Afrika Seyahatimin Düşündürdükleri
Turan AKIN
Yıllar önceydi, Aksaray’lı büyük bir çelik Silo üreticimiz; biz yıllardır Silo ihracatı yapıyoruz ama küçük küçük, Mısırlı büyük alıcılar fiyat farkı çok olsa da 7 yıl vade ile Almanya’dan alıyor, biz rekabet edemiyoruz demişti. Durum çok net aslında, Almanya ECA (Export Credit Agency) denen Ülke Kredileri modeli ile (Allianz Trade) Alıcılara uzun vade veriyor, Satıcısına peşin ödeme yapıp finansman ve avantaj sağlıyor.
Danışmanlık hizmetlerim kapsamında geçenlerde gittiğim bir Afrikada ülkesinde birkaç kamu yetkilisi ısrarla ICIEC’i tavsiye etti. ICIEC (The Islamic Corporation for the Insurance of Investment and Export Credit) İslam Kalkınma Bankası Çin rekabetine göre Türkiye oldukça avantajlı denilince ICIEC hizmetlerini inceledim.
ICIEC 1994 yılında kurulmuş olup, merkezi Cidde, Suudi Arabistan’dadır. AAA kredi notuna sahip İslam Kalkınma Bankası Grubu kuruluşlarından olan ICIEC’in Asya, Afrika ve Avrupa’dan 44 üyesi vardır. Dünyada İslami kurallara uygun İhracat Kredi ve Yatırım sigortası yapan tek İhracat Kredi Kurumu’dur.
ICIEC’in temel misyonu ; İslami kurallara uygun ihracat kredi ve yatırım sigortası enstrümanları kullanarak ticari ve politik riskleri azaltmak suretiyle üye ülkelerden yapılan ihracatları ve bu ülkelerde yapılan yatırımları teşvik etmektir.
ORTA ASYA’dan Türkiye, Arnavutluk ve Kazakistan,
MENA (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) bölgesinden; Cezayir, Bahreyn, Mısır, Irak, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Libya, Moritanya, Fas, Umman, Filistin, Katar, Suudi Arabistan, Sudan, Suriye, Tunus, BAE, Yemen,
ASYA’dan Bangladeş, Brunei, Endonezya, İran, Malezya, Pakistan,
SAHRA ALTI AFRİKA’dan; Benin, Burkina Faso, Kamerun, Çad, Komorlar, Fildişi Sahilleri, Cibuti, Gabon, Gambiya, Gine, Mali, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Uganda
Peki ICIEC’in kuruluş amacı ve hizmetleri nelerdir;
1) İhracat, İthalat ve Kredi Sigortası
Üye ülkelerden tüm dünyaya yapılan ihracatın desteklenmesi,
a) Minimum 20-30% üye ülke menşei
b) İslami kurallara uygun tüm ürünler
Üye ülkelerin Üye olmayan ülkelerden yaptığı ithalatın desteklenmesi,
a) Sadece sermaye malları (makine, ekipman) veya temel hammadde (buğday, petrol vb.)
2) Yabancı Yatırım Sigortası (FII) ; Tüm dünyadan üye ülkelere yapılan Doğrudan Yatırım ve Proje Finansmanlarını desteklemek.
ICIEC’i farklı kılan özellikler nelerdir?
Politik & Ticari Risk Mitigasyonu (Azaltması)
İslam Kalkınma Bankası Grubu sinerjisi (A/B finansman yapısı, Uluslararası İslam Ticaret Finansmanı Kurumu (ITFC), İslam Özel Sektör Kalkınma Kurumu (ICD)) ile uluslararası finansal kurumlardan kaynak sağlanmasına imkan sunması,
Reasürans piyasasından kapasite yaratması (Lloyd’s, Reasürans Şirketleri)
Kredi imkanlarını artırma : ICIEC’in Aa3 kredi notu ile üye ülkelerdeki projeler için uluslararası finans kurumlarından daha uzun vadelerde ve daha uygun koşullarda finansman sağlanması (20 yıla kadar)
Anlaşmazlık Çözümü : Çok taraflı bir kuruluş olan ICIEC’in üye ülkelerdeki projelerdeki anlaşmazlıklara erken müdahalesi olası bir tazmin durumunu ortadan kaldırabilmektedir.
