Tekstilde Döngüsel Ekonomi Aksiyon Önerileri
Utkan ULUÇAY
PACE (Platform for Accelerating the Circular Economy) ve Accenture tarafından hazırlanan 2021 tarihli raporu özetlemeye gayret edeceğim. Rapor; amaçlar, bu amaçların etkileri, uygulamada karşılaşılabilecek sıkıntılar ve döngüsel ekonomiye geçişi kolaylaştıracak 10 öneriden oluşmaktadır.
Amaç1: Tekstil hammaddelerinin emniyeti çevreye, çalışanlara ve tüketicilere zarar vermemesi anlamına gelir. Geri dönüşümlü ifadesi hammaddenin üretiminde sıfır malzemeye ek olarak dönüşümlü malzeme kullanıldığını; yenilenebilir ifadesi doğal hammaddelerin sürdürülebilir yöntemlerle üretildiğini anlatır.
Amaç2: Hem üretimi, hem de tüketimi ifade eder. İhtiyaç fazlası üretilmemesi, fazla olanlarının çöpe/yakılmaya gönderilmemesi ve satılanların mümkün mertebe uzun süreyle kullanılmasını içerir.
Amaç3: Kullanılan ürünlerin çöpe atılması veya yakılması yerine geri dönüşüme yönlendirilmesidir. Bunun sağlanabilmesi için ürünlerin geri dönüştürülebilir şekilde tasarlanması, ömrünün sonunda toplanmasına, geri dönüşüm sürecine girerken sınıflanmasına, uygun şekilde dönüştürülmesine ve tekrar kullanılmasına ihtiyaç vardır.
ÖNERİ1: Dayanıklı ve geri dönüştürülebilir tasarımları teşvik edin, destekleyin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak “yapılabilir” tasarım standardı oluşturabilir. Kamu alımlarında döngüsellik – tamir edilebilirlik gibi kriterler zorunlu tutulabilir. Medyanın desteğiyle kamu yararına izleme parametreleri paylaşılabilir.
ÖNERİ2: Toprak kullanımını dikkate alarak doğal elyafları “sürdürülebilir” şekilde üretin. Kamu, akademi ve çiftçiler birlikte çalışarak en iyi pratikleri paylaşabilir, mevcut uygulamaları iyileştirebilir ve tüketici farkındalığını artırabilirler. Medya desteği yararlı olacaktır.
ÖNERİ3: Tüketicileri, ürünleri daha uzun süre kullanarak daha az satın almaları için teşvik edin. Tüketici davranışının incelenmesi, takibi, yönlendirilmesi gerekir. Finans olanakları bu öneriyle uyumlu olmalıdır. Farkındalık için medya desteği sağlanabilir.
ÖNERİ4: Çevresel – Finansal – Sosyal fayda içeren iş modelleri için rehberlik edin, destekleyin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak izleme parametrelerini belirleyebilir, rol model olabilir, iyi uygulamaları paylaşabilir, finansal kolaylık sağlayabilir.
ÖNERİ5: Döngüsel işlemlerde çevre ve sosyal faydayı gözetin. Kamu düzenlemesi kapsayıcılık ve kırılgan konuların korunmasını sağlayabilir. Kamu – sanayi iş birliği gerekir.
ÖNERİ6: Tekstilde atık toplama, sınıflama ve işleme süreçlerini stratejik olarak planlayın. Kamu, akademi ve sanayi iş birliği önemlidir. Küresel örneklerden yerele uygun uyarlama yapılabilir. Farkındalık ve finansal olanaklar medyayla yaygınlaştırılabilir.
ÖNERİ7: Tekstilde atık sınıflamada etkinlik ve kaliteyi yükseltin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte teknoloji geliştirebilir, pilot uygulamalar desteklenebilir.
ÖNERİ8: Dönüşümlü elyafların fiyat-kalite rekabet gücünü yükseltin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak uygun standartları oluşturabilir, uygulayabilir. Markalar geri dönüşüm hedefleri taahhüt edebilir.
ÖNERİ9: Tekstilde döngüsel ekonomiye geçerken insana yaraşır işi ihmal etmeyin. Kamunun yasal düzenlemesi gereklidir. Kamu, sanayi ve özellikle marka-tedarikçi denetime dayalı iş birliği önemlidir.
ÖNERİ10: Tekstilde döngüsel ekonominin sosyo-ekonomik etkilerini araştırın. Kamu, akademi ve sanayi iş birliğiyle izlenecek parametreler, aksiyonlar ve politikalar belirlenebilir.
Dolayısıyla bu dönüşüm kendiliğinden gerçekleşmeyecektir. Kamu adına devlet düzenlemeleri yapılırken, akademik araştırmaların devlet politikaları ve küresel ihtiyaçlara uygunluğu önem kazanacaktır. Sanayide sadece kazanç yerine sosyal – çevresel faydayı içeren üçlü muhasebe yaklaşımı öne çıkmalıdır. Finansal kurumların sağlayacağı olanakların bu politika ve uygulamalara paralel olması gerekecektir. Bireysel olarak farkındalığımız artması işleyişi anlamlı hale getirecektir.
Utkan ULUÇAY
Kaynak: PACE (Platform for Accelerating the Circular Economy) (2021). Circular Economy Action Agenda TEXTILES in partnership with Accenture, www.pacecircular.org
