Kemal ŞAHİN
Mimar Sinan GSÜ Öğretim Görevlisi
Yazılımda hem niteik hem de niceik açısından fikir haklarının değişik bir formu kapsamına girer. Yazılımın sahibi de aynı zamanda bu hakların da sahibidir. Yazılımın nitelikleri ve kendine has değerleri telif hakları kapsamında değerlendirilir. Yazılımın telif haklarına sahip olan kimse; yazılım hangi şartlarda kullanılabileceğini, nasıl modifiye edilebileceğini ve kaç kopyasının satılabileceği gibi yazılım üzerindeki tüm karar mekanizmalarını elinde bulundurur. Diğer bir deyişle yazılımın nasıl değerlendirileceği sadece telif haklarına sahip olan firma tarafından karar verilir. Firma yazılımın servis sağlayıcısı olarak görev alabilir. Ya da bu konuda çeşitli görevlendirmeler yapabilir. (bayilik açabilir, satış kanalları yaratabilir gibi). Diğer insanların bu yazılımı kullanması konusunda hizmet altyapısını da üstlenmiş olur. Böylece alıcılar yazılımı satın alırken sadece kullanım hakkını almış olurlar. Tüm yayımlama ve dağıtım seçenekleri üretici firmanın telif hakları kapsamındadır. Bu nedenle bu iki durumu tam olarak birbirinden ayırmak için yazılımı satın alırken yazılım lisansı anlaşması ile satılır. Böylece yazılım tüm telif hakları kanuni olarakta korunmuş olur.
Yazılım lisansı alıcı tarafından satın alınır. Böylece kullanım esnasındaki yükümlülüklerin sınırları çizilmiş olur. Yazılımın fikri mülkiyetine ait değerler söz konusu olmaz. Lisanslama yazılımın kullanım nitelikleri içerdiği için nerede nasıl hangi ölçekte kullanılabileceğini tanımlar. Örneğin yazılım sadece 1 sunucuda çalışacak şekilde lisanslanabilir. Böylece ekstra tüm sunucu kulllanımlarında yeni lisanslamalara ihtiyaç doğar.
Yazılım içersinde kullanılan özgün algoritmalar ve kodlarda patentleme ile korunur. Baz durumlarda yazılım sahibi kendi patentlerine sahip olurken bazı durumlarda da ana bir patent’den hareketle patentleme yapabilir. Patent sahibi genellikle bu özgün çalışmayı diğer insanlar tarafından sorgusuz sualsiz kullanımını engeller.
Yazılım lisansları yine bu patentleri içermez. Bir yazılım içersinde ne kadar çok patent olursa olsun lisans bu kapsamda kanuni bir yükümlülük taşımaması açısından patentleri kapsam dahiline almaz. Onun yerine sadece kullanım olanaklarını değerlendirir.