Doğrudan Yabancı Yatırım ve Finansmanda Kapsanan Riskler
1) Savaş, İç Karışıklık ve Terorizm
2) Transfer Kısıtlamaları
3) Kamulaştırma
4) Kontrat İhlali
5) Hükümranın Ödeme Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi,
Yabancı Yatırım Sigortası (FII)
1) Sermaye Yatırımı Sigortası (EIIP) Üye ülkelerde sermaye yatırımı yapan firmalara, savaş/iç karışıklık, transfer kısıtlamaları, kamulaştırma ve kontrat ihlali risklerine karşı sigorta sağlar. (15-20 yıla kadar)
2) Finansmana Yönelik Sigorta Poliçesi (FFIP) Üye ülkelerdeki projelere finansman sağlayan banka ve finansal kurumlara savaş/iç karışıklık, transfer kısıtlamaları, kamulaştırma ve kontrat ihlali risklerine karşı sigorta sağlar. (15-20 yıla kadar)
3) Hükümranın Finansal Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi (NHSFO) Hükümranın ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi riskine karşı sigorta sağlar. (15-20 yıla kadar)
4) Kamu İktisadi Teşekkülünün Finansal Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi (NHFO-SOE) Kamu İktisadi Teşekkülünün ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi riskine karşı sigorta sağlar. (15-20 yıla kadar)
Örnek İşlemler
Türkiye’den ICIEC Üye Ülkelerine Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırımlar (FDI)
Demir & Çelik Fabrika Yatırımı, Kuzey Afrika
İşlem Detayları:
- Proje Şirketi: XYZ Demir-Çelik
• Yatırımcı: XYZ Grubu
• Yatırım Tutarı: XXX milyon USD
ICIEC’İN Rolü:
- Poliçe: Sermaye Yatırımı Sigorta Poliçesi
• Poliçe Sahibi: XYZ Grubu
• Poliçe Tutarı: XXX milyon USD
• Teminat Yüzdesi: %90
• Vade: 5 yıl
Kalkınmaya Katkısı
- İlkenin profil çelik ithalatında azalma sağlanarak ödemeler dengesine katkı
• Ülkenin ihracat hacminde artış
• 1.500 kişiye iş imkanı sağlanmaktadır
Örnek İşlemler
Türk Müteahhitlerin Üye Ülkelerdeki Projelerinin Desteklenmesi
Proje Detayları
Proje İsmi; Otel, Sergi Salonu ve Spor Kompleksi İnşaatı
• İşveren: Dakar, Senegal (Kamu İktisadi Teşekkülü)
• Müteahhit: XYZ İnşaat, Turkiye
• Sözleşme Tutarı: XXX milyon EUR
• Borçlu: Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, Senegal
• Statü: Hizmete açıldı
ICIEC’ in Rolü:
- Poliçe Türü: Hükümranın Finansal Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi Riskini Kapsayan Poliçe (NHSO)
• Poliçe Sahibi: Türk Eximbank
• Poliçe Tutarı: XXX milyon EUR
• Teminat Yüzdesi: %95
• Vade: 11 yıl
Kalkınmaya Katkısı
Proje Kapsamında;
- Türkiye’nin ihracatına katkı,
• Senegal’in kalkınma hedefleri çerçevesinde ülkenin ekonomik altyapısının gelişmesi,
• Nüfusun %67’sini oluşturan genç nüfus için, spor altyapısının geliştirilmesi,
• İnşaat sırasında ve sonrasında 700 işçiye iş imkanı.
