Otomobil İthalatının Şartları Değişti
Tüm dünyayı etkisi altında bırakan Covid-19 pandemisinin en çok etkilediği sektörlerden biri de hiç kuşkusuz otomobil endüstrisi oldu. Fabrikalarda bir arada çalışmanın kısıtlanması, uzun süre boyunca kapanma gibi etkenler üretimin oldukça düşmesine sebep olduğu söylenebilir. Yine, elektronik cihazların beyni olarak kullanılan ve bilgi depolamaya yarayan çip üretiminin düşmesinden kaynaklanan kriz en başta otomotiv sektörünü etkilemiştir. Dünyanın en büyük çip üreticilerinin siyasi, politik, ekonomik vb etkenlerden dolayı üretimlerini azalmak zorunda kalmasıyla otomotiv endüstrisinin çip tedarik etmekte zorlandığı için üretimde aksamalara neden olduğu söylenebilir.
Otomobil üretiminin aksaması ile birlikte sıfır km araç arzı da azalmış oldu. Azalan otomobil arzına bağlı olarak sıfır km araç fiyatlarında artışlar meydana geldi. Ülkemiz açısından bakıldığında ise, tüm dünyadaki fiyat artışlarının yanı sıra, döviz kurundaki yükselmeden kaynaklanan fiyat artışları da kaçınılmaz oldu. Hem üretimin azalmasından kaynaklanan fiyat artışı hem döviz kurunun yükselmesinden kaynaklanan fiyat artışları ülkemizde talebin azalmasına etki etmediği gözlemlenmektedir. Bunun sebebine bakıldığında ise, otomobil talebinin ülkemizde yatırım etkisi olduğu söylenebilir. Yatırım amaçlı otomobil satın almak isteyen tüketiciler sebebiyle otomobil bayilerinde sıfır araç bulmakta zorlanıldığı bir dönem yaşanmış oldu.
Yurtdışında üretilen araçların ülkenize ithalini düzenleyen kurum Ticaret Bakanlığı’dır. Son bir yılda özellikle distribütörler haricindeki ithalatçılar tarafından gerçekleştirilen araç ithalatlarında Bakanlık tarafından 4 farklı Genelge ile düzenlemeler yapıldı. Bir ürünün o ülkedeki distribütörü haricindeki başka kişi ya da firmalar tarafından yasal olarak ithal edilmesine paralel ithalat denilmektedir.
2022 yılı ağustos ayında basında yer alan haberlere göre Ticaret Müfettişlerince yapılan soruşturmalar sonucunda özellikle çifte faturalandırma yoluyla otomobilleri gümrükte düşük fiyattan gösterdiği ve bu yolla vergi kaçakçılığının yapıldığının tespit edildiği ifade edilmiştir. Bu tespitlerden sonra ise, yine distribütörler dışında kalan kişilerin/firmaların araç ithalatlarına ilişkin Ticaret Bakanı tarafından imzalı 22.08.2022 tarihli 2022/12 sayılı Genelge yayımlanmıştır. Bu genelge ile daha önceki düzenlemelerin iptal edildiği ve yeni yapılacak araç ithalat işlemlerinin bu genelgede yer alan düzenlemeler doğrultusunda yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu gelişmelere ilişkin olarak son yapılan düzenleme çerçevesinde araç ithalatının nasıl yapılması gerektiğinin açıklamaya çalıştım.
22.08.2022 tarihli 2022/12 sayılı Genelge
Belirtmek gerekir ki, söz konusu Genelge ile sadece distribütörler dışındaki kişilerin araç ithalat işlemleri için düzenlemeler yapılmıştır. Distribütör firmaların araç ithalat işlemleri meri gümrük ve dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmeye devam edilecektir. Distribütörler haricindeki ithalatçılar tarafından gerçekleştirilecek araç ithalatlarında ise gümrük ve dış ticaret mevzuatının yanı sıra söz konusu genelgede yer alan hükümlerin de sağlanması gerekmektedir.
Öncelikle, gümrük mevzuatımıza göre kullanılmış eşyaların ithalatı Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Kullanılmış eşya ithal etmek isteyen kişiler ithalat işlemlerinden önce eşyaların özelliklerini belirten bilgiler ile birlikte Bakanlıktan kullanılmış eşya ithalat izni alması gerekmektedir. Bakanlık tarafından kullanılmış araç ithalatlarına izin verilmemekle birlikte model yılının da içinde bulunan yıldan önce olmaması gerekir. Şöyle ki sıfır km 2021 model bir aracın 2022 yılı içerisinde getirilmesi mümkün değildir.
