Fazla çalışma uygulaması, 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir (m.41). Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. İşyerinde yapılacak normal çalışma ile fazla çalışma süresinin toplamı günde 11 saat (ara dinlenmeleri hariç) sınırını aşamaz.
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz. Fazla çalışma, işçinin onayına bağlıdır. Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay ilk işe girişte ya da ihtiyaç halinde, yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır (Yön. m.9)[1]. Fazla çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir (İşK m.41/7; Yön. m.9/2). İşçinin fazla çalışma yapmasına engel bir durumun ortaya çıkması durumunda işçi fazla çalışma yapmaya zorlanamaz. Örneğin sağlığının fazla çalışma yapmaya elverişli olmadığı doktor raporuyla belgelendiren işçinin durumu böyledir.
Bunun dışında işçiye zorunlu durumlar dışında onayı alınmadan fazla çalışma da yaptırılamaz. Bunu gerekçe göstererek işveren bildirimsiz ve tazminatsız fesihte bulunamaz[2].
Ancak, işçi fazla çalışma yapmak için onay vermesine rağmen ve haklı bir mazereti de yoksa işyerinde uygulanmakta olan fazla çalışmaya katılmak zorundadır. Aksi halde işçinin fazla çalışmaya katılmaması iyiniyet kurallarına ve işçinin sadakat borcuna aykırılık oluşturur. Sırf işçinin işvereni zor durumda bırakmak amacıyla fazla çalışma yapmaktan kaçınması doğruluk ve bağlılığa uymayan bir davranış sayılır ve bu durum işverene iş sözleşmesini haklı nedenle fesih imkânı verir[3]. Çünkü İş Kanunu m.25/II-e’de sayılan haller sınırlı sayıda olmayıp, genel olarak işçinin sadakat borcuna aykırılık oluşturan söz ve davranışları da içerir.
Sonuç olarak, fazla çalışma yapmaya daha önce onay veren ve haklı bir mazereti olmayan işçi, fazla çalışmaya katılmaktan kaçınamaz. Bu durum iyiniyet kurallarına ve işçinin sadakat borcuna aykırılık teşkil eder ve işveren bu gerekçe ile işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.
[1] İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği RG.06.04.2004/25425.
[2] Y22HD.8.3.2014 T., E.2013/8243, K.2014/7400 Legalbank.
[3] Y7HD.26.103.2015 T., E.2014/15443, K.2015/584 Legalbank.
