Geçen ayki yazımızda, taşıma hizmeti satın alırken dikkat edilmesi gerekenleri, genel hatları ile ele almıştık. Bu ayki yazımızda göndericinin, yükleri, hizmet sağlayıcı firmaya teslimatı sırasında sorumlu olduğu detayları değerlendireceğiz. Bu detaylar, hizmet satın alırken belirlenen fiyata ilave maliyet ekleyebilecek unsurları kapsamaktadır. Teslimat sürecinde dikkat edilmesi gereken konular, üç başlık atında incelenmiştir:

1-    Ekipman Faktörü:

Yüklerin teslimi kimi zaman lojistik hizmet sağlayıcının belirttiği bir depoya kimi zaman da yine hizmet sağlayıcı firmanın yönlendirdiği bir araca yapılabilir. İster lojistik hizmet sağlayıcının göndereceği bir araç olsun isterse de göndericinin kendi imkanları ile temin ettiği bir araç olsun, iç nakliye yapılacak araca yükleme esnasında sorumluluk göndericiye aittir. Yani, malzemenin araca yüklenmesi, göndericinin imkanları ile yapılmaktadır. Hatalı yüklemeden kaynaklanan hasarlarda sorumluluk yine yükleyiciye yani göndericiye aittir. Bu sebeple yüklerin taşınacağı araca yükleme esnasında ihtiyaç duyulan iş gücü, forklift vb. ekipmanın (aksi yönde bir anlaşma olmadığı müddetçe) gönderici tarafından tedarik edilmesi gerekmektedir.

Hizmet sağlayıcının organize ettiği araca yükleme yapılacaksa, yükleme esnasında araçta bulunması talep edilen sabitleyici (spanzet vb.) veya yüklemede kullanılacak özel ekipmanların (ştanga vb.) adetleri araç organize edilmeden önce belirtilmesi gerekmektedir. Yükleme esnasında gereken ilave ekipmanın araçta bulunmaması halinde, yükleme yerinde temini zaman kaybına ve ilave maliyetlere sebep olacaktır. Yüklenecek malzemenin özelliğine göre ihtiyaç duyulan bu ekipmanlar olmadan yükleme yapılması halinde ise ortaya çıkabilecek hasarda sorumluluk yine yükleyiciye ait olacaktır.

Paletleme taleplerinde ise elleçleme masrafı ve palet masrafı ile hacim hesaplamalarında değişiklik gündeme gelebilir. Bu sebeple ekipman talepleri ve yüklerin hizmet sağlayıcı firmaya nasıl teslim edileceği konusu rezervasyon aşamasında detaylandırılmalıdır.

2-    Zaman Faktörü:

Genellikle, 3 lademetreden* fazla yer tutan yükleri (yükleme yapılacak il sınırları içinde olmak kaydı ile) lojistik hizmet sağlayıcı firmalar aldırmaktadır. Bu miktarın altında kalan kısmın iç nakliyesi için çoğunlukla ilave iç nakliye ücreti talep edilmektedir. Ancak rekabet şartları göz önüne alındığında bu da pazarlık konusu olabilmektedir.

Lojistik hizmet sağlayıcı firmanın iç nakliye hizmeti vermesi halinde, göndericinin, malzemelerin yüklemeye hazır olduğu tarih ve saati hizmet sağlayıcıya önceden bildirilmesi gerekmektedir. Yükleme tarihi ve saati bildirilirken, yüklenecek malzemenin niteliğine, yükleme yapılacak yerin lokasyonuna, yürüme yasaklarına ve uluslararası taşımada kullanılacak aracın gümrüğe girmesi gereken zamana kadar birçok etkene dikkat edilmesi gerekmekte ve bildirilen yükleme zamanının uygunluğu konusunda hizmet sağlayıcıdan teyit alınması gerekmektedir.

