Dünyada işlem vergileri içinde önemli bir yere sahip bulunan KDV, ülkelerin iktisadi ve ticari durumlarına göre farklılık göstermektedir. KDV’yi uzun yıllardır başarı ile uygulayan ülkelerden biri olan İngiltere, zaman içinde ticari hayatın gereklerine uygun bir şekilde KDV Kanunu’nu geliştirmektedir. KDV’de İngiltere modeli olarak adlandırılan bu sistemde KDV uygulamaları basit ve mükellef odaklı bir yaklaşıma sahip bulunmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle KDV’de İngiltere modelinin, KDV Kanunu ve uygulamalarını geliştirmeye çalışan ülkeler için iyi bir örnek olarak alınabileceği kanaati oluşmaktadır.

KDV’de İngiltere modeli incelendiğinde, sistemin genel yapısının basit ve uygulanabilir olması nedeniyle, istisna kapsamındaki işlemlerin de kolay anlaşılabilir ve uygulanabilir olduğu görülmektedir. Bu anlamda, istisnaların bazı alanlarda uygulama alanı bulduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında, gündelik yaşama yönelik olarak çeşitli işlemlerin ise istisna olmamakla birlikte %0 KDV’ye tabi olduğu görülmektedir.

Bu model genel itibarıyla; mükellefiyet çeşitleri, KDV oranları, istisnalar, beyanname zamanları ve elektronik endüstrisine sağlanan kolaylıklar gibi birçok konuda mükellef odaklı bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Modelde temel anlayış, işlemlerde oluşan KDV’nin mükellefler üzerinde kalmaması ve hızlı bir şekilde nihai tüketiciye yansıtılmasıdır. Bunların yanında, günlük ticari hayatın devamı ve geliştirilmesinin teşvik edilmesi maksadıyla da bazı işlemler KDV’nden istisna tutulmakta veya % 0 oranlı olarak KDV’ye tabi bulunmaktadır.

İngiltere KDV modelinin başarılı uygulamalarının, ülkemiz KDV mevzuatı açısından örnek olarak alınmasının ve ilgili mevzuatımızın İngiltere KDV modeline benzer hale getirilmesinin muhtemel etki ve sonuçlarına ait değerlendirmelerimize belirli sanayiler itibarıyla aşağıda yer verilmektedir.

Gıda Sanayi

KDV’de İngiltere modelinde, gıda sanayinin teşvik edildiği ve bir çok alanda desteklendiği görülmektedir. İngiltere’de gıda maddeleri için uygulanan temel KDV oranı %0 dır. Böylece, gıda harcamaları için tüketiciler üzerinde herhangi bir KDV yükü oluşmamaktadır. Diğer tarafta, tüketimi desteklenmeyen, örneğin; şekerleme, cips ve alkollü içecekler gibi ürünlerin teslimi %20 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. Bizdeki KDV modelinde ise gıda maddeleri genel itibarıyla, % 1 veya % 8 oranında KDV’ye tabidir.

İngiltere’deki uygulamanın ülkemiz KDV modelinde örnek alınması halinde, tüketimi desteklenen gıda ürünleri için KDV istisnası uygulanabilir ya da KDV oranı % 0 olarak tespit edilebilir. Böylece, bu ürünler için nihai tüketici fiyatlarının azalabileceği ve fiyat esnekliğine bağlı olarak bu ürünlere olan talebin artacağı, üretim ve tüketim dengesinin daha iyi olacağı beklenebilecektir.

Sağlık Sanayi

İngiltere modelinde sağlık sanayine yönelik ürün ve hizmetlerin yer aldığı sağlık sanayi de desteklenen sanayilerden biridir. Bu sistemde, ilaç teslimleri %0 oranında KDV ‘ye tabi tutulmakta ve sağlıkla ilgili tedavi ile diğer çeşitli sağlık hizmetleri KDV’den istisna tutulmaktadır. Bu sayede, sağlık hizmetleri ve ilaç teslimleri üzerindeki KDV yükünün minimize edildiği görülmektedir. Ülkemizde de bu konuda benzer uygulamalar bulunmakla birlikte, ilaç teslimleri ile tedavi ve diğer çeşitli sağlık hizmetleri genel olarak %8 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. İngiltere modelindeki sağlık sanayi ile ilgili uygulamaların ülkemizde de uygulanması halinde, ilaç teslimleri ve sağlık hizmetleri için tüketici üzerindeki KDV yükünün minimize edilmesi sağlanabilecektir. Böyle bir uygulama ile sağlık ürünleri ve hizmetlerinin tüketici nezdindeki maliyetlerin azalması ile bu alana olan tüketici ve yatırımcı taleplerin artması beklenebilmektedir. İnsan sağlığı ve sosyal hizmetler açısından da sağlık maliyetlerinin azaltılması ve yatırımlarının arttırılması ile ülkemizin geleceğine olumlu katkıda bulunması sağlanabilecektir.

