Kemal ŞAHİN
Mimar Sinan GSÜ Öğretim Görevlisi
Pazarda satışta bulunan çok farklı tiplerde yazılımlar mevcuttur. Ana kategoriler altında toplamak istersek ;
- Ticari rafta olmayan yazılımlar (kutusuz) (Commercial off-the-shelf (“shrink wrapped”) software): Yazılım satıcısının aynı ürünün binlerce kopyasını sattığını yazılımlardır. Standart yazılım lisansı ile satılırlar. Bu nedenle alıcının hiçbir işlem yapmasına gerek kalmadan otomatik olarak işleme tabii tutulan anlaşmalar barındırmaktadırlar. Alıcının anlaşmada yer alan maddeleri kabul etmesi yazılımı kurup kullanmasıyla geçerli sayılır. (Bu geçerlilik yazılım kurulma aşamasındaki bir adım içersinde verilen karar mekanizmasıyla da teyit edilir. ) Yazılım bakım işlemleri genellikle yıllık ücretsiz olarak gerçekleştirilir. Genellikle de otomatik olarak gerçekleştirilir. (Güncelleştirme veya hizmet paketleri ile.) Böylece yazılımı kullanan genel kitlenin belirli bir teknik bilgi veya beceriye sahip olması gerekmeden otomatik ve kolay bir şekilde işlemlerin gerçekleştirilmesi sağlanır.
- Açık kaynak rafta olmayan yazılımlar (kutusuz) (Open Source off-the-shelf (“shrink wrapped”) software) : Yine birinci gruba giren yazılımlarda olduğu gibi bu yazılımlarda kutusuzdur ve perakende mağazalarda satılmaz. Sadece lisanslama biçimi ticari yazılımlardan farklı olarak açık kaynak lisanslama ile gerçekleştirilir. Açık kaynak lisanslar farklı şartlar ve sınırlamalar barındırmaktadır. Örneğin birçok açık kaynak lisans, son kullanıcıya yazılımın kodlarını modifiye etme ve geliştirebilme hakkı sunar. Bu tür yazılımlardaki en büyük yanlış algılama ücretsiz oldukları ve serbest kullanım hakkına sahip olması konusundadır. Oysaki birçok durumda açık kaynak yazılımlar satılabilir. Açık kaynak lisansların bu konuda herhangi bir sınırlaması yoktur. Ürün satıcısı belirlediği tutarı talep edebilir. Açık kaynak yazılımlardaki ücretsizlik duygusu sadece yazılımın kullanımı esnasında yapılabilecek özelleştirmeleri içerir. Bu özelleştirmeler kapsamında son kullanıcı talep ettiği modifikasyonları herhangi bir sınırlamaya mağruz kalmadan yapabilir.
- Özel amaca yönelik geliştirilmiş yazılımlar ve anahtar teslim çözümler (Custom developed software and Turnkey solutions): bu tip yazılımlar özel amaca yönelik geliştirilmiş ürünleri içermektedir. Böyle yazılımlar anahtar teslim çözümleri içerebilir ya da özel amaca yönelik yapılmış bir geliştirme anlaşması ile gerçekleştirilir. Pazarlış sonucu anlaşılan şartların tümü bu anlaşma kapsamına dahildir. Böylece tek seferlik alıcının ihtiyaçlarına yönelik özel bir anlaşma hazırlanır. Bu anlaşma satıcı veya geliştirici firma aktif iş hayatına devam etmediği durumlarda yazılımın sürekliliği ve bakımını da içeren maddelerde barındırır. Örneğin yazılımın kodlarının hangi tarafa ait olduğu ya da firmanın kapanması durumunda geliştirdiği yazılımların başka bir firmaya devri konusundaki detaylar bu anlaşmalarda belirlenir. Bu tip yazılımlar içinde ticari veya açık kaynak lisanslama yapılabilir.
