SERBEST BÖLGELERDE DIŞ TİCARET

Serbest bölgelerde dış ticaret faaliyetleri, serbest bölgelerde mukim kullanıcı firmalarca yapılabilir. Uluslararası kurallar serbest bölgelerden yapılacak dış ticaret işlemlerinde de uygulanır. Bilinenin tersine, serbest bölgede her şey serbest, dileyen, dilediği gibi davranır hükümleri söz konusu değildir. Serbest bölgelerdeki hukuki ve mevzuatsal faaliyetlerden serbest bölge müdürlüğü sorumludur. Serbest bölgelerdeki kullanıcı firmalar, bölge içinde ve bölge dışına yapmış oldukları satışlar ile bölgeye satın aldıkları malları serbest bölge müdürlüklerine bildirmekle yükümlüdür.

Serbest bölgeler gümrüksüz alanlardır. Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından, serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır.

Diğer bir ifade ile Türkiye tarafından bakıldığında;

• Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine,
• Serbest bölgeden Türkiye’ye satılan mallar ise ithalat rejimine tabi

olur.

Serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz.

Türkiye’de mevcut gümrük uygulamaların tersine, yurt dışından veya Türkiye’den serbest bölgeye ithal edilen mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın depolanabilir, kalabilir. İthal edilen mallar, ne kadar süre ile serbest bölgede depolanmak istenirse istensin, gümrüğün belli bir süre sonunda mallara el koyup, ihale ile satışının yapılması ve elde edeceği parayı hazineye irad kaydedeceği söz konusu değildir.

Serbest bölgeye gerek yurt dışından,  gerekse Türkiye’den getirilen (ithal edilen) mallara ait herhangi bir gümrük vergisi, fonları ile vadeli işlemlerde KKDF – Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ödenmez. Çünkü serbest bölgeler gümrük hattı dışındadır.

SERBEST BÖLGEDEN İHRACAT

Serbest bölgelerden her yöne; yurt dışına ve Türkiye’ye mal satılması mümkündür. Serbest bölgede mukim bir firmanın gerek Türkiye’ye, gerekse dünyanın her hangi bir ülkesi olan yurt dışına mal satması mümkündür. Bölgeden yurt dışına veya Türkiye’ye mal satışı serbest bölge firması için ihracat hükmündedir. Türkiye’den yurt dışına mal ihracında olduğu gibi, Türkiye gümrüklerinde olduğu İhracat Gümrük Beyannamesi (GB) düzenlenmesi söz konusu değildir. Gümrük beyannameleri yapısı itibariyle gümrükten geçirilen mallarla ilgili bir resmi beyan olup Türkiye gümrüklerinde, gümrük sahası geçildiğinden dolayı bildiğimiz ihracat gümrük beyannamesi düzenlenir.

Ancak serbest bölgelerde durum böyle değildir. Serbest bölgeler yapısı itibariyle Türkiye sınırları içinde olmakla birlikte üstlendikleri misyon itibariyle gümrük hattı dışındadırlar. Bu yüzden ihracat gümrük beyannamesi düzenlenmeyip bunun yerine serbest bölgelerde malların hareket yönünü belirleyen bir form düzenlenir ki buna;

SBİF – SERBEST BÖLGE İŞLEM FORMU

denir.

Türkiye gümrüklerinden yurt dışına ihraç edilen mallarda kullanılan İhracat Gümrük Beyannamesi GB’ne benzer bir belge olup, serbest bölge işlem formunu ihracatçı serbest bölge kullanıcı firma tanzim ederek onay için serbest bölge müdürlüğüne ibraz eder. Firma tarafından ihracat amaçlı doldurulan SBİF – Serbest Bölge İşlem Formu’nun “3” nolu hanesinde;

“Bölgeden yurt dışına mal ve hizmet çıkışı”

İfadesi yer alır ki bu da serbest bölgeden yapılan ihracat olduğunu göstermektedir.

