Önceki yazılarımda iş güvenliği uzmanının rehberlik görevini ele alarak başladığım yazı dizisine, bu yazımda risk değerlendirmesi görevi ile devam edeceğim. Risk değerlendirmesi görevini daha iyi kavrayabilmek için öncelikle tehlike ve risk terimlerini tekrardan hatırlamamızda fayda var.
Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışardan gelebilecek, işyerini, işletmeyi veya çalışanı zarara veya hasara uğratma potansiyeli olan olay.
Risk: Tehlikeden kaynaklanan zararın ifadesi.
Tehlike, henüz gerçekleşmemiş fakat gerçekleşmesi halinde hasar veya zarara sebebiyet
verebilecek potansiyel olayları tanımlamaktadır. Risk ise tehlikeden kaynaklanan zararın ifadesidir, yani tehlike artık gerçekleşmiş ve bir sonuç elde edilmiştir. Örneğin, kırmızı ışıkta geçmek tehlikeli bir eylem iken, kırmızı ışıkta geçildiği için trafik cezası kesilirse; bursa bir zara ifadesi olduğu için risk ortaya çıkmıştır.
Bir iş güvenliği uzmanının en önemli görevi; tehlikeleri tespit edip riske dönüşmeden önce
gereken önlemleri almasıdır. Tehlikelerin riske dönüşmemesi için yapılan tüm bu sistemli
mücadeleye ise ‘Risk Değerlendirmesi’ adı verilmektedir. Risk değerlendirme hiyerarşisi temel olarak 6 adımda gerçekleştirilmektedir:
1. Tehlikelerin Belirlenmesi
2. Risklerin Tespit Edilmesi
3. Risk Kontrol Tedbirlerinin Kararlaştırılması
4. Risk Kontrol Tedbirlerinin Uygulanması
5. Uygulamaların Değerlendirilmesi
6. Dokümantasyon
Risk değerlendirmesi çok fazla sayıda metodolojiye sahiptir. Yürütülen işin çeşidine göre
tehlike farklılaşacağı için; yapılacak risk değerlendirmesi çalışması da farklılaşacaktır. Örneğin bir kimya fabrikasında HAZOP metedolojisi ile hazırlanan risk değerlendirmesi kullanılırken; bir inşaat firmasında ise L Tipi Matris metodolojisi ile hazırlanan risk değerlendirmesi kullanılmaktadır. Tehlikenin türüne göre risk değerlendirmesinin çeşidi değişse de mantık hep aynıdır ve tehlikenin tespit edilip riske dönülmemesi için önlem almak üzerine kurulmuştur.
Risk değerlendirmesi bir ekip işidir. Hiç bir iş güvenliği uzmanı tek başına risk değerlendirmesi hazırlamak gibi bir sorumluluğu üstlenmek zorunda değildir. İş güvenliği uzmanları her işle ilgili tüm bilgilere sahip olamayacağından, risk değerlendirmesi planı hazırlanacak iş ile ilgili bilgi ve tecrübe sahibi olan insanlardan oluşturacağı bir ekip ile risk değerlendirmesi görevini yürütmelidir. Bu ekipte işveren, çalışan temsilcisi, destek elemanı, formen, usta-başı, kalfa ve çalışanlar olabilir.
Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği disiplininin oluşturulmasında ve güvenlik kültürünün sağlanmasında en önemli pay sahibidir. Tüm işyerlerinin yasal zorunluluk gereği risk değerlendirmesinin bulunması gerekmekte ve az tehlikeli sınıfta 6, tehlike sınıfta 4 ve çok tehlikeli sınıfta 2 yılda bir yenilenmesi gerektiğine dikkat edilmelidir.
Vedat CANER
