Dış Ticaretteki ödeme şekilleri incelendiğinde;

• Peşin ödeme,
• Mal mukabili ödeme,
• BPO – Bank Payment Obligation,
• Vesaik Mukabili ödeme,
• Kabul kredili ödeme (Müşteri kabullü, banka avalli)
• Akreditifli ödeme..

Yukarıdaki ödeme şekilleri münferiden incelendiğinde her ödeme şeklinin ithalatçı ve ihracatçı açısından risk ve avantajları söz konusudur. Her bir ödeme şeklinin kendine göre bir az veya çok bir güvencesi vardır. Mal mukabili ödeme için aynı sözü söylemek mümkün müdür? Bence söyleyemeyiz. Mal mukabili ödemenin ihracatçı açısından hangi avantajı vardır?

Mal mukabili ödeme şeklinin İhracatçı için avantajı;

• Karmaşık formaliteleri yoktur,
• Basit ve yalındır,
• Bankalar devre dışı bırakılmıştır,
• Hızlıdır.

Mal mukabili ödeme şeklinin ihracatçı için dezavantajları ise;

• Malın mülkiyetini temsil eden deniz konşimentosu (Ocean Bill of Lading)’de Consignee; İthalatçının adı vardır. Yani malın mülkiyeti tamamen ithalatçının emrine verilmiştir,
• Mal bedeli henüz tahsil edilememiştir, ileri vadede sözleşmede belirlenen bir vadede ithalatçı tarafından ödenecektir,
• Mal bedelinin ödenmesine mesned teşkil eden bir poliçe (draft, bill of exchange) , P/N (Promissiory Note) yok,
• Malın mülkiyetini temsil eden tüm orijinal belgelerin (konşimento, sigorta belgesi, fatura vs) tamamı ithalatçıya gönderilmiştir. İhracatçının elinde sadece yükleme belgelerinin kopyaları vardır,
• Mal mukabilinde alıcı ve satıcı arasında olası bir ihtilaf anında, ihracatçının mal belini tahsil etmesi mümkün olamamaktadır,
• Dış ticaret işlemlerinde mal bedelinin tahsil edilememesi ya mal mukabili işlemlerden, ya da ithalatçıya uzun vade tanındığından ve vadeye ilişkin banka garantisi alınmamasından kaynaklanmaktadır,
• Mal bedelinin gönderilmesi tamamen ithalatçının inisiyatifindedir.
• Mal bedeli ödemede ihracatçının eli güçlü değildir.

İhracatçılarımız banka güvencesine ihtiyaç duyduğu halde neden mal mukabil işlem yapmaktadır? İhracatçı açısından, ihracatçının penceresinden bakıldığında ihracatçının kendisini haklı göreceği platformda olduğunu görürüz. Muhtemelen en büyük neden; oyun daima güçlünün kuralına göre oynanır mantığı ile ihracatçımızın eli güçlü değildir, ithalatçı çok güçlüdür ve ithalatçının koyduğu kurallara göre ihracatçımız aksiyon almaktadır. İhracatçı neden mal mukabili işlem yapmaktadır sorusuna pek çok neden bulabiliriz.

İhracatçımızın mal bedelini ne zaman alacağı belli değildir. Her ne kadar alım satım sözleşmesinde mal bedelinin ne zaman ödeneceği imza altına alındıysa da, ithalatçı bu sözleşme hükümlerine uymadığı taktirde ihracatçının mal bedelini tahsil etmesine yönelik yapacak pek fazla alternatifi görünmemektedir. Ya ithalatçının gönlünü yapacak, paranın gelmesini bekleyecek veya bir bankadan bu alacağını teminat göstererek temlik yoluna gidecek ve kredi alacaktır.

Mal bedeli alacağının temlik ettirilerek, tamamının kopya fatura, konşimento, sigorta belgesini bankaya ibraz ederek bankadan avans kredisi almak üzere bankacıyı ikna edecektir. İşte sorun burada başlar; bankacılar mal mukabili fatura bedelinin temlik edilerek kredi verme taraftarı değiller. Bankalar kredi vereceklerinde teminattan daha çok kredinin seyyaliyetine bakarlar. Kaldı ki mal mukabili ihracat alacağı sağlam bir teminat olmayıp, adeta bulanık suda balık tutar gibi belirsiz, somut olmayan bir teminat  konumundadır. İhracat işlemiyle ilgili bankadan kredi alınacaksa bankalar deniz konşimentosunun “consignee” kısmında kendi isimlerinin olmasını ve orijinal konşimentonun bankalarına ibraz edilmesini talep edeceklerdir. İhracatçının elinde bankacıya ibraz edeceği garantisi olmayan bir fatura ile kopya yükleme evrakları mevcuttur. Sizce bankacılar mal mukabilindeki alacak risklerini göremeyecek kadar bu kadar saf mıdır? Mal mukabili daima risk taşır. Mal mukabili işlemde ihracatçı daima para kaybedendir. Mal mukabili işlem daima işin kolaycılığına kaçmaktır. Mal mukabili işlem ithalatçının koyduğu kuralı hiç itiraz etmeden kabul etmek demektir.

İşte mal mukabili işlem. İhracatçı mal bedelini tahsil edemediği taktirde banka kredisi dahi almakta zorlanır. Hatta krediyi alamaz demek daha yerinde olur?

Peki her zaman ihracatçının yanında olan Türk Eximbank mal mukabili ihracatlarla ilgili olarak ihracatçıya sunduğu bir kolaylık, destek yok mudur?   Bence vardır…