Serbest bölge müdürlüğü, serbest bölgeden mal ihracatına yönelik olarak düzenlenen SBİF – Serbest Bölge İşlem Formu’nu onaylayarak, ihracat yapan firmaya mallarını yurt dışına göndermesi için izin vermekle birlikte SBİF’nun onaylanması ile birlikte, yurt dışına ihraç edilen malların firma stoklarından eksildiğini serbest bölge müdürlüğü kendi envanterinden de takip eder. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar depolarında veya antrepolarında stoklanan malların miktarlarını ve tüm alım, satım hareketlerini serbest bölge müdürlüklerine bildirmek ve serbest bölge kullanıcı firmanın fiziki stokları ile serbest bölge müdürlüğünün anılan firma için tutmuş olduğu mal envanterindeki malların miktarlarının aynı olması gerekmektedir.

SERBEST BÖLGEYE İTHALAT

Serbest bölgelere gerek yurt dışından, gerekse Türkiye’den mal ithal edilmesi mümkündür. Türkiye’nin serbest bölgeye satacağı mallar, Türkiye’deki firma için ihracat, serbest bölgedeki firma için ithalat niteliğindedir. Gerek yurt dışından, gerekse Türkiye’den serbest bölge kullanıcı firması tarafından ithal edilen mallar için serbest bölgede mukim firma tarafından tanzim edilen;

                             SBİF – SERBEST BÖLGE İŞLEM FORMU

Formunun serbest bölge müdürlüğüne ibraz edilmesi ve onaylanması ile mümkün olur.

Yukarıda resmi görülen SBİF – Serbest Bölge İşlem Formu’nun “3” nolu kısmında ithalat anlamına gelen;

                         “Bölgeye Yurt Dışından Mal ve Hizmet Girişi”

İfadesi yer alır ve serbest bölgede mukim kullanıcı firma bu formu serbest bölge müdürlüğüne onaylattığı takdirde, SBİF’de yazılı mal miktarı serbest bölgede mukim kullanıcı firmanın stoklarına girmiş, ithalat yapılmış anlamındadır. Aynı zamanda serbest bölge müdürlüğünün, serbest bölge kullanıcı firma için tutmuş olduğu envanterine de stok girişi şeklinde notlarını düşer.

SERBEST BÖLGELERDE FAALİYETTE BULUNAN BANKALARDAN İTHALAT BEDELİ TRANSFERİ

Serbest bölgelerde mukim firmalar gerek yurt dışından,  gerekse Türkiye’den serbest bölgeye mal ithal ettiklerinde, ithalat bedelini serbest bölgelerde mukim bankalar aracılığı ile transfer etmeleri mümkündür. Serbest bölgedeki bir bankadan para transfer ederken, transferin nedeni kısmına mutlaka satın alınan mallara ait bedelin transferi şeklinde not düşülmesi gerekir.

Bu bağlamda; ithalat bedeli transferleri:  

• Mahiyetin mal bedeli olması halinde, firma talimatında yer alan «SBİF Serbest Bölge İşlem Form Numarası» veya «Gümrük Beyanname Numarası»  havale açıklamasında da bulunmalıdır.

Serbest bölgeler her ne kadar serbest bölge olarak anılsa da, serbest bölgelerde mukim bir bankadan para transferi yapmak sanıldığı kadar serbest değildir.

Her ne kadar Türkiye’de faaliyet gösteren bir bankadan mahiyeti belli olmayan ve mahiyeti kısmına “”diğer” yazılıp transferi mümkün olsa da, serbest bölgelerde mukim bankalardan mahiyeti belli olmayan para transferinin yapılması mümkün bulunmamaktadır. Yapılan transferlerin serbest bölgedeki bir alım işlemi ile ilgili olması ve SBİF- Serbest Bölge İşlem Formu, alış faturası ile kanıtlanması gerekir.

Serbest bölgede faaliyet gösteren bankalara gelen transfer taleplerinde, söz konusu transferin serbest bölgedeki bir işlemle ilgili olduğunun belgelerle ibraz edilmesi gereklidir.