Dr. Öğr. Üyesi Gözde MERT
Nişantaşı Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi
İşletme Bölüm Başkanı & Gözde Araştırma Şirketi Kurucusu
“Bir ülkedeki kişi başına gelir düzeyi, o ülkedeki tüketicilerin zevk ve tercihlerinin belirleyicisidir.” Steffan B. Linder
Tercihlerde Benzerlik Teorisi, 1961’de Steffan B. Linder tarafından ortaya konulmuştur. Linder, Faktör Donatımı Teorisi’nin, doğal kaynaklar gibi ilkel ürünler ticaretini açıklayabilmesine rağmen, sanayi malı ticaretini açıklamada yetersiz olduğunu belirterek, Tercihlerde Benzerlik Teorisini ileri sürmüştür. Teori, sanayi malı ticaretinin, benzer gelir düzeyleri ve tercihlere sahip devletler arasında ortaya çıktığına dayanmaktadır. Bu bağlamda, talep yönlü bir nitelik taşıyan Tercihlerde Benzerlik Teorisi arz yönlü Faktör Donatımı Teorisi’nden önemli bir farklılık göstermektedir.
Linder’e göre; bir malın ihracı, öncelikle yurt içi piyasa talebinin olmasına bağlıdır. Bu talep, temsili talep olarak tanımlanır. Yerli üreticiler, başlangıçta iç piyasada kârlı buldukları malları üretir. İç piyasanın doyması ile ihracat arayışlarına girerler. Bu aşamada ihracat başlar ve diğer ülkelerin piyasalarına doğru yayılır. Linder’e göre gerek ihraç malları gerekse ithal mallarının ana belirleyicisi, yurt içi taleptir. Potansiyel ticaretin, gerçekleşen ticarete dönüşmesi sürecinde, üreticilerin piyasaya girmeleri önemlidir. Uzaklık, taşıma giderleri gibi unsurlar ile gümrük, kotalar gibi kısıtlamalar, gerçekleşen ticaret seviyesini belirler.
Linder’e göre; gelir düzeyleri benzer ülkelerin, endüstri içi ticareti, birbirleri ile yapacaklarını önermektedir. Üretici, mal üretirken, dış talebe bakmadan yurt içi talebi dikkate almaktadır. Endüstri içi ticaret emek yoğunluğunun azlığı nedeniyle tasarruf sağlayan yöntemlerle üretilen karmaşık ve pahalı nihai ürünler yanında yarı-iletkenler vb. malların ticaretinden oluşur. Fert başına gelir, talebe etki eden faktörlerin başında yer almaktadır.
Linder, benzer gelir düzeylerine sahip devletlerin aynı malları tükettikleri ve benzer ürünlerin ticaretini yaptıkları için aralarında ticaretin fazla olacağını ifade etmektedir. Linder’in bu görüşü; İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde, ticaretteki hızlı artışın, gelişmiş ülkeler arasında gerçekleşmiş olmasıyla uyuşmaktadır.
Detaylı bilgiler için aşağıdaki eseri okuyabilirsiniz.
Mert, G. (2019). Uluslararası İşletmecilik Teori, Kavram ve Örnek Olaylar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