İhracat Kredi Sigortası
Kapsanan Riskler
Ticari Riskler :
1) Alıcının/Akreditif açan bankanın iflası,
2) Alıcının sözleşmeyi keyfi olarak iptali,
3) Alıcının yüklemeden sonrası malları almayı reddetmesi,
4) Alıcının/Akreditif açan bankanın ödeme yapmayı reddetmesi
Politik Riskler:
1) Savaş veya iç karışıklık nedeni ile ödemenin yapılamaması,
2) Kamulaştırmaya bağlı ödemenin yapılamaması
3) Transfer kısıtlaması nedeni ile ödemenin yapılamaması
İhracat & İthalat Kredi Sigortası Ürünleri
- Kapsamlı Kısa Vadeli Poliçe (CSTP) birden fazla alıcı için yapılır ve ihracatçıyı ticari ve politik nedenlerle ödeme yapılmaması riskine karşı sigortalar (2 yıla kadar)
2. Özel İşlem Poliçesi (STP) tek bir alıcı için yapılır ve ihracatçıyı ticari ve politik nedenlerle ödemenin yapılmaması riskine karşı sigortalar (7 yıla kadar)
3. Özel İşlem Poliçesi (STP) – Kontrat İfa Güçlüğü (STP-CF): müteahhit firmayı işverenin ticari ve politik nedenlerle ödeme yapmaması riskine karşı sigortalar (7 yıla kadar)
4. Banka Esas Poliçesi (BMP) bankaları müşterilerine sundukları ihracat finansman işlemlerinde, alıcının ticari ve politik nedenlerle ödeme yapmaması riskine karşı sigortalar.
5. Akreditif Sigortası (DCIP) bankaları kendilerine açılan ihracat akreditiflerinin ticari ve politik nedenlerle ödenmeme riskine karşı sigortalar (7 yıla kadar)
Örnek İşlemler Türkiye’den Üye Ülkelere Yapılan İhracat
Proje Detayları
- İhracatçı: XYZ Yapı; Özbekistan hükümeti tarafından bir otelin renovasyonu ve iç dizaynı işini almıştır. Bu işlem kapsamında National Bank for Foreign Economic Activity of the Republic of Uzbekistan (NBU) Kuveyt Turk Katılım Bankası’na akreditif açmıştır.
ICIEC’İN Rolü
• Poliçe Sahibi: Kuveyt Turk Katılım Bankası
• Poliçe: Akreditif Sigorta Poliçesi (DCIP)
• Kuveyt Turk Katılım Bankası kendisine açılan XX milyon USD tutarındaki akreditife ICIEC sigortası kapsamında teyit eklemiştir.
• Teminat Yüzdesi: %90
Kalkınmaya Katkısı:
• XYZ Yapı’nın ihracatını artırması ve üye ülkelerde iş hacmini genişletmesine katkı,
• Kuveyt Turk’e kredi limitlerini genişletme imkanı.
Mesela Bangladeş ülke mevzuatı gereği sadece akreditif ile ithalat yapar, ülke riski yüksek olması nedeniyle ihracatçılarımızın çoğu uzak dursa da benzer şekilde Asya Kalkınma Bankası risk paylaşım modeli ile bazı bankalarımız akreditiflere teyit eklemektedir, yani Türk bankamız Alıcı ülke bankasının şartlı ödeme taahhüdüne ek kendi elini de taşın altına koymaktadır.
Görüldüğü gibi projeye detaylarına bağlı olarak Alıcı ya kendi bütçesi olan kamu veya özel şirket olabiliyor, ya itibarı gereği bir finans kurumundan finansman veya alacak sigortası bulabilen bir Alıcı veya teminatı olup anlaşmalı bir bankadan ithalat akreditifi açabilecek bir şirket.
Sistem biraz karışık gibi görünse de işlem bazlı Alıcı tarafta borçlu olacak şirket/kurum ile, finansman sağlayacak banka ile, varsa ayrı finans kurumu ile ve ICIEC ile sıkı çalışma başarıyı getirebilir.
İş dünyasında binlerce örnek işlem olduğuna göre;
Kıssadan Hisse : İş bilenin kılıç kuşananındır.
Turan AKIN
Kaynak; ICIEC Türkiye, Eylül 2025