Tamir Amaçlı İhracat

Ferit İNAL

Küresel ticarette ülkeler hedef pazarlarına daha iyi ürün üretebilmek adına üretim tesislerine makine, alet ve cihazlar almaktadır. Ya da bu makine, alet ve cihazları satmaktadır. Zamanla bu cihazlar arızalandığında tamir edilmesi gerekmektedir. Garanti kapsamında tamir veya ülke içinde tamir imkanının olmaması sebebiyle tamir amaçlı ihracat yapılabilmektedir. Bu işlemler için bir dizi kurallar oluşturulmuştur.

Tamir amaçlı ihracatı üç başlık altında inceleyeceğiz.

a- Hariçte işleme rejimi kapsamında

b- Standart değişim sistemi kapsamında hariçte işleme rejimi

c- Önceden ithalat ile standart değişim sistemi kapsamında hariçte işleme rejimi

Hariçte İşleme Kapsamında Tamir

Hariçte İşleme Rejimi, serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine (eşyanın üretilmesi, montajı, işlenmesi, yenilenmesi, tamir edilmesi ile benzeri işlemleri) tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Tamir amaçlı hariçte işleme izninin verilebilmesi için, eşyanın tamir edilebilir durumda olduğunun gümrük idarelerince tespiti gerekir. Gümrük idaresince, eşyanın tamir edilebilir olduğunun tespit edilememesi halinde, söz konusu eşyanın bakım ve onarımı ile sorumlu yetkili servisinden alınacak teknik rapor veya sanayi odası veya ticaret ve sanayi odasından alınacak belgenin gümrük idaresine ibraz edilmesi gerekir.

Ekspertiz raporu için Gümrük Müşavirliği firması tarafından Sanayi Odasına tek pencere sisteminden (1058 kodlu TPS-TOBB-Ekspertiz Raporu) başvuru yapılması gerekmektedir. Online başvuruya dilekçe, ihracat faturası, ekspertiz ücretinin yatırıldığına dair banka dekontu eklenecektir.

Başvurunun firma deposundayken yapılması önem arz etmektedir. Eşyanın liman benzeri gümrüklü alanlara girdikten sonra rapor alınmak istendiğinde ilgili alanlara giriş prosedürleri zaman kaybına yol açarken ek maliyetlere neden olacaktır.

Sanayi odasınca atanan eksper eşyanın fiziki muayenesini gerçekleştirecektir. Ekspertiz raporu alım süreci 1-2 iş günü sürmektedir. Bu süre odanın yoğunluğuna göre 1 haftaya kadar uzayabilir. Bu itibarla taşıma organizasyonu planlanırken ekspertiz raporu için ihtiyaç duyulacak süre göz önünde bulundurulmalıdır.

Türkiye Gümrük Bölgesi dışında tamir ettirilmek istenen eşyaya ilişkin hariçte işleme izni, ilgili gümrük idaresi tarafından verilir. Gümrük idaresi tarafından onaylanan beyanname hariçte işleme izni hükmündedir. Ayrıca izin belgesi düzenlenmez dense de pratikte beyannameyi tescil edebilmek için öncelikle TPS-GTB-1006-Hariçte İşleme İzni (Ticari Tamir Amaçlı) ile başvuru yapılması gerekmektedir.

Hariçte işleme rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici ihracı yapılan eşyanın işlendikten sonra ithal edilecek eşyanın bünyesinde kullanılıp kullanılmadığının tespiti yani ayniyet tespitinin yapılabilmesi ile mümkündür. Ayniyet tespitinin yapılabilmesi içinde alınacak olan Hariçte İşleme İzni TPS belgesine ve gümrük beyannamesinin 44 no.lu kutusuna 2013-15 sayılı genelge kapsamında aşağıda belirtilen kodlardan en az bir tanesi yazılmalıdır.

(Kod-1) Numune alınması,

(Kod-2) Fotoğrafının eklenmesi ya da ayrıntılı teknik tanımının yapılması

(Kod-3) Ekspertiz raporunun ibrazı

(Kod-4) Laboratuvar analizi

Standart Değişim Sistemi Kapsamında Hariçte İşleme Rejimi

Üretim yapan firmalarda makinelerin bozulması ve tamir edilmesi gereken durumlarda tamir olacak ürünü yurtdışına gönderip tamir olup dönmesini beklemek zaman ve üretim kaybına neden olurken ek maliyetler yüklenmelerine neden olabilir. Bu gibi durumlarda standart değişim sistemi uygulanabilir.

Standart Değişim Sistemi, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında tamir edilmek istenen eşyanın yerine, tamir işlemi tamamlanarak gümrük bölgesine geri getirilinceye kadar geçen süre içerisinde kullanılmak üzere, serbest dolaşımda olmayan eşyanın geçici olarak ithal edilerek kullanılmasına denmektedir.