Söz konusu genelgeye göre; gümrük idaresi tarafından ithale konu aracın distribütör sıfatıyla ithal edilip edilmediği, ithalatçıdan temin edilen sözleşmeler ile tespit edilecektir. Sonrasında ise ithale konu araç ile aynı veya yakın bir tarihte aynı veya benzer eşya niteliğini haiz araç kıymetleri araştırılacak ve elde olunacak bilgiler çerçevesinde beyan edilen gümrük kıymetinin gerçekliği veya doğruluğu konusunda makul şüphe oluşması halinde; kıymet araştırmasına gidilerek yükümlülerden ilave bilgi ve belgeler istenilecektir.
Yine ithale konu aracın çıkış/ihracat ülkesi ile ticaret yapılan ülkenin aynı olması gerekir. İstenilen belgeler arasında, ihraç ülkesi gümrük idaresi tarafından düzenlenen ihracat beyannamesinin onaylı örneğinin gümrük beyannamesine eklenmesi gerekmektedir. Şöyle ki Almanya’dan alınan araç ülkemiz için ithalat, Almanya için de ihracat olduğundan Almanya gümrük idarelerine beyan edilen ihracat beyannamesinin temin edilmesi gerekir. Bununla birlikte, aracın satışında üretici firma tarafından yetki belgesi almış yurtdışı bayii tarafından düzenlenen satış faturasının onaylı örneğinin ithalat sırasında gümrük idarelerine ibraz edilmelidir. Daha önceki düzenlemelerde araca ilişkin üretici faturası istenmekteydi. Üretici faturasının temin edilmesinde yaşanan zorluklardan ötürü üreticinin kendisinin değil, üretici tarafından yetki verişmiş bayi faturasının onaylı örneği yeterli görülmüştür.
Yapılan düzenlemelerden biri de ithale konu aracın Türkiye’de distribütörünün bulunması halinde mutlak suretle ilgili markanın Türkiye distribütöründen aracın şasi numarası esas alınarak kıymeti ile taşıdığı donanım ve aksesuarları konusunda bilgi istenilecektir. İthale konu aracın gümrük kıymetinin tespitinde distribütörden temin edilen kıymet bilgisi, gümrük kıymeti ile ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde veri olarak dikkate alınacaktır. Genelgede yer alan söz konusu maddede belirtilmek istenilen kimsenin yurtdışından aracı distribütörden daha uygun fiyata alması mümkün olmadığıdır. Daha uygun olarak faturalandırılsa bile, distribütörden alınan kıymet bilgisinin veri olarak dikkate alınacağı ve bu doğrultuda işlem yapılacağı anlaşılmaktadır.
Araçların ithalat işlemlerindeki vergi unsurları ise şu şekildedir. 8704 tarife pozisyonunda yer alan eşya taşımaya mahsus motorlu taşıt cinsi otomobillerin ithalat işlemlerinde, gümrük birliğine dahil ülkelerden ya da serbest ticaret anlaşması bulunan ülkelerden ithal edilmesi durumunda; %18 oranında kdv, araçların motor silindir hacimlerine göre ise %4 ila %75 arasında değişen oranlarda ötv uygulanmaktadır. Söz konusu eşyanın ithalat rejim kararına göre diğer ülkeler diye belirtilen ülkelerden ithal edilmesi durumunda (örneğin ABD) bu vergilerin yanı sıra %22 oranında gümrük vergisi bulunmaktadır.
Bu bağlamda; araçlarda gümrük vergilerinin yüksekliği (ithalatta ve ihracatta alınan tüm vergiler) ve birtakım usulsüz ithalat işlemleri Bakanlığı bu şekilde bir düzenlemeye yapmak durumunda bırakmıştır. Distribütörler dışında kalan kişilerin/firmaların araç ithalat işlemlerinde mutlak suretle son yapılan düzenleme çerçevesinde bilgi ve belgeleri temin etmesi gerekmektedir.
İlker ÇOLAKVERMİŞ
