İşçi İş Seyahatinde Yaptığı Harcamalardan Elde Ettiği Bonus Milleri İşverene İade Etmek Zorunda mıdır?
Lütfi İNCİROĞLU
Uygulamada işverenler iş ilişkisi kapsamında işçileri mutat çalışma yeri dışında başka bir yere geçici olarak görevlendirebilmektedirler. Bu kapsamda yurt içi ya da yurtdışına iş seyahatleri dolayısıyla gönderilen işçilerin bir takım zorunlu giderlerinin karşılanması da gerekmektedir. Örneğin yurtiçi görevlendirmelerde yol, yemek ve konaklama giderleri yurtdışı görevlendirmelerde ise, pasaport harcı, yurtdışı çıkış harcı, vize ücreti, seyahat sağlık sigortası, uçak bileti, yemek ve otel ücretleri şehir içi toplu taşım ya da taksi ücretleri gibi giderler işin görülmesinin gerektirdiği giderler olarak değerlendirilmekte ve bu giderlerin işverence karşılanması gerekmektedir. Nitekim işverenin iş seyahatine katlanma borcu vardır[1].
İşverenin giderlere katlanma borcu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 414 ila 416 ncı maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, “İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür.
Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sözleşmesinde, bizzat işçi tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işçiye götürü biçimde günlük, haftalık veya aylık olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz.
Zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir (m.414). İşçinin yapmış olduğu giderlerden doğan alacağı, daha kısa bir süre kararlaştırılmamışsa veya yerel âdet yoksa, her defasında ücretle birlikte ödenir. İşçi, sözleşmeden doğan borçlarını yerine getirmek için düzenli olarak masraf yapıyorsa, kendisine en az ayda bir olmak üzere belirli aralıklarla uygun bir avans verilir (m.416).
Elbette ki işverenin giderlere katlanma borcu işin görülmesi ile sınırlıdır. Başka bir anlatımla, işin görülmesinin gerektirdiği harcamalar işçinin iş sözleşmesi ile üstlendiği işin ifasıyla doğrudan bağlantılı olmalıdır. Bu harcamalar yapılmadan da işin görülmesi mümkün olmamalıdır. Ancak hemen ifade etmemiz gerekirse, işçi de iş seyahati dolayıyla yapacağı harcamalarda iyiniyet kurallarına, sadakat ve özen borcuna uygun davranmalıdır.
Peki, işçi iş seyahati dolayısıyla elde ettiği bir takım menfaatleri işverene devretmekle yükümlü müdür? Örneğin havayolu şirketleri tarafından sunulan bonus miller bunların başında gelmektedir. Çünkü elde edilen bonus miller ile kişilerin sonradan ücretsiz yolculuk yaparak menfaat elde etmeleri mümkün olabilmektedir. Türk Borçlar Kanunu’nun teslim ve hesap verme başlıklı 397 nci maddesine göre, “İşçi, üstlendiği işin görülmesi sırasında üçüncü kişiden işveren için aldığı şeyleri ve özellikle paraları derhâl ona teslim etmek ve bunlar hakkında hesap vermekle yükümlüdür. İşçi, hizmetin ifasından dolayı elde ettiği şeyleri de derhâl işverene teslim etmekle yükümlüdür”. Öyleyse, işçiye iş seyahatleri dolayısıyla havayolu şirketleri tarafından sunulan bonus miller işverene devredilmeli, şayet bu mümkün değilse bir sonraki iş seyahatinde kullanmalıdır.
Bunun dışında belirli bir marka, hizmet ya da ürüne bağlılığı artırmak amacıyla, ilgili ürünü satın alan müşterilere sağlanan bir takım indirim, kupon ve eşantiyon gibi bağlılık primi adı altında elde edilen menfaatler de bulunmaktadır. Bağlılık primleri özellikle, iş seyahatlerinde belirli bir otel zincirinde konaklama, belirli restoran ve kahve zincirlerini tercih etmek suretiyle elde edilmektedir. Ancak bağlılık primlerinin yasal açıdan işverene devredilmesi gerekmekteyse de bu her zaman mümkün olmayabilir. Çünkü, bonus miller ya da bağlılık primleri gerçek kişilerin kampanyaya katılımına izin vermekte ve başkalarına devrini yasaklamaktadırlar. Böylesi bir durumda bonus miller ve bağlılık primleri bir sonraki iş seyahatinde kullanması gerekir[2].
Sonuç olarak işçi, teslim ve hesap verme borcu kapsamında işveren adına üstlendiği işin görülmesi sırasında elde ettiği menfaatleri derhal işverene teslim etmekle yükümlüdür (TBK m.397). Örneğin işçinin iş seyahatleri dolayısıyla havayolu şirketleri tarafından sunulan bonus mil ya da bağlılık primlerini (belirli bir marka, hizmet ya da ürüne bağlılığı artırmak amacıyla, ilgili ürünü satın alan müşterilere sağlanan her türlü indirim, kupon eşantiyon vb. avantajlar) işverene devretmesi gerekir.
Bu mümkün değilse, bir sonraki iş seyahatinde kullanması gerekir. Ancak işveren bonus mil, puan, indirim, kupon ve benzeri avantajların kullanımından işçi lehine feragat etmişse ya da bu hususta iş sözleşmesi ya da iç yönetmeliklerde düzenleme yapılmışsa işçinin teslim ve hesap verme yükümlülüğü ortadan kalkacaktır.
Lütfi İNCİROĞLU
[1] Geniş Bilgi İçin ÖZKARACA, Ercüment/HACIOĞLU ÇALIŞKAN, Arzu, İşverenin İş Seyahatine İlişkin Giderlere Katlanma Borcu, SİCİL, Yıl 2024, Sayı 51, s.77 vd.
[2] ÖZKARACA/HACIOĞLU ÇALIŞKAN, İşverenin İş Seyahatine İlişkin Giderlere Katlanma Borcu, s.88 vd.
