Küreselleşme sonucu ülkeler arasında siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal alanda ilişkiler daha yaygın duruma gelmektedir. Özellikle uluslararası işletmelerde farklı kültürden insanlar bulunmakta ve işletmelerin, uluslararası pazardaki faaliyetlerinde farklı kültürel geçmişe sahip olan bireylerle iş birliği yapmak durumunda kalınmaktadır. İletişim, teknoloji ve sosyal alanda yaşanan değişimler işletmelerin çok kültürlü bir yapı haline gelmelerine neden olmuştur. Artan kültürel etkileşim, kültürel farklılıkların yönetimini öne çıkarmıştır. İşletmelerin uluslararası alandaki faaliyetleri ve çok kültürlü bir yapıya sahip olmaları, işletmeler açısından yönetimsel uygulama ve süreçlerinde birçok sorun ortaya çıkarmaktadır. Kültürel çeşitliliği fazla olan işletmeler, çalışanların yönetilmesi konusunda birtakım sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sorunları çözebilmek için kültürel farklılıkların uluslararası işletmeler üzerindeki yönetiminin nasıl yapılacağını anlamaktan ve etkili yönetim tarzlarını benimsemekten geçmektedir. Ancak kültürel farklılık birtakımı sorunları ortaya çıkarsa da etkili yönetildiğinde, rekabette avantajlar elde ederek, bu işletmelere fırsatlar da sunmaktadır.
Kültürel Farklılıkların İşletmeler Üzerindeki Etkisi
Uluslararası bir işletmede birçok farklı kültürden insanların olması, işletmenin amaçlarına ulaşmayı zorlaştırmaktadır. Bu zorlukların üstesinden gelebilmek için o işletmede ortak duygu ve fikirlerin geliştirilmesi önem taşımaktadır. Aksi takdirde yaşanılacak başarısızlıklar, yerel çapta bir işletmenin yaşadığı sıkıntıların çok daha ötesinde sorunlara neden olabilecektir. Meydana gelecek bu sorunların telafisi de aynı oranda zor olacaktır. Nitekim uluslararası işletmelerin yöneticisi; mali ve siyasi riskler ile uluslararası ortamda yapılan insan kaynakları faaliyetlerinin değiştirilmesi gerektiği gibi birçok riske karşı hazırlıklı olmalıdır.
Kültürel Farklılıkların Olumlu Etkileri
Ülkeler arasındaki sınırların gittikçe ortadan kalkması, küresel ortamda daha etkili rekabet etmek ve rekabet gücünü artırmak amaçlarının öne çıkması işletmelerde kültürel farklılıklara duyulan ihtiyacın artmasına neden olmuştur. Kültürel farklılıkların fazla olması işletmelerin çevresel fırsatları daha hızlı fark etmelerine ve tehditlere karşı daha kolay önlem alabilmektedir.
Kültürel olarak zengin örgütlerde farklılıkların sağladığı yararlar ise şunlardır:
(1) Müşterilerin ihtiyaçlarını anlayabilme konusunda avantaja sahip olurlar. Bünyesindeki kadınlar, azınlıklar, engelliler gibi çalışanlar sayesinde bu grupların düşünce tarzlarını daha iyi anlama ve onlara daha iyi hizmet verebilme yeteneğine sahiptirler.
(2) İşletmeler farklı çalışanları aynı kurum altında toplayarak, sosyal ve etik olarak sorumluluklarını da yaparlar.
(3) Ekonomi, imalattan hizmete geçiş eğiliminde olduğundan dolayı işletmeler, bu sayede insanlarla etkili ilişkiler kurabilmektedir.
(4) Küresel alanda, farklılıklar yeni uluslararası piyasalara açılmak için avantaj sağlamaktadır.
(5) Farklılıkların olması işletmelerde yenilikçi düşünceyi, yaratıcılığı ve rekabet avantajını artırmaktadır.
(6) Farklılıkların neden olduğu çatışmalar, yöneticilerin ilgisini bu alanlara çekerek, olumsuzlukları ortadan kaldırıp, örgütün bütünleşmesi ve iletişim kanallarının açılmasını da sağlayabilmektedir.