Yükleme gün ve saati hizmet sağlayıcıya önceden bildirilmesine rağmen üretimden veya başka sebeplerden kaynaklanabilecek gecikmeler yaşanabilmektedir. Hizmet sağlayıcının en uygun organizasyonu yapabilmesi ve ilave maliyet oluşmaması için, gecikme fark edildiği andan itibaren vakit kaybetmeden hizmet sağlayıcı firmaya bilgi verilmelidir. Bu durum özellikle parsiyel yüklemelerde sorun yaratabilmektedir. Şöyle ki; lojistik hizmet sağlayıcı firmalar, maliyetlerini azaltarak, en uygun fiyatla hizmet verebilmek için araçların organizasyonlarını en iyi şekilde yapmak gayretindedirler. Bu sebeple bir araç birden fazla müşterinin yüklerinin iç nakliye organizasyonunda kullanılabilmektedir. Dolayısıyla bir göndericinin adresinde yaşanacak bekleme nedeniyle aynı aracı bekleyen bir diğer göndericinin de mağdur olması söz konusu olmaktadır. Böyle bir durumda, göndericiden kaynaklanan gecikme yaşanması halinde, hizmet sağlayıcı firma, (anlaşmaya rağmen) yüklenecek malzemenin iç nakliyesinin organizasyonunun gönderici tarafından yapılmasını talep edebilir veya iç nakliye yapacak araç için iç nakliye hizmet ücreti veya bekleme bedeli talep edebilir.

3-    Miktar Faktörü:

Satın alınan lojistik hizmet, rezervasyon aşamasında başlar ve teslimata kadar devam eder. Rezervasyon sırasında bildirilen, yük miktarında meydana gelebilecek değişiklikler, lojistik hizmet sağlayıcı ile yapılan anlaşmada da değişiklik anlamına gelmektedir. Lojistik hizmet sağlayıcı, anlaşmasında, değişiklik bildirimi için “deadline” (en geç süre) bildirmiş ise ve bu süreden sonra yükte azalma veya iptal söz konusu olduğunda, değişiklikten kaynaklanacak fark kadar boş navlun kesecektir. Sonuç olarak yaşanabilecek gecikme veya iptaller sebebiyle taşıma hizmeti alınmasa da bu boş navlun ücreti, beklenmeyen gider olarak hesaplara yansıyacak ve maliyeti arttıracaktır.

Aynı şekilde, gönderici adresinde yapılacak yükleme miktarında olabilecek değişiklilkler sebebiyle iç nakliye yapacak aracın programının değişmesine neden olması halinde, hizmet sağlayıcı ilave ücret talep edebilir. (Örnek, CIF yüklerin yanında FOB ihracat yüklerinin de aynı araca yüklenmek istenmesi gibi)

Her üç faktörden de anlaşılacağı üzere, lojistik hizmet sağlayıcı firmalar, yüklerin organizasyonunu kendilerine bildirilen detaylara göre yapmaktadır. Bu operasyonel hazırlık aşamasında bildirilmeyen detaylar, araçlar adrese gönderilmek üzere yola çıkarıldıktan sonra bildirilirse geç kalınmış olmaktadır. Bu gecikme nedeniyle ilave maliyetler oluşabildiği gibi yurt dışına sevk edilecek araçların çıkışı da riske girebilmektedir. İster hizmet sağlayıcı firmanın göndereceği isterse de göndericinin ayarladığı araç olsun, yüklemedeki gecikmelerin yurt dışına gidecek araçların programına etki etmesi sebebiyle operasyonel riskleri ve ilave maliyetleri getirebileceği de unutulmamalıdır.

Bahsedilen maliyet unsurlarıyla sadece CIF,DDU vb. ihracat gönderilerinde değil, EXW, FOB ithalat yüklemelerinde de karşılaşılabilmektedir. Bu sebele, ithalat aşamasında, göndericinin yüklemesinden kaynaklanabilecek ilave maliyetlerin oluşmasını önlemek adına sürecin koordinasyonu sağlanmalıdır.

Lojistik hizmet satın alırken yüklemelerde karşılaşılabilecek sorunlar, hizmet sürecinin bütünü, yüklenecek yüklerin özellikleri ve göndericinin imkanları ile birlikte değerlendirmelidir. Lojistik hizmet sağlayıcı ile yukarıda bahsedilen konularda, gecikme yaşanmadan bilgi alış verişinde bulunmak, çoğu zaman yükleme sürecinden kaynaklanabilecek ilave maliyetlerin oluşmadan önlenmesini sağlayabilmekte ve alınan hizmetin kalitesini arttırmaktadır.

Bu detaylar, lojistik hizmet sağlayıcılara daha düşük maliyetlerle hizmet verebilme imkanını verdiği gibi; hizmet alan firmalara da daha uygun fiyatlarla hizmet alabilme imkanı sağlamaktadır. Böylece karşılıklı ve bilinçli işbirliği sonucunda kaynakların etkin kullanılması mümkün olmaktadır.

* Karayolu  taşımalarında, 1 ldm = 1750kg; 1cbm = 333 kg

Özkay ÖZEN

UTİKAD Genel Md. Yrd.