Gümrük mevzuatımızda statüsü “GERİ GELEN EŞYA” olan bu konu, Gümrük Kanunu (GK) 168. ile 169. maddelerde ve Gümrük Yönetmeliği (GY) 446, 447. ve 451. maddelerde işlenmiştir;

G.K. MADDE 168- 1. Serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle uzatılabilir.

Geri gelen eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edilmeden önce, özel amaçlı kullanımı nedeniyle indirimli veya sıfır vergi oranından yararlanarak serbest dolaşıma girmiş olduğu hallerde, eşyanın aynı amaca yönelik olarak tekrar serbest dolaşıma sokulmak istenmesi durumunda, bu eşyaya indirimli veya sıfır vergi oranı uygulanır. İthal amacının aynı olmaması halinde, söz konusu eşyaya uygulanacak ithalat vergileri tutarı, serbest dolaşıma ilk girişi sırasında alınmış tutar kadar indirilir. Ancak, serbest dolaşıma ilk girişi sırasında alınmış tutarın geri gelen eşyanın yeniden serbest dolaşıma girişi sırasında alınacak tutardan daha fazla olması halinde hiçbir iade yapılmaz.

2. 1 inci fıkrada belirtilen ithalat vergilerinden muafiyet;
3. a) Aynen ihraç edildiği durumda olması hali hariç, hariçte işleme rejimi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edilen eşyaya,
4. b) İhracı, bir dış ticaret önlemine konu olan eşyaya,

tanınmaz.

G.K. MADDE 169- 168 inci maddede belirtilen ithalat vergilerinden muafiyet, geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde tanınır.

G.Y. MADDE 446- (1) İhraç edilen eşyanın;

1. a) Gönderildiği ülkede yürürlükte olan mevzuat nedeniyle serbest dolaşıma girememesi veya kullanıma arz edilmemesi,
2. b) Kusurlu olması veya sözleşme hükümlerine uygun olmaması nedenleriyle alıcısı tarafından kabul edilmemesi,
3. c) İhracatçının elinde olmayan sebeplerle amaçlanan kullanıma girememesi,

nedenleriyle geri gelmesi halinde, durumun Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki alıcıdan veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki yetkili kurumlardan alınacak belgelerle gümrük idaresine ispatı gerekir.

(2) Birinci fıkranın (b) bendinde belirtilen durumlarda eşyanın ilk kullanım dışında kullanılmamış olması gerekmektedir. Bu durum, sadece, eşyanın kusurlu olduğunun veya sözleşme hükümlerine uygun olmadığının, kullanılmadan anlaşılamayacağı haller için geçerli olacaktır.

(3) Birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen durumlar;

1. a) Gönderilen kişiye teslim edilmeden önce, eşyanın tabiatından ileri gelen veya nakliye sırasında meydana gelen hasar yüzünden Türkiye Gümrük Bölgesine geri gönderilen eşya,
2. b) Tüketilmek veya satılmak amacıyla yurt dışındaki sergi ve fuarlara gönderilen ancak, tüketilmeden veya satılmadan geri gelen eşya,
3. c) Alıcının fiziksel bir engeli veya yasal bir engel nedeniyle alıcısına teslim edilemeyen eşya,

ç) Tabiî afetler, tehlikeli ve salgın hastalıklar, büyük yangınlar, radyasyon ve hava kirliliği gibi önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olaylar ile büyük nüfus hareketleri gibi kriz halleri veya siyasi ya da sosyal durumlarda meydana gelen ani ve beklenmeyen değişiklikler yüzünden alıcısına teslim edilemeyen veya ihracına ilişkin sözleşmede belirtilen tarihten sonra teslim edilen eşya,

1. d) Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülkelere gönderilen ancak, piyasa kuralları gereği gönderildiği ülkede satılamayan sebze ve meyveler,

için uygulanır.

G.Y. MADDE 447- (1) Daha önce Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen eşyaya ait olduğu anlaşılan parçaların geri gelmesi halinde gümrük vergilerinden muafiyet uygulanır.

(2) Bu hüküm, Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen makinelere, araçlara, aletlere veya diğer ürünlere ait olan ve ait olduğu uzman raporlarıyla kanıtlanan parça veya aksesuarları içeren eşyaya da uygulanır.

G.Y. MADDE 451 – (1) İhraç edildikten sonra geri gelen eşyanın gümrük vergilerinden muaf olarak serbest dolaşıma girebilmesi için ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaat varsa bunların iade edildiğini gösteren belgenin beyannameye eklenmesi gerekir.

(2) İhracat nedeniyle katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi iadesinden veya istisnasından yararlanan eşyanın katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir.

(3) İhraç edildikten sonra geri gelen eşyaya tekabül eden katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi ile ihracata ilişkin diğer hak ve menfaatlere karşılık gerekli teminatın verilmesi halinde, söz konusu hak ve menfaatlerden yararlanılıp yararlanılmadığının tespit edilmesinden önce eşyanın teslimine Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde izin verilir.

Gümrük Yönetmeliği 451. Maddeye ilave olarak Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2013/33 sayılı Genelgesi de dikkate alınmalıdır;

Kesin ihraç edildikten sonra geri gelen eşya ile ilgili olarak aşağıda belirtildiği şekilde işlem yapılması gerekmektedir.