(7) Farklı grupların bulunması esnekliği, değişime çabuk tepki vermeyi ve uyum yeteneğini güçlendirmektedir.
Kültürel Farklılıkların Ortaya Çıkardığı Sorunlar
Farklılıkların etkin yönetiminin faydaları olduğu kadar riskleri de bulunmaktadır. Eğer farklılıklar etkin yönetilmezse kurum içinde bireysel çatışmalar ve anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Çok kültürlü işletmelerde bu özelliklerden kaynaklanan anlaşmazlıklar iş stresi ile birleşince çatışmaların doğmasına sebep olmaktadır. Özellikle bu çatışmaların yönetilememesi bireylerin kurumla olan bağını zayıflatarak kendisini o grubun bir parçası olarak görmeme durumu yaratarak, düşük örgütsel bağlılığa yol açacaktır.
Kültürel farklılıkları etkili yönetilmemesi sonunda yaşanacak sorunlar şu şekildedir:
(1) Ekip içinde iletişim eksikliği, kuruma güvenin azalması, örgütsel stresin artması
(2) Çalışma ortamının kalitesinde, performans ve motivasyonda düşüşlerin olması
(3) Yetenekli iş görenlerin işten ayrılması ve nitelikli işgücünün ise şirkete yönelik olumsuz tavırlar göstermesi
(4) Mobbing ve şikayetlerin artması, kurumun yasal yollarla bu tarz davalarla anılması
(5) Örgütün müşteri ve paydaşları üzerinde itibar kaybı
(6) Üretim ve hizmet kalitesindeki düşüş
Kültürel Farklılıkların Yönetimi
Uluslararası işletme yöneticileri farklı kültürlere sahip çalışanlar için benimseyip, uyum sağlayacakları ortak değerleri oluşturması gerekmektedir. Uluslararası işletmede böyle bir örgüt kültürünün oluşması, çalışanların kendilerini bir bütünün parçası sayarak, rahat ve huzurlu bir ortam içinde çalışmalarını kolaylaştıracaktır. İşletmelerin etkinliğinin temel unsurlarından biri, farklı kültürel özellikler taşıyan işgücünü, ortak değerler etrafında birleştirerek, çok kültürlülüğü bir avantaj haline getirmektir.
Yöneticiler, farklılıkları bir fırsat olarak görebilmelidir. Farklılıkların tespiti, onlara yönelik politikalar farklı düşünce ve davranışların bir arada olmasını sağlamak ve bunu örgütün bir zenginliği olarak kurum kültürüne yerleştirmek önemlidir. Farklı düşüncelerin kurum için önemli bir kazanç olduğu düşüncesinin yerleştirilmesi de yöneticiler için oldukça değerlidir. Yöneticilerin, çalışanların iş performansını artırabilmesi için yeni yönetim tarzları ve farklılık yönetimine yönelik politika ve stratejilerin geliştirilmesi için gayret göstermeleri gereklidir. Nitekim farklı kültürleri başarılı bir şekilde yönetmek için aşağıdaki hususlara gereksinim duyulmaktadır:
(1) Bilinçli stratejiler oluşturma
(2) Yeni durumlara uyum sağlayabilme
(3) Farklı kültürlere karşı olan duyarlılık
(4) Çok kültürlü takımlarla çalışabilme
(5) Dil yeteneği
(6) Uluslararası pazarlamayı anlayabilme
(7) Uluslararası farklılıkları anlayabilme
Farklılığa değer veren bir yönetici, farklı görüşlerin ifade edilmesine izin veren bir yönetim anlayışı benimsemelidir. Farklı görüşler, örgütsel sorunların çözümü için önemli bir fırsat olarak görülmelidir.
Detaylı bilgiler için aşağıdaki kitabı okuyabilirsiniz.
Mert, G. (2019). Uluslararası İşletmelerde Kültürel Farklılıkların Yönetimi, Ed. Gökhan Ak, Tarih-Toplum-Hukuk Bağlamında Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Yazıları, Akademi Titiz Yayınları, İstanbul.
