getirilerin yanı sıra gezegenimiz ve tüm insanlık için sosyal ve çevresel anlamda olumlu sonuçlar ve pozitif değerler üretmeyi esas almaktadır. Sorumlu yatırımcıların çevresel ölçekte dikkate aldığı temel konular arasında küresel ısınma ve iklim değişikliği, döngüsel ekonomi modeli, biyoçeşitlilik ve ormansızlaşma vs. sayılabilir. İnsan haklarına saygı, iş etiği, çeşitlilik ve kapsayıcılık, eşitlik vs sorumlu yatırımcıların dikkate aldığı sosyal faktörlerden bazılarıdır. Yönetişim alanında ise kurumsal yapı, vergi adaleti, siyasilerle sorumlu ilişkiler kurma, yönetici ücretleri, rüşvet ve yolsuzluk gibi konular değerlendirilmektedir.
Sorumlu Yatırım Türleri
Sorumlu yatırımlar, yatırım yapılan şirket veya sektör, öne çıkan ürün ve hizmet türü, yatırımın yapıldığı bölge, coğrafi ve kültürel dinamikler vb gibi faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Bazı yatırımlarda sosyal konular ağırlık kazanabilirken bazılarında ise çevresel kaygı ön plandadır. Bu bağlamda sorumlu yatırım adı altında yapılabilecek yatırım türlerini şöyle özetleyebiliriz:
Etik Yatırım: Yatırımcılar tarafından etik dışı kabul edilen veya belirli uluslararası anlaşmalara, sözleşmelere ve gönüllü anlaşmalara aykırı faaliyetlerde bulunan şirketlerin yatırım portföyü dışında tutulması gerektiği ilkesine dayanır. Bu şirketler arasında alkol, tütün, pornografi, yasa dışı silahlar, nükleer enerji ticareti yapan; faaliyetlerinde insan haklarını ihlal eden veya insan haklarını gözetmeyen ülke veya şirketlerle iş yapan kurumlar sayılabilir.
Sosyal Sorumlu Yatırım: Yatırım yapılacak şirketleri değerlendirirken sosyal ve çevresel kriterleri dikkate alan yaklaşımları ifade eder. Sosyal kriterler, iş sağlığı ve güvenliği performansı, işe alım ve terfi uygulamalarında ayrımcılık, toplum refahı, iş uyuşmazlıkları vb gibi konuları kapsar. Çevresel kriterler, çevre yönetiminin kalitesi, sera gazı emisyonları, enerji ve kaynak verimliliği, hammadde tedariki, doğal kaynaklar, toprak ve ekosistemler üzerindeki etkiler, atık ve geri dönüşüm gibi alanları kapsar. Sosyal sorumluluk farkındalığı ve önceliği yüksek yatırımcılar, şirketlerden bu kriterlerin tamamının tüm süreçlerde standart hale getirilmesini talep eder.
Tematik Yatırım: Belirli bir yatırım teması altında sınıflandırılabilecek şirketlere yatırım yapma stratejisini ifade eder. Tema örnekleri arasında su dağıtımı, tarım, düşük karbonlu enerji, kirlilik kontrol teknolojileri, sağlık hizmetleri, iklim değişikliği, bilgi teknolojisi vs sayılabilir. Sektör yatırımlarına benzer olmasına rağmen, tematik fonlar çeşitli sektörleri kapsama ve bu sektörlerden tema ile ilgili şirketleri seçme eğilimindedir. Örneğin bir sağlık fonu, ilaç şirketlerine, hastane şirketlerine, sağlık sigortası şirketlerine, bakım evlerine, cerrahi ekipman üreticilerine ve bunlardan herhangi birini destekleyen yüksek teknoloji ve bilgi teknolojisi şirketlerine yatırım yapabilir.
Yeşil Yatırım: Yeşil yatırımda amaç “yeşil” olarak tanımlanabilecek fonlara, şirketlere, altyapı hizmetlerine ve projelere yatırım yapılmasıdır. Bu yatırımlar, düşük karbonlu elektrik üretimi ve araçları, akıllı şebekeler, enerji verimliliği, kirlilik kontrolü, geri dönüşüm, atık yönetimi ve enerji israfı, süreç yeniliği ve belirli çevresel sorunların çözümüne katkıda bulunan diğer teknolojiler ve süreçleri kapsayabilir.
Etki Yatırımı: Toplumda belirli etkiler oluşturmayı hedefleyen ve bu bağlamda açıkça tanımlanmış sosyal ve çevresel hedefleri odak noktasına alan yatırım yaklaşımıdır. İstihdam sağlamak, düşük karbonlu enerjiye erişimi teşvik etmek, uyuşturucu bağımlılığından kurtulan veya engelli kişileri istihdam eden işletmeleri desteklemek gibi etkiler bu yatırımlara yön vermektir. Yatırımın tanımlanmış etkisine ulaştığından emin olmak ve ilerlemesini ölçmek ve izlemek, yatırım önerisinin merkezinde yer almaktadır. Etki yatırımı, hayırseverlikle karıştırılmamalıdır; zira, bu yatırımın da temel amacı yine yatırımcının finansal hedeflerini karşılamaktır.
Dilek AŞAN
