ISO 9001, Uluslararası Standartlar Örgütü’nün (ISO) en önemli ve en temel standartlarından biridir. Sektörü, büyüklüğü ve faaliyet alanı fark etmeksizin her işletme kurumsal sürdürülebilirlik anlamında operasyonlarını, iş ve dış süreçlerini ilk olarak ISO 9001 standardı ile uyumlu hale getirmelidir. Kalite Yönetim Sistemi standardı, kurumların ürün ve hizmetlerinin kalitesini, işletme performansını; buna bağlı olarak müşteri memnuniyetini sürekli olarak artırabilmesi için kuruluş içerisinde gerekli sistematik yapının kurulmasını sağlar. ISO 14001 (Çevre), ISO 50001 (Enerji), ISO 45001 (İş Sağlığı ve Güvenliği) ve diğer birçok temel yönetim standartlarıyla uyumludur; bu bağlamda ISO 9001 Belgesi alan kuruluşlar, ihtiyacına göre diğer yönetim sistemi belgelerine de hızlı ve kolay bir şekilde sahip olabilir.
ISO 9001, kuruluşların, yürürlükte olan yasal düzenlemeleri ve müşteri memnuniyeti gerekliliklerini dikkate alarak üretim yapmasını sağlar. Süreçlerin daha gelişmiş ve modern yaklaşımlarla yönetilmesine ve bu sayede operasyon verimliliğinin artmasına olanak tanır. ISO 9001 gerekliliklerine uygunluğun bağımsız üçüncü taraf akredite belgelendirme kuruluşları tarafından yerinde denetimlerle onaylanması, ISO 9001 Belgesi’nin tüm paydaşlar tarafından tanınmasını sağlar. Kapsamı çok geniş ve uygulama konusunda çok esnek olan bu standardın ilk versiyonu 1980’lerin sonuna doğru hazırlanmış ve günümüze kadar farklı revizyonları yayınlanmıştır. Son revizyon ise ISO 9001:2015’tir ve kuruluşların bu revizyonda yer alan gereklilikleri uygulaması gerekmektedir.
ISO 9001, kurumsal sürdürülebilirlikle doğrudan ilişkilidir ve kurumların tüm plan, hedef, strateji ve politikalarında olduğu gibi sürdürülebilirlik bağlamında da bir temel oluşturmaktadır. ISO 9001 Belgesi, kuruluşlardan işletme faaliyetleri ve süreçleri ile ilgili birtakım çalışmalar yapmasını (risk analizi, ürün test ve analizi, iç denetim prosedürleri vs) ve dokümanlar hazırlamasını istemektedir. Bu dokümanlar işletme tesisleri, çalışanlar, yöneticiler, ödemeler, ürün kaydı, iş sağlığı ve güvenliği, atık yönetimi, tehlikeli ürün yönetimi, gürültü emisyonları, maaş bordroları, yıllık izin listesi, uygunsuzluk tespiti, eğitimler vb gibi şirkete ait tüm kişi ve faaliyet unsurlarını kapsamaktadır.
Bu dokümanların her biri şirketlerin kurumsal sürdürülebilirlik politikalarını oluşturması ve sürdürülebilirliği pratikte etkin kılması için gereklidir. Örneğin çevresel sürdürülebilirlik için şirketlerin atıklarını kontrol altına alması gerekir; bunun için atık yönetim prosedürü, atık kayıt formu, atık su talimatı, atık takip formu vb gibi dokümanları hazırlaması, bunun için de önceden bazı teknik çalışmaları yapması gerekmektedir. Aynı şekilde kurumsal sürdürülebilirliğin en temel alt başlıklarından biri olan sosyal uygunluk kapsamında tedarikçi ve taşeron firmalarının yönetimine dair birçok prosedürün hazırlanması ve tüm çalışmaların bu dokümanlar üzerinden takip edilmesi gerekmektedir. Tedarikçi değerlendirme analiz raporu, tedarikçi firma değerlendirme akış şeması, onaylı tedarikçi listesi, işe uyum eğitim formu, taseron uygunsuzluk formu, denetim planı vb gibi birçok doküman ISO 9001 Belgesi almak için hazırlanmalıdır.
ISO 9001, kurumsal sürdürülebilirliğe dair her bir gereklilik için bir temel oluşturmaktadır. Şirketler ISO 9001 Belgesi alarak aslında çevre, hijyen, iş sağlığı ve güvenliği, ürün / hizmet kalitesi, çalışanlar, tedarik zinciri, insan hakları, etik vb gibi sürdürülebilirlik için kritik önem arz eden konularla ilgili temel adımları atmış olmaktadır. Zira bu belge kuruluşlardan her bir süreç ve operasyon için sürekli iyileştirmeye açık bir kalite yönetim sistemi kurmasını talep etmektedir. Bunun yanı sıra ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standardının BM’nin sürdürülebilir kalkınma amaçlarına da aslında doğrudan veya dolaylı olarak atıfta bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu bağlamda, sağlık ve kaliteli yaşam, toplumsal cinsiyet eşitliği, sorumlu üretim ve tüketim, insana yakışır iş ve ekonomik büyüme, eşitsizliklerin azaltılması; barış, adalet ve güçlü kurumlar gibi amaçlar içerisinde ISO 9001’i ilgilendiren birçok alt başlık barındırmaktadır.
Dilek AŞAN
