Arama motorları (Google, Yandex) ya da sosyal medyada (Facebook, Instagram, TikTok, Twitter) günde bir kez dahi bir konu hakkında bir arama yaptığınız zaman, karşınıza konu hakkında sürekli reklam ve önermeler gelmeye başlaması Yapay Zekânın ta kendisidir.
Günümüzde sağlıktan, politikaya, ticaretten, ekonomiye, eğitimden, iş dünyasına kadar, birçok alanında insanların iş yükünü azaltmak için üretilen Yapay Zekâ, dijital platformlarda insanların hayatını kolaylaştırmak ve onların hata yapma olasılıklarını en aza indirmek için geliştirilmiş dijital bir algoritma sistemidir.
Yapay Zekâ, internette akıllı algoritmalarla kullanıcıların bilgilerini kişiselleştirerek onlara daha iyi birer hizmet vermeye çalışır. Kişilerin yaşı, cinsiyeti, lokasyonu, eğitimi, kullandığı cihazların cinsi gibi birçok özellikleri kullanarak daha önceki tercihleriyle, gelecekteki yapacakları tercihler arasında bağlantı kurar.
Örneğin internette bir sayfaya girdiğinizde 7/24 açılan küçük konuşma baloncukları, yani Chatbotlara site hakkında tüm soruları sorabilir, fikir veya görüşlerinizi yazabilir, rezervasyon, sipariş, bilet alma, fatura ödeme gibi tüm işlemlerinizi yapabilirsiniz. Yine bunu da yapan Yapay Zekâ uygulamasıdır.
Yapay Zekâ teknolojileri hakkında kaydedilen bu kadar ilerlemeler insanların aklına; “Robotlara istemediğimiz şeyleri yaptırmada ikna etme gücü var mı?”, “İnsanları ikna etmede örneğin siyasi partilerin seçmenlerini etkilemek için robotları kullanabilir mi?” gibi soruları da beraberinde getiriyor.
2020 yılında İngiltere’de Yapay Zekânın ikna kabiliyetini test etmek amacıyla çocukların kararlarını robotların manipüle etmesine yönelik yapılan bir deneyde; Çocukların sanal bir balonu maksimum düzeye gelene kadar şişirmeleri istenir. Çocuklar sanal şişirmeye çalışırken, deney grubundaki çocuklara Yapay Zekâ robotu olan Pepper yardım eder. Deneyde sanal balonu şişirmenin her seviyesi için küçük ödüller kazanan çocuklar, balonu patlattıkları taktirde ödülü kaybeder. Bu esnada Pepper, deney grubundaki çocuklara bir yandan “Neden bir kez daha üflemiyorsun”, “Bence daha patlamasına çok var” gibi cümlelerle balonu daha fazla şişirmeleri konusunda motive ederken, diğer yandan da balonu patlatan çocuklara “Problem değil, başka balonlarımız var” ya da “Bu balon da iyi bir balon değilmiş” gibi cümlelerle hatayı dış etkenlere yönlendirerek, onların risk alma becerilerini kuvvetlendirmeyi başarır.
Araştırma sonucuna göre deney grubundaki çocuklar, kontrol grubundaki çocuklara göre %40 daha fazla balon patlatarak hedefe ulaşmada başarısız olur. Ancak Yapay Zekâ Robotu Pepper sayesinde dışsal uyarı ve teşvik edici komutlarıyla ikna olup risk almaya meylederler.
Yine 2022 yılında kullanıma sunulan ChatGPT, bir Yapay Zekâ sohbet robotudur. Farklı alanlardaki konuları sistemsel olarak işleyebilen ChatGPT, yanıtlarını kullanıcının taleplerine göre uyarlayarak daha dinamik ve ilgi çekici konuşmalar yapılmasına olanak sağlar.
ChatGPT hakkında Yapay Zekânın yatırım alanında güven kazanmadaki etkinliğini ölçmek amacıyla 250 işletme sahibi ve yatırımcının katıldığı bir deney yapılır. Deneyde ChatGPT tarafından oluşturulan satış konuşma sunumlarıyla, halihazırda uzman kişiler tarafından oluşturulan gerçek satış sunumları karşılaştırılır. Deney sonunda ChatGPT tarafından oluşturulan satış sunumlarının, insanlar tarafından oluşturulanlardan iki kat daha ikna edici olduğu bulunur. Yatırımcılar ve işletme sahiplerinin ChatGPT tarafından oluşturulan satış konuşmalarını inceledikten sonra yatırım yapmayı düşünme olasılıkları, uzmanlar tarafından oluşturulanlara göre üç kat daha fazladır.
İkna iletişimi ve Yapay Zekâ konusunda bilinen örneklerinden biri de Cambridge Analytica adlı analiz şirketinin, ABD seçimlerinde, Facebook’taki 50 milyon kullanıcının kişisel verilerini usulsüz bir şekilde kullanarak, onların seçimlerdeki tercihlerini yönlendirme, değiştirme yönünde reklam ve içerikler sunarak, kişileri bu doğrultuda ikna etmeye çalışmasıdır. Skandal sonunda verileri kasıtlı olarak başkan adaylarından birinin lehine kullandığını itiraf eden şirket, bu yönde geliştirilen Yapay Zekâ Algoritmasıyla, kullanıcıların Facebook hesaplarında yayımlandığı reklam ve içeriklerle, seçim hakkında fikirlerini değiştirme yönünde çalışmalar yaptığını kabul etmiştir.
Yapılan deneylerden de anlaşılacağı üzere yapay zekâ iknada, hem fayda hem de zarar sağlayabilir. Şimdilik yapabileceğimiz tek şey, kulağımıza ikna edici sözler fısıldayan yapay zekâ robotlara karşı uyanık olmaktır.
Mustafa AVCI
Kaynak;
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54792252
https://www.redbull.com/tr-tr/yapay-zeka-teknolojileri-hakkinda-bir-deney
https://evrimagaci.org/yapay-zekada-devrimsel-gelisme-gpt3-nedir-ve-neden-onemlidir-10012
