Tedarik Zinciri Finansmanında Blok Zincir ve Akıllı Sözleşmeler

Müge TÜRKKAN

Tedarik zinciri yönetiminin önemli bir parçası olan Tedarik Zinciri Finansmanı konusu esasen, alıcı, tedarikçi ve kredi veren arasında oluşturulan bir iş birliğidir. Kredi veren, alıcının ihtiyacı olan malları üretmesi için tedarikçiye finansman sağlar. Alıcı mallar için ödeme yaptığında, tedarikçi kredi verene geri ödeme yapar. Ancak geleneksel işleyişte bu düzenlemede bazı kör noktalar mevcuttur. Tedarik Zinciri Finansmanında üç tarafın (alıcı-tedarikçi-kredi veren) gerçekleşen para ve mal transferlerini aynı anda görebilmesi mümkün değildir. Bu durum faturalama, mal transferi, geri ödeme, stok yönetimi, finansman gibi konularda verimsizliklere yol açmanın yanı sıra, taraflar arasında uzun yıllar sürebilecek hukuki süreçlere bile neden olabilmektedir.

Geleneksel bir Tedarikçi Finansmanı sürecinde oluşan kör tarafları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

İşte bu noktada değerlendirilebilecek çözümlerden bir tanesi de Blok Zincir (Blockchain) ve onunla beraber hayatımıza giren Akıllı Sözleşmeler.

Blok Zincir ve Tedarik Zinciri Finansmanında Kullanımı

Merkeziyetsiz bir veri tabanı olan Blok Zincir üzerinde değişiklik yapılamayan paylaşımlı bir defter olarak düşünülebilir. Bu ağ, sistemine dahil olan tüm üyeler tarafından oluşturulan, şifreli işlemlerin kaydedildiği bir sanal defter teknolojisidir. Bu sisteme sadece izni olan ağ üyeleri erişim sağlayabilir, ancak üzerinde değişiklik yapma hakkına sahip değildirler. Blok Zincir sistemi gerçekleşen işlemler konusunda ilgili tüm taraflara tam şeffaflık sağlar. Büyük şirketlerden KOBİ’lere kadar tüm işletmeler bu teknolojiyi, maliyetleri düşürmek, üretimi hızlandırmak, ticareti genişletmek ve operasyonlarda insan hatasını azalmak amacıyla kullanabilir. Şirketlerin Blok Zincir kullanımına yönelmesi kripto para transferine geçmeleri anlamına gelmiyor Blok Zincir her ne kadar çoğunlukla kripto para transferleri için kullanılan bir platform olarak anılsa da aslında resmi para transferlerinin de yapılıp takip edildiği, içerisinde Akıllı Sözleşmeler yapılabilen bir platform.

Akıllı Sözleşmelerin Tedarik Zinciri Finansmanındaki Rolü

Akıllı Sözleşmeler tetikleyici bir olayın meydana gelmesi üzerine, sözleşmeden doğan görevleri otomatik olarak yürütmek için oluşturulan bir bilgisayar koduna veya sözleşme şartlarını yürütme işleminin genellikle bir bilgisayar programı tarafından otomatikleştirilmesi sürecine verilen isimdir.  Akıllı sözleşmeler Blok Zinciri Teknolojisi içerisinde veya ayrı bir Dağıtılmış Defter Teknolojisi kullanarak oluşturulabilmektedir. Dağıtılmış Defter Teknolojisinin ilgili taraflar arasında özel olarak oluşturulması daha maliyetli olacağı için günümüzde öne çıkan seçenek Akıllı Sözleşmelerin Blok Zincir içerisinde yer almasıdır.

Akıllı Sözleşmelerin Tedarikçi Finansmanı Sürecine Katkıları

Geleneksel Tedarikçi Finansmanı sürecinde oluşan yukarıda belirtmiş olduğum kör noktalar Blok Zincir içerisinde bir Tedarik Zinciri Finansmanına ilişkin bir Akıllı Sözleşme yapıldığında işlemin ağ sistemine dahil olan üç tarafı için de (alıcı-tedarikçi-kredi veren) gerçek zamanlı olarak görünür olacaktır.

Örneğin bir dış ticaret işlerime konu olan konşimento veya akreditif gibi fiziki belgeler dijitalleşecek ve ilgili tüm taraflar bu belgelere gerçek zamanlı olarak ulaşım sağlayabilecektir.

Akıllı sözleşmeler Tedarik Zinciri Finansman ve sigorta ücretlerinin düşmesini sağlayabileceği gibi kaybolan sipariş veya fazla ödeme gibi hataları da en aza indirebilir.

Buna ilaveten Tedarik Zinciri Yönetiminde Akıllı Sözleşme, yöneticiler açısından eksik bir ürünün tam olarak eksik olduğu zamanı ve konumunu tespit edebilmeleri ve bu verileri bütçe planlaması ve nakit akım projeksiyonlarında kullanabilmeleri açısından da faydalıdır.

Sonuç olarak Net İşletme Sermayesi Yönetimi ve Bütçe Planlaması açısından şirket yönetiminin stratejik kararlarında dikkate alması gereken en önemli fonksiyonlardan birisinin Tedarik Zinciri Yönetimi olduğunu unutmamak gerekir. Bu anlamda Tedarik Zinciri Yönetiminde Blok Zincir ve Akıllı Sözleşme kullanımı konusunda şirket stratejisine en uygun Blok Zincir ağını seçmek önemlidir. Bu ağı seçerken şirketteki mevcut sistemlerle entegrasyonunu, hukuki mevzuata ve e-imzaya uygunluğunu da göz önüne aldığımızda hem ileriki dönemde süreçler daha sağlıklı ilerler hem de akıllı sözleşmeler için uygun altyapıyı yaratmış oluruz.

Müge TÜRKKAN