Bu sistem uygulanacak ise geçici ihracat eşyası ile ikame eşyanın gümrük işlemleri aynı gümrük müdürlüğü tarafından yapılması gerekmektedir.

Standart değişim sistemi kapsamında tamirata konu geçici ihraç eşyası yerine geçici ithali yapılan ikame ürünün, geçici ithalat rejimi altında kalabileceği süre 6 aydır.

İkame ürünlerin, tamirata konu olan geçici ihracat eşyası ile aynı tarife pozisyonuna girmesi, aynı ticari nitelikte ve aynı teknik özelliklere sahip olması gerekir.

Geçici ihracat eşyasının ihracattan önce kullanılmış olması halinde, ikame ürünlerin de yeni olmamaları ve kullanılmış olmaları gerekir. Ancak, ikame ürünün satış sözleşmesindeki garanti hükümleri uyarınca veya kanuni bir yükümlülük ya da bir imalat hatası nedeniyle bedelsiz olarak verilmesi halinde, kullanılmış eşya yerine yeni eşya getirilebilir.

Önceden İthalat İle Standart Değişim Sistemi Kapsamında Hariçte İşleme Rejimi

Serbest dolaşımdaki bir eşyanın tamiri söz konusu olduğunda ikame eşyanın ithalat vergileri tutarını karşılayan bir teminat verilmesi halinde, ikame ürünlerin geçici ihracat eşyasının ihracından önce ithal edilmelerine izin verilir.

İkame ürünlerin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescili tarihinden itibaren 2 aylık süre içinde geçici ihracat eşyasının ihraç edilmesi gerekir. Geçici ihraç eşyasının serbest bölgeye alınması veya antrepoya konulması halinde 2 aylık süre şartı yerine getirilmiş sayılacaktır.

Fatura Düzenlenmesi

Hariçte işlem rejimi kapsamında yurt dışına geçici olarak gönderilen eşyanın kesin satışı veya mülkiyet devri söz konusu olmadığından, hariçte işleme rejimi kapsamında geçici ihraç edilen eşyanın çıkış gümrük işlemlerinde, geçici çıkışı yapılan eşyanın; cinsini, miktarını, gümrük işlemlerine esas olacak kıymetini ve ayniyatına ilişkin bilgileri ihtiva eden bedelsiz faturanın düzenlenmesi mümkündür. (2014-14 sayılı genelge)

Düzenlenecek olan faturada ürünlerin tamir için gittiğinin belirtilmesinde fayda vardır.

A.TR Dolaşım Belgesi Düzenlenmesi

Tamir amacı ile geçici olarak AB ülkelerine gönderilecek eşyalar için A.TR Dolaşım belgesi düzenlenmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Nitekim Gümrükler Genel Müdürlüğü 75540667 sayılı tasarruflu yazısında ‘eşyanın AB’ye geçici ihracatı kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesinin önünde bir sakınca bulunmadığının değerlendirildiği ve ülkemizden AB’ye bu kapsamda gerçekleştirilecek ihracatlarda A.TR Dolaşım Belgesinin düzenlenmesinin uygun bulunduğunu’’ ifade etmektedir

İzin Süresi ve Ek süreler

Hariçte işleme izninin süresi azami 12 aydır. Gerekçeli talep üzerine hariçte işleme iznine ek süre verilebilir. Süre sonu ise izin süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür.

Mücbir sebep ile fevkalade hallerin izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep ve fevkalade hal süresi dikkate alınarak ek süre belirlenir.

Mücbir sebep ile fevkalade haller aşağıdaki gibidir;

a) Deprem, sel, don, fırtına, kasırga vb. tabii afetler ve yangın (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.),

b) İthalatçı ülkede veya serbest bölgede devletçe konulan yasaklar, harp ve abluka hali (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.),

c) İzin sahibi firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince kısıtlanması, durdurulması veya firmaya el konulması (İlgili kamu kurumundan alınacak yazı ile tevsik edilir.),

ç) İzin sahibi firmanın iflası ya da konkordato ilan etmiş olması (Mahkeme kararı ile tevsik edilir.),

d) Grev ve lokavt (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.)

İzinde öngörülen ihracat ve ithalat işlemlerinin izin süresi ve ek süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir.

Hariçte işleme iznine verilen süre ve ek sürelerin belirlenmesinde, Gümrük Kanunu’nun 168. maddesinde belirtilen 3 yıllık süre dikkate alınır.

Geçici ihracı yapılan eşyanın ekonomik gereklilik nedeniyle üç yıllık sürenin üzerinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kalmasının talep edilmesi halinde, ekonomik nedenlerin belgelendirilmesi ve verilen süre içerisinde başvurulması durumunda, ilgili gümrük idaresince yeteri kadar ek süre verilir.

Tamir için gümrük idaresinin verdiği süreler ve verilen ek süreleri geçirip cezai yaptırımlarla karşılaşmamak adına firmaların hem depo hem de dış ticarete departmanları aracılığı ile kullanılan kurumsal yönetim çözümleri sistemleri (SAP, ERP vb.) programlar aracılığı ile takip edilmesi gerekmektedir.

Tamir Edilen Eşyanın Geri Gelişi

Tamir amacıyla geçici ihraç edilen eşya, tamiratın garanti nedeniyle sözleşmeye bağlı olarak veya kanuni bir yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığının kanıtlanması halinde, serbest dolaşıma ithalat vergilerinden tam muaf olarak girer. Ancak, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma ilk girişi sırasında kusurlu olduğunun dikkate alınarak işlem yapılmış olması halinde, bu hüküm uygulanmaz.

Eşyanın tamir amacıyla geçici ihraç edildiği ve tamiratın bedel karşılığında yapıldığı hallerde, ithalat vergileri, gümrük kıymeti olarak tamir masraflarına eşit bir tutar dikkate alınarak, işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarihte, bu ürünlere uygulanacak vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına istinaden belirlenir. Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinde ödenen navlun, sigorta ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışında tamir sırasında ödenen diğer masraflar da dikkate alınır. Ancak, izin hak sahibinin tamir masrafları dışında başka bir ödeme yapmamış olması ve bu ödemenin izin hak sahibi ile faaliyeti yapan kişi arasındaki ilişkiden etkilenmemesi gerekir.

Vergilendirme yapılırken navlun ve sigorta maliyetleri de dikkate alınacağından bu kavramı biraz daha incelemekte fayda var. İlk bakışta sadece navlun ve sigorta tutarları anlaşılsa da bu kavramın içinde aşağıdaki gider ve maliyetlerde dahildir.

1. Satın alma komisyonu dışındaki komisyon ve tellaliye tutarı
2. Geçici ihracat eşyasına dahil olmayan konteynerlerin giderleri
3. İş gücü ve malzeme dahil olmak üzere ambalajlama giderleri
4. Eşya nakliyesi sırasında ortaya çıkan işlemlerden doğan masraflar
5. Eşyanın yüklenmesi, nakliyesi ve sigortalanmasından doğan giderler

Örneğin;

X firması daha önce Almanya’dan 2.000.000 TL ‘ye aldığı makine bozulduğu için tamir için tekrar Almanya’ya gönderecektir. Garanti süresi bittiği için tamirat bedelli yapılacaktır. Tamir masrafı 250.000 TL navlun 50.000 TL sigorta 5000 TL ve ambalajlama gideri 15000 TL ‘dir.

Tamir dönüşü düzenlenecek olan beyannamede gümrük kıymeti 320000 TL olacaktır. 6121 rejim kodlu beyanname tescil edilirken beyannamenin 22 no.lu kutusuna toplam mal bedelinin (işçilik bedeli dahil) 2.320.000 TL beyannamenin 42 ve 46 no.lu kutusuna ise vergiye tabi olan yaratılan katma değer olan 320.000 TL girilir.

Söz konusu ürün için vergilendirme eşyanın GTİP’inde uygulanan vergi oranları 320.000 TL tutar üzerinden yapılması gerekmektedir. Ayrıca tercihli rejimi kanıtlayıcı bir belge olması (A.TR, EUR-1, Menşe Beyanı vb.) durumunda bu belgede kullanılabilir.

Tamir için gönderilen eşyanın tamiri bazen mümkün olmamaktadır. Bunun yerine tamir için gönderilen eşya ile aynı teknik özelliklere sahip yeni bir eşyanın gönderilmesi durumunda, bahse konu eşya için garanti kapsamında olsun ya da olmasın serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri uygulanır. Yani gelecek olan eşya için var ise ticaret politikası uygulanır. İthali için öngörülmüş işlemler tamamlanması ve vergilerin ödenmesi gerekecektir. Ancak, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş bulunan eşyanın teslimi esnasında veya kullanımı sonrasında ortaya çıkan kusurların giderilmesi ya da ithaline esas teşkil eden sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi amacıyla eşyanın bedelsiz olarak yabancı ülkedeki satıcısına geri gönderilmesi durumunda, satıcı tarafından, eşyanın kusurlarının giderilememesi ya da tamir edilmesinin ekonomik olmaması nedeniyle eşyanın yabancı ülkedeki satıcısında kalması durumunda ithalinde ödenen gümrük vergileri geri verilir veya kaldırılır.

