2021 yılında yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile devlet, işveren ve çalışanların görev ve yetkileri tanımlanmış, yükümlülükleri belirtilmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ‘nün dört temel stratejik hedefinden biri olan ‘üçlü yapıyı ve sosyal diyaloğu güçlendirmek’ stratejisinde de önemine vurgu yapılan üç bileşen devlet, işveren ve çalışandır. Bu yapıyı oluşturan devlet, işveren ve çalışanın; görev, yetki ve yükümlülüklerini yerine getirmesi ile ‘güvenlik kültürü’ oluşur.
Güvenlik kültürü, iş kazalarının azaltılmasında ve meslek hastalıklarının önlenmesinde büyük katkı sağlamaktadır. Güvenlik kültürü sayesinde:
- İş doyumu artar
- İşe devamsızlık azalır
- Verim artar
- Çalışanın refah seviyesi yükselir
- Kalite yönetim süreçleri olumlu etkilenir
Üçlü yapıyı oluşturan bileşenlerin güvenlik kültürünün oluşumundaki rollerini ayrı ayrı incelemek gerekirse:
Devlet:
- Kayıt dışı istihdamın önlenmesi
- Çocuk işçiliğin yok edilmesi
- Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi
- Sosyal güvenliğin desteklenmesi
- Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması
- Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması
İşveren:
- Üretim süreçlerinde, önce verimlilik yerine önce insan yaklaşımının benimsetilmesi
- İşyeri sağlık ve güvenlik biriminin desteklenmesi
- Her çalışanın İSG eğitiminden yararlanmasının sağlanması
- İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu
- Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının benimsetilmesi
Çalışan:
- İşyeri, iş kolu ve üretim süreçleri ile ilgili bilgi sahibi olunması
- Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılım
- İş kazalarının bilimsel analizi
- İş güvenliğinin yaşamın önceliği biçimine getirilmesine yönelik etkinlikler
- Kişisel koruyucu ekipmanların kuralına uygun biçimde kullanılması
Güvenlik kültürünün oluşup yaygınlaşabilmesi için denetim politikalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Devlet, denetim yetkisini adil ve aktif bir şekilde kullanarak güvenlik kültürü oluşumunun ve yaygınlaşmasının önünü açmalı, destek sağlamalıdır. İşverenler devletin teftiş mekanizmasında; kendi işletmeleri özelinde gerekli önlemleri almalı ve çalışanlar da bu önlemler doğrultusunda alınan kararlara riayet ederek çalışmalıdır. Bu düzenin sağlanması ile güvenlik kültürü oluşacak ve 3’lü yapının tüm bileşenlerine olumlu faydalar sağlayacaktır.
Vedat CANER
