Tedarik zincirleri, ağlar ve karmaşık uyarlanabilir sistemler olarak kavramsallaştırılmadan önce, ilk olarak ikili ilişkiler seti olarak incelenmiştir. Buna paralel olarak ekosistemler, platformlara katılan firmalar arasındaki ilişkileri düzenleyen yönetişim yapıları olarak konumlandırılmadan önce ilk olarak biyolojik bir metafor olarak sunulmuştur. Son zamanlarda ekosistem çalışmaları, ekosistemleri tedarik zincirleri de dahil olmak üzere diğer yönetim biçimlerinden net bir şekilde ayırmayı amaçlayan yeni bir aşamaya girmiştir.
Dijital teknolojilere dayalı daha akıllı ürünleri geliştirmeye ilişkin birçok zorluk, yetersiz işbirliğine ve bu da daha fazla soruna yol açmaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre işletmelerin %89 oranında büyük bir çoğunluğu yetersiz işbirliğinden kaynaklanan sorunlar yaşadıklarını bildirmişlerdir (Boucher, 2018). Daha akıllı ürünler geliştirmek, mekanik, elektrik ve elektronik yazılıma ihtiyaç duyan birden çok mühendislik disiplini gerektirir. Bağlantı eklediğinizde, ekosistemi genişleterek ürünleri başarılı bir şekilde geliştirmek için gereken kişi sayısını artırırsınız. İşbirliğini iyileştirerek gerçekten yenilik yapmak ve pazara daha çok rekabetçi ürünler sürmek için tüm sistemin uzmanlığından faydalanılmalıdır. Araştırma sonuçları, bu zorlukları aşamamanın daha yüksek maliyet, pazara geç girme, müşteri beklentilerinin karşılanamaması, gelir fırsatlarının kaybedilmesi ve düşük kalite gibi birçok açıdan etkisi olacağını göstermektedir (Ecevit Satı, 2023).
Bilgi alışverişini, görünürlüğü ve gelişmiş karar verme yeteneklerini mümkün kılmak için dijital ortamlar veya ekosistemler aracılığıyla optimum koordinasyon ve performans artırılabilir. Amerikan Üretim ve Envanter Kontrol Derneği’ne (APICS) göre, dijital bir ekosistem, yöneticilerin “dünya çapında milyarlarca benzersiz ürün, müşteri ve işlemden elde edilen verileri anında ve talep üzerine güvenli bir şekilde bağlamasına, pratik olarak yönetmesine ve verimli bir şekilde analiz etmesine” olanak tanır. Bir tedarik zincirinde dijital ekosistem, verilerin toplanabildiği bir platformdur. Farklı tedarik zinciri aktörlerinden (tedarikçiler, lojistik sağlayıcılar, üreticiler, intermodal terminaller, taşıyıcılar, vb.), yeniden düzenlenir ve tekrar dağıtılır. Özellikle dijital ekosisteme sahip bir tedarik zincirinde elde edilebilecek artan görünürlük, riske dayalı karar vermede tepki süresini kısaltabilir. Bir tedarik zinciri içinde bilgi paylaşımı, örneğin kırbaç etkisini ve envanter maliyetlerini en aza indirerek performansı artırır. Benzer şekilde, bu sistemler kurumsal performansı, ürün kullanılabilirliğini ve esnekliğini geliştirebilir.