1. İhraç kaydıyla imalatçıdan mal satın alımlarında KDV iade-mahsup işleminin imalatçı tarafından yapıldığı hususu da dikkate alındığında, bu şekilde imalatçının KDV iadesi alıp, malın tekrar yurda geri gelmesi durumunda vergi dairesine bilgi verilmemesi sebebiyle, haksız KDV iadesi alınması (veya mahsup yapılması) ihtimalinin önüne geçilmesi bakımından gümrük müdürlüklerinin, “geri gelen eşya” da sadece ihracatçının bağlı olduğu vergi dairesine değil, ihracat beyannamesi ve eki belgelerde yer alan bilgilerden tespit edilebilmesi durumunda, imalatçının (özellikle ihraç kaydıyla satışlarda) vergi dairesine de bilgi vermeleri gerekmektedir.
2. Geri gelen eşyaya uygulanacak ithalat vergileri muafiyetinin, eşyanın ihracatçısından başka biri adına, örneğin imalatçısı veya usulü dairesinde eşyayı devralan gerçek kişi veya firma adına, gelmesi durumunda, muafiyet uygulanıp uygulanmayacağı yönünde oluşabilecek tereddüdün giderilmesi bakımından, muafiyetin eşyaya ilişkin olduğu hususu da dikkate alınarak, beyan sahibinin talepte bulunması ve varsa ihracat nedeniyle faydalanılan hak ve menfaatlerin iadesi koşuluyla, eşyanın ithalat vergilerinden muaf tutulması gerekmektedir.
3. Kesin ihracı yapıldıktan sonra geri gelen kullanılmış eşyanın başta garanti kapsamında arızalanması veya istenilen nitelikte çıkmaması gibi muhtelif sebeplerle geri gelmesi durumunda, İthalat Rejimi Kararının 7 nci maddesi hükmünün tatbik edilmeyerek, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 168 inci maddesi kapsamında gümrük vergilerinden muaf olarak “geri gelen eşya” statüsünde ithalinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Genelge’nin 3. Maddesinde de yer aldığı üzere, geri gelen eşya statüsünde değerlendirilen eşya için, serbest dolaşıma giriş işlemleri sırasında, İthalat Rejim Kararı 7. Maddesine göre kullanılmış eşya ithalatına yönelik olarak kurum iznine tabi olmadan ithalinin gerçekleştirilebileceği hükme bağlanmıştır.

Buraya kadar ki açıklamaların yanı sıra ayrıca aşağıda yer alan diğer hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir;

1-Aynı gümrük beyannamesiyle ihraç edilen eşyanın tamamının geri gelmesi halinde, Kanunun öngördüğü anlamda gerçekleşmiş bir ihracattan söz edilemeyeceğinden, iade edilen eşyalara ilişkin gümrük idarelerine verilen beyannameler nedeniyle daha önce alınmayan damga vergisinin Damga Vergisi Kanununun ek 2 nci maddesi hükmü gereğince ilgili vergi dairelerince ceza ve gecikme faizi ile birlikte aranılması ancak aynı gümrük beyannamesi ile ihraç edilen eşyadan bir kısmının geri gelmesi halinde, kısmen de olsa ihracat gerçekleşmiş olduğundan ve gümrük beyannameleri maktu damga vergisine tabi olduğundan, bu şekildeki beyannamelere ait damga vergisinin aranılmaması gerekmektedir. (Gümrükler Genel Müdürlüğü 10.0.2022 tarih ve 2022/4 sayılı Genelgesi)

2-Geri gelen eşya statüsünde de olsa eşyanın serbest dolaşıma girişinde, GTİP bazında gerekli olması halinde Kültür Fonu kesintisinin yapılması gerekmektedir.  (Teklif Hakları Genel Müdürlüğü 20.01.2021 tarih ve 1055861 sayılı yazısı)

3-Geri gelen eşya statüsündeki eşyaların, Gümrük Yönetmeliği 446. Maddesinin a,b,c bentlerinde belirtilen nedenlerle geri gelmesi ve bu eşyanın 2023/1, 8. 9. 10. 11. 14. 15 ve 16 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında olması durumunda, serbest dolaşıma giriş aşamasında kapsam dışı TAREKS referans numarası, bu ürünlerin ihracat beyannamelerinin  TAREKS’e yüklenmesi ve tabi olduğu Tebliğ eki taahhütnamenin sisteme yüklenmesini müteakip doğrudan oluşur. (Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü 24.04.2013 tarih ve 28880 sayılı yazısı)

4- Geri gelen eşya statüsündeki tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin serbest dolaşıma girişinde, “kayıt belgesi” alınmasına gerek yoktur. (Gümrükler Genel Müdürlüğü 23.11.2017 tarih ve 29802149 sayılı yazısı)

5- Geri gelen eşya muafiyetinden faydalanılarak ithal edilecek eşyanın gözetim kıymeti uygulamasına tabi tutulmasına gerek bulunmamaktadır. (Gümrükler Genel Müdürlüğü 28.05.2018 tarih ve 34683247 sayılı yazısı)

Semra KARTAL

Gümrük Müşaviri

Kaynakça

Gümrük Kanunu

Gümrük Yönetmeliği

Gümrükler Genel Müdürlüğü 02.08.2013 tarih ve 2013/33 sayılı Genelge

Gümrükler Genel Müdürlüğü 10.0.2022 tarih ve 2022/4 sayılı Genelge

Teklif Hakları Genel Müdürlüğü 20.01.2021 tarih ve 1055861 sayılı yazısı

Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü 24.04.2013 tarih ve 28880 sayılı yazısı

Gümrükler Genel Müdürlüğü 23.11.2017 tarih ve 29802149 sayılı yazısı

Gümrükler Genel Müdürlüğü 28.05.2018 tarih ve 34683247 sayılı yazısı