Satınalma ve tedarik birimleri diğer birimler gibi dijital dönüşümün karşı konulamaz çekiminin etkisine girmiş durumdalar. 2019 yılında PwC tarafından yapılan “Dijital Satınalma Anketi”nde bize bu gerçeği yansıtıyor. Ankete göre; büyüklüğü, faaliyet sektörü ve dijital olgunluk seviyesi ne olursa olsun süreçlerin dijitalleştirilmesi, organizasyonların sadeleştirilmesinden sonra, satınalma ve tedarik birimlerinin ikinci önceliği konumunda yer alıyor. Mannheim Universitesi tarafından tarafından yapılan 2019 CPO anket sonuçlarına göre, satınalma birim yöneticilerinin %83.9’u dijital dönüşümü satınalma performansının iyileştirilmesi için çok önemli görüyor. Ankete katılan yöneticilere göre, dijital dönüşüm ile süreçlerin otomasyonu, veri kalitesinin iyileştirilmesi, maliyet tasarruflarının sağlanması, uyumluluk hedeflerine ulaşılması, kontrolsüz harcamaların önüne geçilmesi, risklerin azaltılması ve tedarikçi inovasyonlarının arttırılması ana hedefler olarak karşımıza çıkıyor.

Bu hedeflere ulaşılabilmesi için satınalma ve tedarik birimlerinin kullandıkları dijital dönüşüm araçlarını ve uygulama şekillerini şu şekilde sıralayabiliriz :

