Giriş
Serbest Bölgeler; ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek amacıyla kanunla kurulan yerlerdir. Serbest Bölgeler Kanunu ve Gümrük Kanunu’na göre serbest bölgeler; Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçası olmakla beraber, serbest dolaşımda olmayan eşyanın, herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen yerledir.
Yazımızın konusu; Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda iken serbest bölgeye ihraç edilen ve herhangi bir değişikliğe uğramadan gümrük statü belgesi ile tekrar ülkemize ithal edilen eşyalarla ilgili gümrük vergilerinden muafiyet işlemlerinde yaşanılan sorunu açıklamak üzerinedir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün Serbest Bölgelerden Yapılan İthalat İşlemlerine İlişkin Görüşleri
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 22.02.2022 tarihli 71981043 sayılı konuyla ilgili yazısında; serbest bölgelerden serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile Türkiye’ye ithal edilecek eşya için AT uluslararası anlaşma kodunun kullanılmaması gerektiği, Menşe Kontrol Tablosu’nda AT Uluslararası Anlaşma Kodu için belirlenen çıkış ülkeleri arasında, Türkiye ve Serbest Bölge bulunmadığı, AT uluslararası anlaşma kodunun dayanağının 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı olduğu, bu kodun kullanılması için eşyasının çıkış ülkesinin AB ülkelerinden biri olması gerektiği belirtilmiştir.
Yine; İthalat işlemlerinde gümrük vergi oranlarının yer aldığı İthalat Rejim Kararı’nda Türkiye veya Serbest Bölge adına bir vergi sütunu bulunmadığı ve serbest bölgelerden ülkemize yapılan ithalatta serbest bölgelerin ‘‘diğer ülkeler’’ sütununda değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Dolayısıyla serbest bölgelerden ülkemize yapılan ithalat işlemlerinde diğer ülkeler sütunundaki oranlar üzerinden gümrük vergisi uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.
Serbest Bölgelerden yapılan ithalat işlemlerinde AT muafiyet kodunun kullanılmamasının istisnası ise yine Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 06.06.2022 tarihli 74594350 sayılı yazısında belirtilmiştir. Şöyle ki; serbest bölgelerde üretilen eşyanın ithalinde, girdiler üzerinden vergilendirmenin talep edilmesi halinde, diğer bir deyişle nihai ürünün elde edilmesinde hammadde olarak kullanılan ürünlerin AB ülkelerinden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelmiş olması ve nihai ürün üzerinden vergilendirme yapılırken yükümlü tarafından gümrük Yönetmeliği 431. Maddesi uyarınca Gümrük Kanunu 161. Maddesine göre vergilendirilmesinin talep edilmesi durumunda serbest bölgelerden yapılan ithalatta AT muafiyet kodunun kullanılabileceği belirtilmiştir.
Görüldüğü üzere Türkiye Gümrük Bölgesinde yer alan serbest bölgelerden, ülkemize yapılan ithalatlarda gümrük işlemleri yapılırken AT Uluslararası anlaşma kodunun kullanılmaması gerektiği, İthalat rejim kararında serbest bölgeler için ayrı bir ülke sütunu bulunmadığından diğer ülkeler sütununda yer alan vergi oranları üzerinden işlemlerin yapılması gerektiği belirtilmiştir. Genel Müdürlüğü’nün bu şekilde değerlendirme yapmasının dayanağı ise yukarıdaki paragrafta yer alan hem Serbest Bölgeler Kanunu hem de Gümrük Kanunu’nda serbest bölgelerin; ithalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olarak kabul edilmesidir.
Serbest Dolaşımda İken Serbest Bölgeye İhraç Edilen ve Tekrar İthal Edilmek İstenilen Eşya
Türkiye gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşımda iken serbest bölgeye ihraç edilen ürün için gümrük statü belgesi düzenlenir. Öncelikle gümrük statüsü; eşyanın serbest dolaşıma girmiş olup olmadığı yönünden durumunu ifade eder. Eşyanın serbest dolaşım statüsünü kazanabilmesi için 3 şartın tamamının yerine getirilmesi gerekir. Bunlar ise; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve ödenmesi gereken vergilerin tahsilidir.
Görüldüğü üzere; eşyanın serbest dolaşım statüsü kazanabilmesinin şartlarından biri de ithal eşyasının gümrük vergilerinin ödenmesidir. Bu şartları yerine getirilen eşyalar ise serbest dolaşımda bulunan eşya olarak adlandırılır. Türkiye Gümrük Bölgesi’nin başka bir yerinden ihracat beyannamesi kapsamında, serbest bölgelere gönderilen eşyanın serbest dolaşımda bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla bölgeye giriş aşamasında gümrük statü belgesi düzenlenir.
Türkiye Gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşımda bulunan eşya, ihracat beyannamesi ile gümrük statü belgesi eşliğinde serbest bölgeye gönderilip, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın, serbest bölgeye ihraç edildiği hali ile ithal edildiğinde gümrük işlemlerinde uygulamada ‘‘AT’’ muafiyet kodu girilerek A.TR kısmına ise ‘‘V’’ yazıp A.TR kısmına ise ‘‘TC Menşeili’’ yazılarak vergi muafiyetinin sağlanmaktadır.
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün ise yukarıda belirtilen yazılarında Türkiye Gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşımdayken serbest bölgeye ihraç edilen ve tekrar ülkemize ithal edilmek istenilen eşya ile ilgili olarak ‘‘ Serbest Dolaşımda İken Serbest Bölgeye İhraç Edilen ve Tekrar İthal Edilmek İstenilen Eşya’’ açıklaması ile ‘‘SBSDE’’ kısaltmalı muafiyet kodunun oluşturulduğu, ve bu şekilde yapılan ithalat işlemlerinde 4010 rejim koduyla beyan yapılarak, gümrük statü belgesinin de sisteme eklenmesi suretiyle vergi muafiyetinin sağlandığı ve işlemlerin belirtilen şekilde tekemmül ettirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün bahse konu yazılarında belirtildiği üzere işlem yapıldığında gümrük vergisinden muafiyet sağlanarak işlem yapılabilmekte iken ithale konu eşya üzerinde ilave gümrük vergisi söz konusu ise bu muafiyet ilave gümrük vergisini kapsamamaktadır. Bilindiği üzere; Gümrük Kanunu’nun 3.maddesine göre gümrük vergileri deyimi, ilgili mevzuat uyarınca ithalat vergilerinin tümünü, ithalat vergileri ise; eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri ifade eder.
Yine İthalatta İlave Gümrük Vergisi Uygulanmasına İlişkin 3351 sayılı Kararda İlave Gümrük Vergisi; A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde ithal edilen AB ve Türk menşeili olmayan eşyadan alınacağı ve ilave gümrük vergisi hakkında, gümrük vergisinin tabi olduğu usul ve hükümlerin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
Sonuç;
Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda iken serbest bölgeye ihraç edilen ve tekrar ülkemize ithal edilmek istenilen eşya ile ilgili olarak yapılan SBSDE kod ile gümrük vergisine muafiyet uygulamasının ilave gümrük vergisini de kapsayacak şekilde genişletilmesinin mükerrer vergi uygulamasının önüne geçilmesi adına uygun ver yerinde olacaktır. Konu ile ilgili uygulamada yeknesaklığın sağlanması, yanlış muafiyet kodu ile işlem yapılmaması ve mükerrer vergi ödenmesinin önüne geçilmesi adına SBSDE kodunun kapsamının genişletilmesi gerekmektedir.
İlker ÇOLAKVERMİŞ
Kaynakça;
Serbest Bölgeler Kanunu
Gümrük Kanunu
Gümrük Yönetmeliği
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 22.02.2022 tarihli 71981043 sayılı Yazısı
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 06.06.2022 tarihli 74594350 sayılı Yazısı