Ulaşım Sanayi

İngiltere modelinde, günlük hayatımızın en önemli unsurlarından biri olan ulaşım hizmetlerinin de % 0 KDV oranı uygulanmak suretiyle teşvik edildiği görülmektedir. Bu kapsamda tüketiciler, belirli şartlar çerçevesinde, ulaşım hizmetleri için KDV ödememektedirler. Bizdeki KDV modelinde ise ulaşım hizmetleri genel itibarıyla % 18 oranında KDV’ye tabidir. Söz konusu ulaşım hizmetleri için uygulanan KDV oranının %0’a indirilmesi ile toplu taşımanın daha cazip hale getirilmesi, özellikle büyük şehirlerde trafik sorunun azaltılması açısından önem arz etmektedir.

Yayın Sanayi

İngiltere modelinde ilmi ve sanatsal eserlerle ilgili bazı ürünler ve hizmetler de teşvik edilen alanlar arasında yer almaktadır. Örneğin, kitap, dergi ve gazete gibi yayınlar ile müzik ile ilgili sanatsal eserler için %0 KDV uygulandığı görülmektedir. Bizdeki KDV modeline ise kitap teslimleri için %8; dergi ve gazete gibi yayınlar için ise %1 KDV ve müzik eserleri teslimleri için % 18 KDV uygulanmaktadır.

İngiltere modeli örneğinin ülkemizde de uygulanması ve KDV oranının sıfırlanmasıyla birlikte, tüketici açısından bilgiye ve müzik eserlerine erişimin daha kolay hale gelmesi mümkün olabilelecektir. Ayrıca, bu teşvik sayesinde yerli sanatçılarımızın da eserlerini daha çok sayıda tüketiceye ulaştırması sağlanabilecektir. Bunun yanında, özellikle basılı yayın ve müzik eserlerinde ortaya çıkan kayıt dışı ekonominin azaltılmasına da olumlu etki yapabilecektir.

Giyim Sanayi

İngiltere modelinde, giyim sanayinde yer alan ürünlerin teslimleri genel anlamda % 20 oranında KDV’ye tabi bulunmakla birlikte, bebek ve çocuk giysileri ile iş güvenliğinde kullanılan, örneğin, koruyucu bot ve kasklar gibi belirli bazı ürünler için KDV oranı %0 olarak uygulanmaktadır. Bilindiği üzere, bizdeki vergi sisteminde de aile ve çocuklarla ilgili, örneğin gelir vergisi uygulamaları gibi bazı vergisel teşvikler bulunmaktadır. Ancak, özellikle çocuklu ailelerin bütçelerinde önemli bir yer tutan çocuk giyim harcamaları %8 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. Söz konusu harcamalardaki KDV yükünün İngiltere modeli örneğindeki gibi sıfıra indirilmesi ile çocuklu ailelerin bütçelerinin daha fazla desteklenmesine katkıda bulunulabilecektir. Bunun yanında, iş güvenliğini sağlamak için gerekli olan malzeme ve ekipmanlardaki KDV yükünün de sıfıra indirilmesi sayesinde, bu malzeme ve ekipmanların ulaşılabilirliğinin artırılarak iş güvenliği konusunda olumlu bir etki yapması beklenebilecektir.

KDV’nin indirilebilir veya iade alınabilir olmamasının tüketici üzerinde etkileri

KDV’de İngiltere modelinde genel uygulama olarak, %0 oranına tabi işlemler ile indirim hakkı doğuran istisnalar kapsamındaki işlemlere ilişkin olarak yüklenilen KDV için indirim ve iade hakkı tanınmaktadır. Bunun yanında, indirim hakkı doğurmayan istisnalarla ilgili işlemler için yüklenilen KDV’nin indirimi ya da iadesi mümkün bulunmamaktadır. Bu durumda, söz konusu yüklenilen KDV bir maliyet veya gider unsuru olarak tüketiceye yansıtılmaktadır. Bizdeki KDV modelinde de benzer bir sistem bulunmakta; buna göre, tam istisna kapsamındaki işlemler için yüklenilen KDV’nin indirimine ve iadesine imkân tanınmaktadır. Ancak, kısmi istisna kapsamındaki işlemler için yüklenilen KDV indirime ya da iadeye konu edilememekte; maliyet veya gider unsuru olarak kaydedilmektedir. Bu çerçevede, nihai tüketici üzerindeki KDV yükünün, söz konusu işlemler için getirilen %0 KDV oranı ya da tam istisna uygulaması ile nihai tüketici üzerindeki KDV yükünün azaltılması sağlanabilecektir.