Dijital tedarik zinciri, karar alma sürecini yönlendirmek, performansı optimize etmek ve değişen koşullara hızla yanıt vermek için dijital teknolojilerden ve veri analitiğinden yararlanan bir tedarik zinciridir. Müşteri davranışları ve beklentileri önemli ölçüde değişiyor ve önde gelen sanayi şirketlerinin yerleşik tedarik zinciri ve operasyon kurulumlarını zorluyor. Tedarik zincirleri giderek daha büyük aksaklıklarla karşı karşıya kalıyor ve listenin başında COVID-19’un etkisi yer alıyor. Bu gelişen pazarda başarılı olmak için şirketlerin doğrusal tedarik zincirlerini özerk tedarik zinciri ekosistemlerine dönüştürmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Güçlü ve zayıf bağların ilişkileri etkilediği ağlar olarak zincirler güvenilirlik ve esneklik gibi performans faktörlerinin bir karışımının elde edilmesine yardımcı olmak için tedarik zincirleri boyunca hareket eder. Tedarik zinciri çalışmaları diğer firmalar üzerinde tek taraflı kontrol mantığından farklı endüstrileri kapsayan işbirliği ve özerklik mantığına kaydırmıştır. Bu değişim, tedarik ağlarındaki karmaşıklık ve dinamizmin, firmaların ağın geri kalanı üzerinde tek taraflı kontrol sahibi olmasını engellemenin de bir sonucudur.
Amazon gibi dijital devler ve çok sayıda startup, tamamen yeni iş modellerini ortaya çıkarıyor ve tedarik zincirlerinin geleceğe dönük olarak yapısını değiştirmek için blockchain, yapay zeka, IoT ve diğerleri gibi yeni gelişen teknolojileri kullanıyor. Müşteri beklentileri geliştikçe küresel tedarik zinciri ve lojistik organizasyonları da gelişiyor. Bu benzeri görülmemiş değişimin itici gücünü, Covid-19’un geniş kapsamlı etkileri, küresel ekonomik durgunluk, ticaret savaşları ve yeni müşteri beklentileri oluşturuyor. Bu faktörler öngörülemeyen zorluklara yol açarken aynı zamanda tedarik zinciri ve lojistik endüstrileri için muazzam fırsatları da beraberinde getiriyor. Önümüzdeki 5 ila 10 yıl içinde, hem tedarik zinciri hem de dijital ekosistemlerin desteklediği lojistik endüstrileri için bir dijital dönüşüm dalgasına yol açacağı görüşü ağırlık kazanıyor. 2025’e kadar dijital ekosistemlerin küresel gelirde yaklaşık 60 trilyon doları temsil eden bir büyüklüğe sahip olacağı beklentisi de öne çıkıyor (mckinsey.com).
Bu kapsamda tedarik zincirinde dijital ekosistemi yönetmek üzere çeşitli araçlardan yararlanılabilir. Bu araçlar; çevik yazılım geliştirme araçları, görev yönetimi yazılımı ve sorun izleme sistemleri gibi proje yönetimi araçları; araştırma uygulamaları (veri depolama ve görselleştirme için), kaynak kitaplıkları ve arşivler; müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) yazılımı gibi etkileşim araçları; E-posta, dosya paylaşımı, anlık mesajlaşma ve video konferans sistemleri gibi işbirliği araçları; web siteleri, mobil uygulamalar ve sosyal medya kanalları gibi halka açık platformlar; İntranetler ve wiki’ler gibi bilgi yönetimi platformlarıdır.
Teknolojinin her yerde bol miktarda bulunması ve çoğunun müşterilerin parmaklarının ucunda olması nedeniyle, güncel, gerçek zamanlı veriler tedarik zincirleri için kritik öneme sahiptir. Teslimat süresini, maliyetleri ve sonuçları etkileyen kararlar kısmi bilgilerle verilemez. Tedarik zincirinde ihtiyaç duyulan her zaman ve her yerde kesintisiz gerçek zamanlı veri erişimine, işbirliğine, inovasyon fırsatlarına, riskleri yönetmeye ve bilinçli karar almaya olanak tanıyan bir parçası olduğumuz bu sistemi yeterince tanıyor muyuz ?
Doç. Dr. Zümrüt ECEVİT SATI
Kaynakça:
Boucher, M. 2018. “Daha Akıllı Ürünler için Ürün Tasarımını Dönüştürmenin“. Tarihinde adresinden erişildi https://www.solidworks.com/sites/default/files/2018-09/Tech-Clarity-eBook-Smart-Products_TUR.pdf
Ecevit Satı, Z. 2023. Yeni Dijital Teknolojiler ve Dijital İnovasyon Yönetimi, Der Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