• Yapay Zeka (Artificial Intelligence – AI) : Satınalma ve tedarik yönetiminde özellikle karar destek sistemi olarak karşımıza çıkıyor. Dijitalleşme ile kalitesi yani doğruluğu, güncelliği ve kapsamı artan verilerin analiz edilmesi ile geleceğe dönük tahminler ve strateji önerileri yapay zekanın en güçlü yanını oluşturuyor. Şirket içi verileri, buluttan aldığı veriler ile yorumlayan yapay zekalar satınalma ve tedarik yöneticilerine daha doğru bir yol haritası çıkarıyor. Yüksek teknoloji ve yazılım sektöründe en çok kullanılan yapay zeka uygulamaları; yeni dönem ERP ve/veya bağımsız yazılımlar ile kararlarımızı daha fazla yön verecek.
• Tahmine Dayalı Analitik (Predictive Analytics) : Mevcut verilerin analitiği ile geçmişte ve şu anda ne olduğunun güncel olarak bilinmesinin ötesinde, bir sonraki dönemde neler olacağının tahmin edilemesine yönelik olarak daha çok yazılım sektöründe kullanılan tahmine dayalı analitik, satınalma birimleri tarafından özellikle gelecek dönem fiyat tahminlerinin yapılmasında ve risk senaryolarının ortaya çıkartılmasında kullanılıyor.
• Normatif Analitik (Prescriptive Analytics) : Tahmine dayalı analitiğin bir sonraki adımı olarak görülen normatif analitik ile ne olacak sorusundan öteye geçerek; tahmin edilen durum gerçekleştiğinde hangi aksiyonların hayata geçmesi gerektiği belirlenmektedir. Karmaşık karar değişkenleri ve kısıtlamalar ile optimal çözümler üzerine odaklanan ve daha çok telekomünikasyon sektöründe kullanılan normatif analitik, satınalma birimleri tarafından risk tabanlı olarak gelecek dönem satınalma stratejilerinin ve aksiyon planlarının oluşturulmasında kullanılıyor.
• Makine Öğrenimi (Machine Learning) : Yapay zekanın, doğru veri kümelerinin kullanılması ile tahmine dayalı modellerin doğruluğunun arttırılmasında kullanılan bir biçimidir. Gözetimli, gözetimsiz, pekiştirmeli ve derin öğrenme olarak dört grupta toplanabilecek makine öğrenimi; doğru algoritmaların , doğru verilerin ve doğru modellerin kullanılması ile istenen başarıya ulaşır. Yinelemeli öğrenme mantığı ile hareket eden makine öğrenimi, satınalma birimleri tarafından daha doğru tedarikçi değerlendirmeleri, daha akıllı sözleşmelerin yapılması, müzakere gücünün arttırılması ve en iyi satınalma uygulamalarının diğer grup içi satınalma birimlerine aktarılması için kullanılıyor.
• Sohbet Robotu (Chatbot) : Karşı taraf ile eş zamanlı olarak interaktif iletişim sağlanarak rutin süreçlerin otomotik yürütülmesine dayanan bir yapay zeka biçimidir. Sohbet robotları günümüzde mesajlaşma veya telefon görüşmeleri şeklinde kullanılıyor. 2020 yılına kadar müşteri ilişkilerinin yaklaşık %85’i sağlayacak olan sohbet robotları, satınalma birimleri tarafından, tedarikçi toplantı programlarının yapılması, standart verilerin toplanması gibi rutin faaliyetlerde kullanıyor. Günümüzde tedarikçiler ile belli bir algoritma ile pazarlık yapan e-ihale çözümlerinin gelecekte tedarikçiler ile mesajlaşarak veya konuşarak pazarlık yapabileceği olmayacak bir şey değildir.
• Robotik Süreç Otomasyonu (Robotic Process Automation – RPA) : Yapay zeka, makine öğrenmesi, iş akışı otomasyonu ve ekran kazıma (screen scraping) yaklaşımları ile tekrarlanabilen ve kesinlik bekleyen manuel süreçlerin otomize hale getirilmesini amaçlamaktadır. İnsan müdahelesini ortadan kaldıramaya yönelik robotik süreç otomasyonu, satınalma birimleri tarafından gelen e-mailleri otomatik olarak talebe çevirerek sisteme girilmesi, sipariş işlemelerinin, fatura girişlerinin otomize edilmesi, e-maillerin daha doğru yazılması, toplantı programlarının işlemesi gibi rutin işlemlerin otomize edilmesinde kullanılıyor.
• Dijital İkiz (Digital Twin) : Akıllı sensörler ve/veya IoT ile fiziksel durumun sanal ortamda birebir oluşturulmasını ve izlenmesini sağlamaya yöneliktir. Geçmiş ve mevcut verilerin yanında gelecek verilerin de kullanıldığı dijital ikiz uygulamaları sağlık, yaşam bilimleri, havacılık, savunma, otomotiv, taşımacılık, üretim, enerji ve kamu hizmetlerinde daha fazla kullanılıyor. Risklerin öngörülebilirliğini de arttıran dijital ikiz, satınalma birimleri tarafından, tedarik risklerinin ölçümlenmesi, satınalma taleplerinin ve/veya siparişlerinin otomatikleştirilmesi, satınalmadan ödemeye (P2P) gibi çözümlerde kullanılıyor.
• Akıllı Sözleşmeler (Smart Contracts) : Bir sözleşmede belirtilen gereklilikleri programlayarak, hiçbir müdahaleye gerek kalmadan sözleşmelerin kendi kendine (otonom) gerçekleşmesini sağlamayı amaçlar. Programlanabilir protokoller olarak isimlendirebileceğimiz akıllı sözleşmeler, blok zinciri teknolojisinin gücüyle birlikte satınalma birimleri tarafından, tedarikçi ve/veya alım sözleşmelerinin daha doğru ve daha hızlı olması, sözleşme şartlarının otomatik olarak ilgili birimlere aktarılması ve otokontrol noktalarının tanımlanması, sözleşme cezalarının otomatik uygulanması, onay süreçlerin hızlandırılmasında kullanılıyor.
• Blok Zinciri (Blokchain) : Satınalma ve tedarik süreçlerinin her bir adımını dijitalleştiren ve bunları bir dijital blok olarak görüp, bu bloklardan oluşan zinciri şifrelenmiş algoritmalar ile birçok kişiyle dağıtık olarak paylaşarak çoklu otokontrol sağlayan sistemdir. Hız, güvenilirlik ve kolay izlenebilirlik avantajları ile ön plana çıkan blok zincirleri, yeni gelişen bir dijital dönüşüm aracı olarak, satınalma birimleri tarafından akıllı sözleşmelerin yapılması, gelişmiş satınalma sipariş yönetimi, tedarik zincirinin izlenebilirliği, gerçek zamanları anlaşmaların hayata geçirilmesi amaçlarıyla kullanılıyor.
• 3D Yazıcılar – Katmanlı Üretim (3D Printing – Additive Manufacturing) : Üç boyutlu (3D) yazıcılar ile malzemelerin üst üste eklenmesiyle katmanlar oluşturularak, kalıp kullanmadan karmaşık parçaların üretilmesini sağlayan bir teknolojidir. Geleneksel üretimde kullanılan kalıp ve makine maliyetleri ile tasarım aşamaları için harcanan giderler ortadan kaldırmayı amaçlayan teknoloji, satınalma birimleri tarafından tam da bu amaç doğrultusunda kullanılıyor. Meslektaşlarımızın, bu teknoloji ile prototip olarak üretilebilen parçaların, seri üretim şartlarındaki üretilebilirliğinin de gözden geçirmesi doğru olacaktır.

Yakın dönemdeki bu gelişmeler bize gösteriyor ki; geleceğin satınalma ve tedarik profesyonelleri, rekabetçiliklerini sürdürebilmek için dijital dönüşüm araçlarını çok daha iyi bilmek ve çok daha etkin kullanmak zorundalar. Bu araçları mümkün olduğu kadar süreçlerimizde kullanmaya başlamalı ve dijital dönüşüm stratejilerimizi belirleyerek yol haritamızı çıkartmalıyız. Ve hangi süreçlerinde hangi araçların kullandığımız tabanında oluşan, dijital dönüşüm performansınızı ölçümlemeyi de unutmayalım.

Tüm meslektaşlarımıza dijital dönüşüm yolculuğunda başarılar dileriz.