Ticaret Politikası Önlemlerinin Uygulanması

Serbest dolaşıma giriş rejiminde uygulanan ticaret politikası önlemleri standart değişim sistemi de dahil olmak üzere tamir gören eşyaya, hariçte işlemeyi müteakip serbest dolaşıma girişi veya yeniden ithali halinde uygulanmaz.

Süresi İçerisinde Getirilmemesi ve Cezai Yaptırımlar

Tamir için alınan izinde verilen süre içerisinde getirilmesi esastır. Süresi içerisinde getirilmeyecek ise ek süre başvuru yapılır. Verilen süre ve ek sürelerin belirlenmesinde 3 yıllık süre dikkate alınır. Geçici ihracı yapılan eşyanın ekonomik gereklilik nedeniyle üç yıllık sürenin üzerinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kalmasının talep edilmesi halinde, ekonomik nedenlerin belgelendirilmesi ve verilen süre içerisinde başvurulması durumunda, ilgili gümrük idaresince yeteri kadar ek süre verilir.

Geçici ihracat eşyasının gümrük idaresince verilen süre ile varsa verilen ek sürelerin veya gümrük idaresince verilen böyle bir süre yoksa üç yıllık süre ile varsa verilen ek sürelerin bitiminden önce, geçici ihracatın kesin ihracata dönüştürülmek istenmesi halinde, kesin ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin düzenlenir. 2100 rejim kodu ile açılan geçici ihracat beyannamesinin yeni açılacak olan 1021 rejim kodlu beyanname ile ilgili rejim sonlandırılır.

3 yıllık süre aşılmaksızın, ek süreler dahil verilen sürelerin aşılarak geri getirilmesi halinde, Kanunun 241. maddesinin üçüncü fıkrasının (ı) bendi uyarınca 2025 yılı için (1191 TL) iki katı usulsüzlük cezası tatbiki ile gümrük vergileri tahsil edilmeden serbest dolaşıma sokulur.

3 yıllık süreyi veya üç yıllık sürenin üzerinde gümrük idaresince uzatılan süre varsa bu süreyi aşarak geri getirilmesi halinde, Kanunun 241. maddesinin üçüncü fıkrasının (ı) bendi uyarınca 2025 yılı için (1191 TL) iki katı usulsüzlük cezası tatbiki ile gümrük vergileri tahsil edilerek serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri uygulanır.

Sonuç

Tamire gönderilecek eşya için hangi yönetmenin en uygun olacağı önceden tespit edilmelidir.

Üretim yapan firmalarda makinelerin bozulması ve tamir edilmesi gereken durumlarda tamir olacak ürünü yurtdışına gönderip tamir olup dönmesini beklemek zaman ve üretim kaybına neden olurken ek maliyetler yüklenmelerine neden olabilir. Bu gibi durumlarda standart değişim sistemi uygulanabilir.

Ekspertiz raporu için yapılacak başvurunun firma deposundayken yapılması önem arz etmektedir. Eşyanın liman benzeri gümrüklü alanlara girdikten sonra rapor alınmak istendiğinde ilgili alanlara giriş prosedürleri zaman kaybına yol açarken ek maliyetlere neden olacaktır.

Tamir için gönderilen eşyanın tamiri bazen mümkün olmamaktadır. Bunun yerine tamir için gönderilen eşya ile aynı teknik özelliklere sahip yeni bir eşyanın gönderilmesi durumunda, bahse konu eşya için garanti kapsamında olsun ya da olmasın serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri uygulanacaktır. Yani gelecek olan eşya için var ise ticaret politikası uygulanır. İthali için öngörülmüş işlemler tamamlanması ve vergilerin ödenmesi gerekeceği unutulmamalıdır.

Gümrük idaresince verilen sürelere dikkat edilmelidir. 3 yıllık süreyi aşarak geri getirilmesi halinde uygulanacak usulsüzlük cezası yanında gümrük vergileri tahsil edileceği gibi serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri uygulanacaktır.

Ferit İNAL

Kaynakça

Gümrük Kanunu

Gümrük Yönetmeliği

Hariçte İşleme Rejimi Kararı – 2007/11864

Hariçte İşleme Rejimi Tebliği (İhracat: 2007/5)

Gümrük Genel Tebliği (Hariçte İşleme-Geçici İhracat) (Seri No: 1)

Genelge (2013/15) Hariçte işleme rejimine konu eşyanın ayniyet tespiti

Genelge 2014/14 (Hariçte İşleme Rejiminde Fatura Kullanımı)

Hariçte İşleme Rejimi Vergilendirme 26.03.2021 /62720018 tarih ve sayılı tasarruflu yazı

Tamir Amaçlı Geçici İhracatta A.TR Dolaşım Belgesi 14.06.2022 / 75540667 tarih ve

sayılı tasarruflu yazı