“Bir iş açmak çok kolaydır, onu açık tutmak ise çok zordur.” Çin Atasözü
Yenilikle ilişkili uluslararasılaşma konusunda, geniş çalışmalar ortaya konulmuştur. Yeniliğe bağlı uluslararası pazarlama kararını almaya yönelik ilk çalışmalar; 1962’de Roger, 1968’de Simmonds ve Smith tarafından yapılmıştır. Bu model, uluslararası pazarlamayı, çeşitli safhalardan ibaret bir öğrenme süreci olarak tanımlamaktadır.
Yenilik yaklaşımlı modeller, 1966’da Vernon’un ürün döngüsü teoremine dayanarak, her aşamayı, kurum için yenilik olarak varsaymaktadır. Bu modelde kurumun hangi aşamada bulunduğuna, kurumun ihracat satışlarının, toplam satışlarına oranına göre karar verilmektedir.
Yenilik yaklaşımlı uluslararasılaşma modeli, adım adım gelişen bir uluslararasılaşma sürecini ifade etmektedir. Uluslararasılaşmayı, yeni duruma uyum sağlamak için; yaşanan bir öğrenme süreci olarak görür. Samiee, Walters ve Frank, 1997’deki çalışmada, ihracatı bir yenilik olarak değerlendiren işletmeler ile bu şekilde değerlendirmeyen işletmeler arasında, farklılıkların olduğunu saptamıştır.
Lim, Sharkey ve Kim ihracat davranışını, yeniliğe uyum süreci olarak savunmuştur. Wickramasekera ve Oczkowski; yenilik yaklaşımlı uluslararasılaşma modeli açısından, Bilkey ve Tesar (1977), Çavuşgil (1980) Reid (1981) ve Czinkota’nın (1982) çalışmalarını incelemiş ve bu çalışmalarda öne çıkan özellikleri belirtmiştir. Yenilik yaklaşımlı uluslararası modellere ilişkin çalışan diğer isim Reid, 1981’de uluslararasılaşma sürecinin, beş aşamadan oluştuğunu belirtmiştir. Reid’e göre kurumlar, ihracata bir fırsatın farkına vararak başlamaktadır. Kurum yöneticilerinin ihracat tutumu, inanışları, motivasyonu ve beklentileri uluslararasılaşma sürecini ilerletecektir. Sınırlı ihracat ile edinilen deneyim, işletmenin ihracata devam edip-etmeme kararını belirleyecektir. Olumlu deneyim sonunda işletme, uluslararasılaşma faaliyetlerini artırır. Olumsuz deneyim ile işletme ihracattan vazgeçer. Yenilik yaklaşımlı uluslararasılaşma modellerinde, kurumların küçük ve büyük ölçekli olarak ayırım yapılmadığını gören Reid, bunun önemli olduğunu ifade etmiştir. Büyük ölçekli kurumların uluslararasılaşma sürecinde, daha kararlı olduğunu savunmaktadır.
Leonidou ve Katsikeas’da 1996’da bir model sunmuştur. Sözü edilen model; ihracat öncesi, ihracatta ilk aşama ve ilerlemiş ihracat aşamalarından oluşmaktadır. İhracat öncesi aşamada, üç tür işletme mevcuttur. Bunlar;
(1) Yerel pazarda kendi malını satan ve ihracatla ilgilenmeyen firmalar,
(2) Ulusal piyasada faaliyette bulunan ve ihracatı ciddi şekilde düşünen firmalar,
(3) Geçmişte ihracat yapmış fakat, artık ihracatı düşünmeyen firmalardır.
İhracatta ilk dönem aşamasında, iki tür firma bulunur. Bunlar; uluslararası faaliyetlerini artırabilen firmalar ile ihracat taleplerini karşılayabilecek firmalardır. İlerlemiş aşamada bulunan ve uluslararası işletmeler tamamen tecrübelidirler ve düzenli ihracat yapabilen firmalardır.
Dr. Öğr. Üyesi Gözde MERT
Nişantaşı Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi
İşletme Bölüm Başkanı & Gözde Araştırma Şirketi Kurucusu
Detaylı bilgiler için aşağıdaki eseri okuyabilirsiniz.
Mert, G. (2019). Uluslararası İşletmecilik Teori, Kavram ve Örnek Olaylar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara
