TRANSİT TİCARET VE AVANTAJLARI
İlker ÇOLAKVERMİŞ
Transit Ticaret
Transit ticaret, ihracat yönetmeliğinde; yurt dışında veya serbest bölgelerde yerleşik bir firmadan ya da antrepodan satın alınan malın, ülkemiz üzerinden transit olarak veya doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoya satılmasını ifade eder. Transit ticaret işlemi iki şekilde gerçekleşmektedir. İlk olarak yurt dışından satın alınan bir malın doğrudan başka bir ülkeye satılmasıdır. İkinci durum ise yurt dışından Türkiye gümrük bölgesine gelen bir eşyanın gümrük antrepolarına ya da serbest bölgelere konulması ve eşyaların millileşmeden yurt dışına gönderilmesi şeklinde olmaktadır.
Çin Halk Cumhuriyetinden satın alınan bir malın ülkemize uğramadan doğrudan Amerika Birleşik Devletleri’ne satılması bir transit ticaret işlemidir. Eşya Türkiye gümrük bölgesine gelmediği için Türk gümrüklerinde herhangi bir gümrük işlemi yapılmasına gerek yoktur. Bu durumda herhangi bir gümrük beyannamesi verilmez. Alım satıma konu mallar için ticari fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Bununla birlikte; alım satım işlemlerine konu eşyaların teslimi anında Türkiye’de bulunmaması ve hizmetin Türkiye’de yapılmaması ve hizmetten Türkiye’de faydalanılmaması nedenleriyle alım satıma konu işlem KDV konusuna girmemektedir. Dolayısıyla faturanın kdv hesap edilmeden düzenlemesi gerekir.
Antrepoda bulunan bir eşya için antrepo beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Bilindiği üzere gümrük antrepolarında eşyaların kalış süresi sınırsızdır. Gümrük antrepoları Türkiye gümrük bölgesinde yer almasına rağmen istisnai bazı durumlar dışında serbest dolaşıma girmemiş eşyaların konulduğu yerlerdir. Antrepoda bulunan eşyalar serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak kati ithalat işlemleri sonucu millileştirilebileceği gibi, mahrece iade, gümrüğe terk, yeniden ihracat, geçici ithalat, dahilde işleme ya da transit ticaret gibi gümrük işlemlerine konu edilebilmektedir. Dolaysıyla gümrük antrepo rejimi altında bulunan eşyalar millileştirilmesine gerek olmaksızın transit ticaret yapılarak bir serbest bölgeye ya da yurt dışında bir ülkeye ihracatı gerçekleştirilebilir.
Eşya her ne kadar millileştirilmese de Türkiye gümrük bölgesinde olduğu için antrepodan ihracat gümrüğüne kadar yapılacak olan taşıma işlemi için transit rejimi hükümlerine göre transit beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Antrepoda bulunan eşyalar için Kdv Kanunun 16.maddesinde; transit ve gümrük antrepo rejimleri ile geçici depolama ve serbest bölge hükümlerinin uygulandığı malların ithalat istisnası kapsamında olduğu, yine 17. maddesinde gümrük antrepoları ve geçici depolama yerleri ile gümrük hizmetlerinin verildiği gümrüklü sahalarda, ithalat ve ihracat işlemlerine konu mallar ile transit rejim kapsamında işlem gören mallar için verilen ardiye, depolama ve terminal hizmetlerinin kdv den istisna olduğu hükümleri yer almaktadır.
Fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup, bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip, doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır. Bununla birlikte, Merkez Bankası ihracat genelgesinde, hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000 USD veya karşılığı döviz ya da Türk Lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının tasarrufunun serbest olduğu belirtilmiştir.
Transit Ticaretin Avantajları
Transit ticarete konu olan eşyaların satın alınması ithalat, satılması da ihracat sayılmadığından, eşyaların satın alınmasına ilişkin işlemler İthalat Rejim Kararı ve Yönetmeliği hükümlerine, eşyaların satılmasına ilişkin işlemler ise İhracat Rejim Kararı ve Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülmez. 08.02.2008 tarihli 26781 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2008/13186 sayılı Karar ile transit ticarette taahhüt takibi kaldırılmış, başka bir deyişle transit ticarette satış bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Yapılan bu değişiklik ile Transit Ticaret Formu düzenlemesi ve düzenlenen TTF’lerin bankalarca onaylanması şeklindeki uygulamaya son verilmiştir.
Yine 01.08.2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle 09.10.2017 tarihinden itibaren Detaylı Beyan Transit Uygulaması (TRIM/TREX) kaldırılmıştır. Gümrük mevzuatı açısından Türkiye gümrük bölgesinden geçmeyen transit ticarete konu eşya üzerinden vergi alınmamakla birlikte, Türkiye gümrük bölgelerinden geçen transit ticarete konu eşya hakkında teminat, sigorta, gözetim gibi önlem ve harcamalar söz konusu olabilmektedir. Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklamış mallar ile Ticaret Bakanlığı’nın madde politikası itibariyle transit ticaretinin yapılmasını uygun görmediği mallar transit ticarete konu olamaz. İthalat ve ihracat yapılması yasaklanmış ülkelerle transit ticaret yapılamaz.
Kurumlar Vergisi Kanununa göre; Kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunanlar, gerek Türkiye içinde, gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirileceği belirtilmiştir. Yine aynı maddede kanuni merkezin; vergiye tabi kurumların kuruluş kanunlarında, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezi olduğu, iş merkezinin ise; iş bakımından işlemlerin fiilen toplandığı ve yönetildiği merkez olduğu ifade edilmiştir.
Gelir vergisi kanununda ise Türkiye’de yerleşmiş olanların Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendireceği ifade edilmiştir. Bu durumda gelir ve kurumlar vergisi mevzuatı açısından tam mükelleflerin yurt içindeki ve dışındaki kazanç ve iratların Türkiye’de vergilendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Neticeolarak transit ticaretten elde edilen kazanç ve iratlar ile kazanç ve iratları elde etmek için katlanılan gider ve maliyetler gelir tablosunda veya işletme hesap özetinde yer alacaktır.
