Hammadde piyasalarındaki dalgalanmalar bazı yatırımcılar için piyasada kar yapmak (kazanç) anlamına gelse de , bu ürünleri fiziksel olarak üretimlerinde kullanan üreticilerin mali yapılarını direkt etkilemesi anlamına gelmektedir. Hammaddelere ihtiyaç çeşitli faktörlere bağlı olarak son on yılda katlanarak büyümüştür. Nüfus artışı ve kişi başına düşen gelir artışıda bu talepleri ciddi şekilde tetiklemiştir. Dünya nüfusu 1950 yılından itibaren günümüze üç kat artmıştır. Dünya nüfusu arttıkça, hammadde talebide aynı hızda artış göstermiştir.Buna ilave olarak, kişi başına düşen gelir artışına paralel petrol gibi en önemli hammadde’nin artışının yanısıra gıda ürünleri için daha fazla talep oluşmuş ve gelişmekte olan piyasalarda çok ciddi artış göstermiştir.

Fiyat dalgalanma etkileri
Bir işletme için stratejik konuların başında maliyet gelmektedir.Maliyetleri disipline etmek nihai ürünün satış fiyatına kadar etki edecek bir sürece sahiptir.Bu yüzden işletmelerde özellikle ana maliyet kalemlerini oluşturan hammadde ve malzeme alımlarındaki riskleri ortadan kaldırmak veya en aza indirmeye çabalamaktadırlar.Aksi halde kar marjlarının çok düştüğü günümüz pazar şartlarında rekabetçi olmaları ne yazık ki beklenmemektedir.
Bu yüzdendir ki işletmeler artık ‘’alırken kazanma ilkesini ‘’ benimsemeye başlamışlardır.Ticaret anlamında da artık tek bir pazar haline gelmeye başlayan dünyamızda fiyat riskleri aşağıdaki etkenlere bağlıdır;

a) Harcama : Yıllık harcama gereksinimleri artarsa, riskde aynı oranda büyümektedir
b) Risk : Büyük dalgalanma (volatilite)
c) Kar marjı : Düşük kar marjları ve bu düşük kar marjlarını fiyat risklerine rağmen korumaya çalışmak
d) Genel hükümet politikaları: Dünya çapında riskler bölgesel özellikler gösterebilir ve ülkelerin uygulamaları nedeniyle fiyatlar yüksek risk taşıyabilir (vergi,kota,fon,vd.)
Hammadde ve malzemelerin gelecekteki fiyatları iki şekilde disipline edilmektedir ;

‘’Tedarikçi sözleşmeleri ile sabit fiyat ve finansal aksiyonlar’’
a. Tedarikçi Sözleşmeleri ile sabit fiyat;
Endustriyel satınalmada talep ve tahminleme oldukça önemlidir.Doğru ve isabetli tahmin alım maliyetini etkileyeceği gibi işletmedeki stok maliyetinide dengede tutacak ve gereksiz veya atıl stok barınmasını engelleyecektir.Bunun için alınacak aksiyonların başında stratejik hammadde ve malzeme tedarikçileri ile uzun süreli ve belli bir fiyat artış modeline endeksli sözleşmeler yapmak gelmektedir.Bu sözleşmeler her iki tarafıda güvence altına almaktadır.Alıcı yıl içerisindeki maliyetlerini ‘’force major’’ (olağanüstü) durumlar oluşmadıkça bilecek ve tüm maliyet yapısını bu fiyatlandırma modeline göre yapacaktır.Tedarikçi ise alıcıdan ne kadar bir talep geleceğini bilecek ve kendisi için gerekli iç hammadde ve malzeme ihtiyacını önceden bağlantı yaparak temin etme yoluna gidecektir.

b. Finansal Aksiyonlar;
Finansal planlamayı kolaylaştırmak, finansal sıkıntıları bertaraf etmek ve başarısız faaliyetler nedeniyle gerçek sorumluların belirlenebilmesi v.b nedenlerle çoğu işletme çeşitli vadeli işlem sözleşmeleri,hedging,opsiyon, futures,forward ve swap metodları ile riskten korunmaya çalışmaktadırlar.

Murat Aksoy

PepsiCo Kidemli Satınalma Müdürü Tatlandırıcılar (AB & Türkiye)