Rusya işgalinin 4. günündeyiz. 27 Şubat tarihli bu gündem yazımızda uluslararası basında yayınlanan haberlerden ve analizlerden yola çıkarak doğalgaz, emtialar ve ülkeler arası pazarlıklar konularına değinmek istedim. Emtiaların savaş silahı olarak kullanılıp kullanılamayacağı yönünde görüşler yayınlansa da taraflar şimdilik ticareti savaşın dışında tutuyor. Hem ABD, AB tarafı yaptırımları açıklarken Rusya’dan satın aldıkları emtiaların kesintiye uğramamasını sağlamaya çalışıyor. Rusya tarafı ise emtialardaki arzın kesinlikle kesintiye uğramayacağı yönünde garantiler açıklıyor.
25 Şubat’ta, Rusya’nın Ukrayna’yı tam ölçekli bir işgal başlatmasından bir gün sonra, Avrupa ülkeleri ve ABD, her gün olduğu gibi, doğal gazı karşılığında Rusya’ya yaklaşık 700 milyon dolar ödedi. Küresel ekonomi, Avrupa’nın gazının %40’ını sağlayan Rusya’nın musluğu kapatmasının altından kalkamayabilir. Rus enerji şirketlerini etkileyen ekonomik yaptırımlar, herkes için daha yüksek elektrik ve benzin faturası anlamına geliyor.
Vladimir Putin’in iki ayrılıkçı Ukrayna toprağını tanıyan bir kararnameyi imzalamasından sonraki 24 saat içinde, Avrupa Birliği, İngiltere ve ABD, mevcut fiyatlarla 350 milyon dolardan fazla değeri olan toplam 3,5 milyon varil Rus petrolü ve rafine ürün satın aldı. Bundan da öte, batı muhtemelen 250 milyon dolarlık bir Rus doğal gazının yanı sıra on milyonlarca dolarlık alüminyum, kömür, nikel, titanyum, altın ve diğer emtialardan satın aldı. Toplamda, fatura büyük olasılıkla 700 milyon doların üzerine çıktı.
Rusya’ya yaptırımlar ekmekten otomobile kadar her şeyi daha pahalı hale getirebilir
Fosil yakıtlar, metaller, buğday ve diğer önemli mallar ihracatı birçok küresel tedarik zinciri için çok önemli olan bir Rusya’ya yaptırımlar aynı zamanda riskli bir hamle olarak görülüyor. Rusya, örneğin otomobil motorları için çok önemli bir metal olan dünya paladyumunun % 43’ünü üretiyor.
Analistler, yukarıda sayılan sanayi sektörlerini doğrudan hedeflemeden bile, mali yaptırımların çoğunun emtia arzının zaten kısıtlandığı, enflasyonun yükseldiği ve fiyatların zaten yüksek olduğu bir dönemde ihracatı azaltacağından korkuyorlar. Rusya’nın en önemli ihracatlarından bazılarının fiyatları zaten salgından öncekinden çok daha yüksek.
Şubat 2019 tarihine kıyasla Şubat 2022 itibariyle emtia fiyatlarındaki artış oranları
Şimdilik, Rus fosil yakıtlarının yerini alacak ve böylece Devlet Başkanı Vladimir Putin’in en önemli kozunu ve gelirini kesmek için iyi bir alternatif görünmüyor. Ancak kriz Avrupa’yı yenilenebilir enerjiyi benimsemesini hızlandırmaya itebilir. Bloomberg Intelligence’ın kıdemli enerji analisti Rob Barnett, “Rusya’dan gelen bir gaz molekülüne alternatif yaratmanın en hızlı yolunın yeni rüzgar ve güneş enerji sistemleri inşa etmek” olduğunu belirtiyor.
Şimdiye kadar, Rus gaz ihracatı işgalden etkilenmedi. ABD’li yetkililer, Rus bankalarını hedef alan yaptırımlar hazırlarken, küresel ekonominin acısını dindirmek için enerjiyle ilgili anlaşmalar için özenle muafiyetler hazırladılar. Ancak yaptırımlar ve Ukrayna’dan geçen boru hatlarına yönelik fiziksel risk arasında, JPMorgan analistleri, zaten normalde olduğundan yaklaşık 10 dolar daha yüksek olan petrol fiyatlarının bu çeyrekte en az 10 dolar daha artacağını öngörüyor.
Avrupa Birliği ve İngiltere, Kremlin’e yardım etmekle suçlayarak beş orta ölçekli Rus bankasını hedef aldı. Ancak emtia ticareti için kilit öneme sahip devlete ait üç dev kredi kuruluşunu kapsam dışı bıraktılar. Bunlar:
– VTB Bank PJSC,
– Rusya’dan Sberbank PJSC ve
– Gazprombank JSC.
Putin de aynı şeyi yaparak, ayrılıkçı cumhuriyetleri tanıdıklarından bir gün sonra bir endüstri konferansında Rusya’nın dünya pazarlarına “kesintisiz doğal gaz arzı” planladığını söyledi.
Fiyatların yükselmesi daha fazla sondaj anlamına geliyor ve ABD’li üreticiler Avrupa’nın imdadına yetişmek için şimdiden sıraya girdiler. Ancak Avrupa Birliği’nin önümüzdeki hafta, Avrupa’nın “stratejik bağımsızlığını” artırmanın bir aracı olarak, sürekli düşen maliyetle hızla inşa edilebilen yenilenebilir enerjiye bakacak yeni bir enerji güvenliği stratejisi yayınlaması bekleniyor. Büyük Avrupalı yenilenebilir enerji şirketlerinin hisse fiyatları işgal gününde yükseldi. Sonuçta, önde gelen endüstriyel metal ve hidrojen ihracatçısı rolü göz önüne alındığında, düşük karbonlu bir ekonomide bile Rusya’dan uzaklaşmak zor olacaktır.
AB Yenilenebilir Enerji Stratejisini 2 Martta Açıklıyor
AB stratejisinin 2 Mart’ta açıklanması bekleniyor. Stratejinin hazırlanmasında yer alan bir yetkiliye göre, 2030 yılına kadar fosil yakıt kullanımında yüzde 40’lık bir azalma çağrısında bulunulacak ve Avrupalı enerji şirketlerinin bu yaz depolama tanklarını doğal gazla doldurmaları istenecek. Böylece kıtanın önümüzdeki kış için Rus gazına geçmişte olduğundan daha az bağımlı olması hedefleniyor.
Almanya yıllarca Kremlin’le çok yakın enerji bağları kurmuştu. İşgal sonrası en önemli dönüş, Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un ülkesini Rusya’ya bağlayan Kuzey Akımı 2 (Nord Stream 2) doğalgaz boru hattını rafa kaldırdığı Salı günü gerçekleşti. Bir gün sonra, Başkan Biden projeye ABD yaptırımları uyguladı. Proje asla ilerlemeyebilir. Avrupa Komisyonu’nun gelecek hafta planladığı strateji, Avrupa’nın bir daha Kremlin’e bağlı kalmaması ve fabrikaların çalışabilmesi için yenilenebilir enerjiye geçişi hızlandırmayı amaçlıyor.
ARKA PLAN
- Avrupa’nın zaten gazla ilgili sorunları vardı. İstiladan çok önce, sınırlı sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) sevkiyatı ve pandemiye bağlı sondaj yatırımı açığı için Asya ile rekabet de dahil olmak üzere Avrupa gaz fiyatlarını tavan yapmıştı. Putin bu zayıf noktadan yararlanarak tehditlerine maksimum hız verdi.
- Doğal gaz kâra hazır. ABD’den Avrupa’ya LNG sevkiyatları rekor seviyede ve petrol ve doğal gaz fiyatları baş döndürücü yeni zirvelere ulaştıkça, ABD’li (kaya gazı çıkarma) fracking şirketleri bir fırsat olacak.
- Rusya da temiz enerjiyi kontrol etmek istiyor. Rusya’nın belirtilen hedefi, 2030’a kadar ağır taşımacılık ve üretimde fosil yakıtlara potansiyel düşük veya sıfır karbonlu bir alternatif olan hidrojen için küresel pazarın beşte birini kontrol etmektir. Bunun büyük kısmı, muhtemelen bugün doğal gaz taşıyan boru hatlarının bir kısmı aracılığıyla Avrupa fabrikalarına ihraç edilecek.
